ناخن و مراقبت از آن

دکتر حمید وحیدی [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drhvahidi.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین بیستون و چهلستون ، مجتمع پزشکی شقایق تلفن مطب : 88724048 - 021

ساختمان و عملکرد ناخن
ناخن دریچه ای شفاف به بسترعروقی خون می باشدودرحاشیه طرفی به وسیله چین های نرم طرفی ناخن نگهداری می شود.درناحیه قدامی،یک چین پوستی نرم به قسمت بالای ناخن چسبیده است که به نام چین ابتدایی ناخن نامیده می شود.صفحه ناخن ساختمانی سفت داردکه درتمام عمررشدآن ادامه چین های طرفی ناخن،ساختمانی ازجنس پوست دارندکه لبه های طرفی ناخن راتشکیل می دهند . ناخن دارای لایه زایگری است به نام ماتریکس که عامل تولیدمثل سلولی ورشدناخن می باشد.درروی قسمت ابتدایی صفحه ناخن سفیدی دیده می شود.به نام :ماهک”یا”لانولا”که این ناحیه درناخن شست دست وپامشخص تراست.بسترناخن نیزبستری عروقی است که صفحه ناخن برروی آن قرارمی گیرد.

فیزیولوژی رشد ناخن
بیشترمطالعات درناخن انگشتان دست انجام شده است.رشدآن بین 4/4تا9/1میلیمتردرماه متغیراست.مقدارمتوسط رشدنیز3میلیمتردرماه یا1/0میلیمتردرروزاست.ناخن های انگشتان پادرحدود1میلیمتردرماه رشدمی کنند.مطالعات مختلف نشان داده است که فصول مختلف وبیماریهای خفیف اثرناچیزی دررشدناخن،دارند.قدیاوزن فردروی رشدناخن تاثیری ندارند.جنس،تاثیراندکی بعدازبلوغ برروی رشدناخن دارد.مردان دارای رشدناخنی بیشتری تا19سالگی هستند.این تفاوت ازاین سن کاهش یافته ولی تا69سالگی رشدناخن درمردان اندکی بیشتراست.ازاین سن به بعد،رشدناخن هردوجنس یکسان می شود.حاملگی باعث افزایش سرعت رشدوسوءتغذیه باعث کاهش آن می شود.بعضی ازبیماریهای شدیدنیزباعث اختلال دررشدیاایجادناخن می شوند.اختلال رشدمی توانددربیماریهای شدیدمثل”اوریون”و”تیفوید”ویاانفارکتوس سیوکارددیده شودکه خودش رابه صورت یک فرورفتگی یابرجستگی عرضی برروی ناخن نشان می دهد.

ترکیب شیمیایی ناخن :
پروتئین عمده ناخن ،کراتین است.چربی عمده ناخن نیزکلسترول می باشدوحدود0/1تا1درصدان راتشکیل می دهد.مقدارآب آن کمترازپوست بوده وحدود٪12-7می باشد.

