تغذیه نوجوانی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

در این دوران انتخاب نوع غذا خیلی مهمتر از زمان و مکان غذا خوردن است، مصرف غذاهای آماده به جای غذاهای اصلی یا میان وعدهها با استقبال نوجوان روبرو میشود. در غذاهای آماده ، اسید فولیک ، آهن ، کلسیم ، ریبوفلاوین ، ویتامینA و ویتامین C کم است ، بیش از 50 درصد کالری غذاهای رستورانی از چربی تامین میشود و غذاهای تبلیغ شده توسط رسانههای گروهی، تلویزیون و مجلات، اغلب غذاهای با چربی بسیار متراکم و کربوهیدراتهای ساده میباشند و بیشتر از 65 درصد این تبلیغات را نوشیدنیها و شیرینیجات تشکیل میدهند.

یک رژیم ناسالم در دوره نوجوانی میتواند بر روی رشد و تکامل تاثیر منفی بگذارد و این مسأله احتمالا تا دوران بزرگسالی ادامه پیدا میکند و میتواند با ریسک بالا برای اضافه وزن، چاقی، دیابت، افزایش فشارخون، سرطان و بیماری قلبی- عروقی مرتبط گردد.انتخابهای غذایی بین نوجوانان متعدد است و شامل رژیمهای غیرسالم میباشد، دریافت بالای غذاهای آماده و دیگر غذاهای با چربی بالا و دریافت کم میوه و سبزی و فرآوردههای لبنیاتی و رفتارهای خوردن عجیب و غریب مثل صرفنظر کردن از یک وعده غذایی در این گروه فراوان دیده میشود.

محیط خانواده و مدرسه
در محیط خانواده دسترسی به فرآوردههای غذایی سالم و غیر سالم، هزینه برای انتخاب و خرید غذاها، رفتارهای والدین، مسأله فرهنگ و قومیت و مذهب خانواده، پختن و خرید غذا، توجه والدین در مورد تغذیه نوجوانان، الگوی وعده غذایی خانواده و ارتباط والدین و نوجوان و تحصیلات والدین میتوانند روی رفتارهای انتخاب غذایی در نوجوانان تاثیر بگذارند. همچنین تماشا کردن تلویزیون و قانونهای غذایی در خانواده مانند اینکه نوجوان بدون اجازه والدین بتواند هر غذایی را انتخاب کند، میتواند روی انتخاب غذایی آنان تاثیر بگذارد.

یک رژیم ناسالم در دوره نوجوانی میتواند بر روی رشد و تکامل تاثیر منفی بگذارد و این مسأله احتمالا تا دوران بزرگسالی ادامه پیدا میکند و میتواند با ریسک بالا برای اضافه وزن، چاقی، دیابت، افزایش فشارخون، سرطان و بیماری قلبی- عروقی مرتبط گردد .همچنین در محیط مدرسه نیز تاثیر پذیرفتن از همکلاسی، نبود غذاهای سالم در کافه تریای مدرسه و موجود بودن انواع غذاهای آماده و انواع چیپس، پفک و لواشک هم میتواند بر روی رفتار خوردن نوجوان تاثیر بگذارد.علاوه بر موارد فوق محله و محیط زندگی یعنی به عبارتی زندگی در نواحی شهری و روستایی هم در رفتار خوردن نوجوان تاثیر دارند، بررسیهای مختلف در سطح جهان نشان میدهند که در محیط روستایی دسترسی آسانتر به میوه و دسترسی کمتر به غذاهای رستورانی وجود دارد. در واقع نوجوانان روستایی نسبت به نوجوانان شهری مصرف بالاتر میوه و مصرف کمتر چربی اشباع را دارند.

بنابراین بهتر است غذاهای سالم را از نظر ظاهر بهتر و خوشمزهتر بسازیم و آنها را تنها انتخاب در دسترس قرار دهیم، تبلیغات رادیو و تلویزیون را بیشتر به سمت تبلیغ غذاهای سالم به جای تبلیغ غذاهای پرکالری وکمارزش سوق دهیم. همچنین به والدین توصیه میشود که به هیچ عنوان غذاهای ناسالم خریداری نکنند و آبمیوه و میوه را روی میز و در دسترس نوجوان قرار دهند. به نوجوانان خود در مورد خوردن غذاهای سالم آموزش دهند. برنامهای جهت وارد کردن میوه و سبزی در رستورانها تنظیم گردد. پیشنهاد برای قرار دادن بستههای میوه و سبزی در کافه تریای مدرسه (هویج، کشمش، موز و غیره) هم میتواند روش موثری باشد، بنابراین برنامههای مداخله زمانی موثر هستند و بر رفتار خوردن در نوجوانان تاثیر میگذارند که علاوه بر مشارکت نوجوان محدوده وسیعی از عوامل محیطی (خانه، مدرسه، همکلاسی و محله، دسترسی فیزیکی به غذاهای سالم و غیرسالم، قانونهای غذایی خانواده، عادتهای تماشاکردن تلویزیون، حمایتهای والدین، مذهب، فرهنگ و سنت خانواده)، فاکتورهای اجتماعی- روانی، فاکتورهای اجتماعی- اقتصادی و فاکتورهای رفتاری و شخصی باید مدنظر قرار گیرد.