محرک های شیمیایی ناخن :
ناخنهادراثرغوطه وری طولانی درآب ویامقادیرزیادی ازقلیایاموادپاک کننده ی قوی،دچارنرمی وتخریب تدریجی می شوند.حلال های آلی وروغن موتورنیزباعث نرم شدگی صفحه ناخن می شود.روغن های معدنی باعث اونیکولیز(جداشدن ناخن ازبستر)وضخامت زیرناخن می گردند.عفونت های باکتریایی عفونت های کنارناخن(پارونیکیا)به وسیله عوامل میکروبی متعددایجادمی شود.افرادشاغل درآشپزخانه،باغبانهاوکشاورزان ونوازندگان پیانومستعدابتلابه این حالت هستند.این حالت به شکل حاددرقصابهادیده می شود
1-بهترین موقع برای مانیکورکردن بعدازدوش گرفتن یاظرف شستن می باشد.چون این فعالیت هاکثیفی رااززیرناخن پاک کرده وپوست اطراف ناخنهارانرم می نماید.
2-لاک نازک کننده نیزمی تواندپس ازلاکی که قبلاًزده شده وبطورناخواسته ضخیم شده استفاده شود.این لاک لاک ضخیم قبلی رابه میزان دلخواه نازک می کند.لاک رادریخچال نگهداری نماییدتاعمرطولانی تری داشته باشد.
3-سعی نماییدبیش ازیکباردرهفته ازپاک کننده های لاک(آستون)استفاده نکنیدزیراناخن هاراخشک می کندوناخن های خشک بیش ازناخن های نرم ومرطوب شده درمعرض شکسته شدن هستند.
4-یک لایه وپوشش رویی برروی لاک مانندلاک های براق کننده وبی رنگ برروی لاک ناخن خودبزنید.این کاراحتمال شکسته شدن ناخن هارابه حداقل می رساند.روی ناخن های طبیعی بدون لاک نیزمی توانیدهرروزیک لایه ازاین لاک هایی بی رنگ وبراق کننده بزنیدتارطوبت ناخن هاحفظ شود.
5-پس ازشستن دست هاازکرم ولوسیون استفاده کرده وروی ناخن هارانیزبزنید.دست هاوناخن هاپس ازشستشوباصابون وپاک کننده های قویترزودخشک می شوند.سعی کنیدآنهاراچرب ومرطوب نگهدارید. می توانیدبرای اینکارازمرطوب کننده هاونرم کننده هایی مانندوازلین وغیره استفاده نمایید.هرشب قبل ازخواب نیزحتماًاین کارراانجام دهید.
6-بااستفاده ازتکه چوب(خلا ل دندان)شمامی توانیدزیرناخن هاراتمیزکنید.محلولی باترکیب 1قسمت ماده سفیدکننده و10قسمت آب درست کرده وپنبه رابه آن محلول آغشته کرده سپس به هرقسمت ازناخن که لک وکثیف شده بمالیدتاجرم آن پاک شود.زیرناخن هارابایک تکه چوب خلال دندان یامسواک ومحلول صابون وماده سفیدکننده بساییدتالکه هابرطرف شوند.
7-ویتامینی به نام یبوتین ناخن هارادرحیوانات محکم ترمی کند.دانشمندان دربعضی ازتحقیقاتی که انجام شده به این نتیجه رسیده اندکه شایداین ویتامین توانایی محکم کردن ناخن های انسان راداشته باشد.یبوتین دردراگ استورهاموجوداست.
8-درموردناخن های مصنوعی که برروی ناخن های طبیعی اصطلاحاًکاشته می شوندمراقبت هابایدجدی ترودقیق ترباشد.
9-بایدپس ازکاشت ناخن خیلی مراقب بوداولاًکه ناخن مصنوعی نبایدزیادبلندباشدتاهنگام برخوردمحکم باجایی یاچیزی نشکند.ازآستون نیزنبایدزیاداستفاده کردچون لایه مقاوم ومحکم آن رابه زورازبین برده وسریع می شکند.پس از4الی 6ماه که ناخن مصنوعی کم کم ازروی ناخن طبیعی (به علت رشدناخن)می رودبایدتوسط فردمتخصص چک شود.

راهنمای حفظ سلامت ناخن ها
ناخن هامی توانندنشان دهنده کمبودموادحیاتی دربدن باشندوهررنگی درناخن ،علامت یک نوع کمبودیابیماری است.مثلاًوجودلک هاوخط های سفیدبرروی آن ،ممکن است نشانگرکمبودآهن،روی ویاپروتئین دربدن باشدودرموارداستثناء، لک های سفید،نشان دهنده مشکل قلبی،کبدی یاکلیه ای است.ناخن های نازک وصاف،ممکن است نشانه کمبودویتامین B12دربدن باشد.همین طورناخن های شیارداروبرآمده دربرخی مواقع،علامت کمبودآهن هستندوالبته ممکن است که ناخن به خاطرکمبودکلسیم،خشک وشکننده شوند.اگرپوست گوشه ناخن های شما،ریش می شود،احتمالاًبه خاطرکمبودویتامینCدربدن شماست.این امکان وجودداردکه صاحب ناخن های زردرنگ یابی رنگ،ازکمبودویتامینB12رنج می بردیادچارمشکلاتی مثل دیابت ،آلرژی،مشکلات کبدی یاضعف قوای بدنی است.گاهی اوقات ،بسترناخن هابه علت عفونت های قارچی،به رنگ سبزدرمی آیدوممکن است مشکلات تنفسی یاسوءتغذیه،رنگ ناخن رابه آبی تغییردهد.به هرحال،ناخن های سالم وزیبا،بلندیاکوتاه،بایدسطحی بدون شیار،برآمدگی ،فرورفتگی ولکه باشد.ورنگ طبیعی ناخن شمابایدصورتی وشفاف باشد.میزان رشدناخن درجوانان ،سریع تراست وهرچه سن بالاترمی رودوشمامسن ترمی شوید.ناخن هانیزضخیم تراست وسفت ترمی شوندوممکن است سطح ناخن شیارشیارشود.به همین علت ،باافزایش سنتان ،بایدمیزان مراقبت ازناخن هارانیز،افزایش دهید.

پوشش شاخی
لایه نازکی سطح ناخن شماراپوشانده که به آن”پوشش شاخی”گفته می شود.این لایه،دربرابرآسیب بسیارحساس است وبایدمواظب باشیدکه آنهارانخراشید.چون خراشیده شدن این سطح ،ممکن است باعث آسیب دائمی آن شود.بهترین کمکی که می توانیدبه ناخن هایتان بکنید،این است که بعدازبیرون آمدن ازحمام،ویاوقتی که ناخن هایتان درآب خیس شده است ونرم ترازبقیه مواقع است ،بایک چوب صاف ،روی سطح ناخن تان بکشید،تاازتغییرشکل آنهاجلوگیری کنید.امامراقب باشیدکه بیش ازحد،این کارراانجام ندهید.چون ممکن است اثرمعکوس دهد.وسطح ناخنتان به مرورزمان،ضخیم ترشود.

مراحل مراقب ازناخن ها
تمیزکردن :
اگرزیرناخن هایتان کثیف است،بهتراست ازیک برس “ناخن شوی”استفاده کنیدتاذرات زیرناخن راکاملاًتمیزکنید.برس های :ناخن شوی”استاندارد،معمولاًنرم هستندوناخنرانمی خراشند.همچنین بهتراستبرای پاک کردن لاک یابرق ناخن،ازپاک کننده هااستفاده کنیدواقدام به کندن لاک ازسطح ناخن نکنید.این کارمی تواندباعث آسیب لایه نازک سطح ناخن شود.

شکل دادن به ناخن :
ناخن هابایدبه خوبی سوهان کشیده شوندتاتمام ناصافی های آن ازبین اماسعی کنیدباسوهان فلزی ،این کارراانجام ندهید،چون باعث آسیب آنهامی شود.سوهان رابازاویه 45درجه ازگوشه ناخن به وسط ان بکشیدواین کاررابه آرامی انجام دهید.سعی کنیدناخن هایتان رانچینیدوبااستفاده ازسوهان ،اندازه انهارامرتب کنید.مراقب باشیدسوهان کشیدن ،به لایه های ناخنتان،آسیبی نرساندونیزگوشه ناخن رابیش ازحد،نسایید.این کارباعث ضعیف شدن ناخن می شود.درکل،مراقبت ازناخن های کوتاه راحت تراست.

محافظت :
ازناخن های خود،به عنوان ابزاراستفاده نکنیدوازپاک کردن ولندکردن اجسام باناخن،بپرهیزید.همین طوربرای شستن ظرف ها،حتماًازدستکش استفاده کنید.وازلوسیون های دست ،برای نرم ومرطوب کردن دست وناخنتان استفاده کنید.

جلادادن ناخن :
اگرشمادوست داریدکه برای محافظت وآراستن ناخن ها،ازیک لایه برق ناخن استفاده کند،بهتراست این کارراانجام دهید:اول اینکه ،ازلاک رنگی استفاده کنیدوبعدلایه ای ازبرق ناخن برروی آن بزنیدتااستحکام ناخن هایتان افزایش یابد.البته قبل ازانجام هرکاری،بایدیک ساعت صبرکنیدتاناخن هایتان کاملاًخشک شوند.

مشکلات ناخنی
ناخن های خشک وشکننده :سعی کنیدناخن هایتان رابااستفاده ازکرم یاروغن دست،دائمامرطوب نگه دارید.البته خوردن غذاهایی بااسیدهای چرب ضروری،می تواندبه رفع این مشکل کمک کند. پس خوردن غذاهایی مثل تخم مرغ،گوشت قرمز،حبوبات،جوانه هاوماهی ،کمک زیادی به استحکام ناخن می کند.استفاده بیش ازحدپاک کننده هاکه شامل استون می شود،خودداری کنید.چون این موادنیزباعث خشکی ناخن هامی شود.