سایر عوامل :
وضعیت اجتماعی اقتصادی و نگرش در مورد مصرف غذاهای سالم هم در انتخاب غذایی و خوردن در نوجوانان تاثیر میگذارد و اینکه چقدر برای نوجوان سخت است که از راهنماییهای دیگران برای خوردن استفاده کند (نوجوانان احساس میکنند هنوز خیلی زود است که برای سلامتی آنها نگران باشند و توجه به توصیه دیگران برایشان مشکل است، زیرا آنها غذاهای آماده را بیشتر دوست دارند و غذاهای سالم مانند میوه، سبزی و فرآوردههای لبنی به نظر آنها غذاهای خوشمزهای نیستند که دیگران توصیه به خوردن آن میکنند).

از جمله عوامل دیگری که میتوانند بر روی انتخاب غذایی در این دوره سنی تاثیر داشته باشند، موانع و فوایدی است که نوجوان برای انتخاب و خوردن آن غذا احساس میکند، مانند اینکه به نظر آنها میوه و سبزی و فرآوردههای لبنی، مانند دیگر غذاها خوشمزه، آماده و راحت نیستند و بنابراین نوجوانان ترجیح میدهند غذاهایی را بخرند که هم خوشمزهتر، هم راحتتر و هم از نظر قیمت پایینتر باشند.تصویر ذهنی نوجوان از خود، عامل مهم دیگر در انتخاب غذایی آنان میتواند باشد. در واقع نوجوانان پسر دوست دارند غذاهایی را بیشتر بخورند که به واسطه آن قد بلندتر و عضلهدارتر شوند و وزن کسب کنند و یا از دست بدهند، ولی در دختران انتخاب غذایی بیشتر در رابطه با از دست دادن وزن میباشد.همچنین کسل بودن، شاداب بودن و استرس داشتن نوجوانان روی تصمیمگیری برای انتخاب غذا و رفتار خوردن آنها تاثیر میگذارد.
تصویر ذهنی نوجوان از خود، عامل مهم دیگر در انتخاب غذایی آنان میتواند باشد.

در واقع نوجوانان پسر دوست دارند غذاهایی را بیشتر بخورند که به واسطه آن قد بلندتر و عضله دارتر شوند و وزن کسب کنند و یا از دست بدهند، ولی در دختران انتخاب غذایی بیشتر در رابطه با از دست دادن وزن میباشد . در این دوره ، جنس میتواند عامل مهمی در انتخاب غذایی توسط نوجوانان باشد ، به عبارت دیگر دختران و پسران انتخابهای غذایی متفاوتی دارند. همچنین گرسنگی و میل به غذا ، خوشایند بودن غذا، زمان برای تهیه و آماده کردن غذا ، وضعیت و موقعیتی که نوجوان در آن قرار دارد و عادات غذایی میتوانند انتخابهای غذایی نوجوان را تغییر دهند. البته مطالعات در سطح جهان نشان دادهاند در شرایطی که نوجوان گرسنه هم نبوده، گاهی حتی بهدلیل تمایل به غذایی ویژه ، به دنبال آن غذا میرفته و علاوه بر آن ، آشنایی با غذا ، ظاهر غذا ، بو و اینکه چطور آماده و سرو میشود و درجه حرارت غذا نیز میتواند بر روی تصمیمگیری افراد در مورد انتخاب غذاهای مختلف اثر بگذارد.

مدت زمانی که یک نوجوان برای آماده کردن و خوردن غذا صرف میکند میتواند روی انتخاب غذاهای مختلف اثر بگذارد. مطالعات نشان میدهند نوجوان ترجیح میدهد صبح بخوابد تا اینکه به آماده کردن صبحانه بپردازد و اینکه نمیخواهد مدت طولانی برای ناهار منتظر بماند و بنابراین به سمت غذاهای رستورانی و انواع غذاهای آماده تمایل پیدا میکنند. حتی اگر وقت کافی برای آماده کردن داشته باشند، باز هم ترجیح میدهند که غذاهای آماده و سریع را میل کنند که حمل و نقل آن ( در کوله پشتی و... ) راحت باشد.اینکه نوجوان کجا، با چه کسی، در چه ساعتی از شبانهروز و در چه فصلی باشد هم میتواند روی انتخاب غذایی او تاثیر بگذارد.