لاک های ارزان قیمت :
ازلاک های باکیفیت استفاده کنید،همان طورکه گفته اندهرقدربدهیدهمان قدرآش می خورید.پس لاک ارزان قیمت هم نمی تواندلاک باکیفیتی باشدوچون به راحتی پاک می شود،باعث شکنندگی ناخن می شود.درضمن فراموش نکنیدکه دولایه لاک(لاک وبرق ناخن)به ناخن هایتان بمالیدتاقدرت ناخن های شما،زیادشود.

عفونت های ناخن :
عفونت های ناخن عوارضی مثل:خارش،خشکی ناخن،تاول زدن وشل وسست شدن ناخن دارد.دراین موقع هرچه سریع تربه پزشک خودمراجعه کنید،به نفع شماخواهدبود.

ناخن جویدن :
جویدن یاچیدن ناخن ها،باعث آسیب دائمی انهامی شود.اگرعادت به جویدن ناخن هایتان دارید،آنهارابایک لایه مایع ،که مخصوص ترک جویدن ناخن است،بپوشانیدتااین عادت نازیباراترک کنید.

ریش شدن گوشه ناخن :
این تکه های مرده پوست درسرانگشتان می توانندبسیاردردناک باشند.آنهارابادقت بچینیدوناخن هایتان رامرطوب کنیدودرصورت امکان،ازمکمل های ویتامینBوCاستفاده کنیدوبیشترازخوراکی هایی مثل میوه های برگ سبز،فلفل هاومرکبات تغذیه کنید.

ناخن درگوشت فرورفته :
این حالت که بسیارهم دردناک است،زمانی اتفاق می افتدکه ناخن تحت شرایطی قرارمی گیردکه درون پوست فرومی رودوبیشتردرشست پااتفاق می افتد.برای برطرف کردن این مشکل،وقتی که پاهایتان درآب خیسانده شده است وناخن هانرم ترند،به وسیله یک چوب نازک وصاف بین پوست وناخن ،فاصله ایجادکنیدتاناخن ازپوست جداوخارج شود.درصورتی که مشکلتان رفع نشد،به پزشک مراجعه کنید

مراقبت از ناخن شست پا :
معمولاًناخن شست پا،چون برای کارخاصی مورداستفاده قرانمی گیرد،احتمال آسیب دیدگی نیزدرآن کمتراست.امارعایت این نکات می تواندهمان احتمال کم رانیزبه صفربرساند.سعی کنیدباپاهای برهنه برروی زمین خیس مثل استخروحمام راه نروید،تابه عفونت های قارچی مبتلانشوید.حتی سعی کنیدبرای جلوگیری ازابتلابه امراض پوستی،ازحوله اعضای خانواده نیزبه طوراشتراکی استفاده نکنید.همچنین ،تعویض جوراب وخارج کردن کفش هاازپابعدازبرگشتن به منزل،برای سلامت ناخن هامفیداست.درضمن ازپوشیدن کفش .جوراب تنگ هم خودداری کنید.

نکات مهم برای داشتن ناخنهای سلامت و جذاب
1-ازرژیم غذایی متعادل که شامل مقادیرفراوان ازمیوه هاوسبزیجات تازه،حبوبات وگوشت لخم می باشیداستفاده کنید.
2-هنگام انجام وظایف خانه به ویژه شستن ظرفهاازدستکش استفاده کنید.
3-ناخن رابابرس ویژه تمیزکنیدمخصوصاًپس ازکارباموادکثیف
4-برای سوهان کشیدن ناخنهایتان ازشوهانهای نرم وظریف استفاده کرده وهیچگاه ناخنهارادردوجهت سوهان نکشید.ناخن هاراتنهاازسمت گوشه به سمت مرکزناخن دریک جهت سوهان بکشید.
5-ازناخنهااستفاده ابزاری نکنیدمثلاًازآنهابرای بیرون آوردن منگنه استفاده نکنید.
6-ناخنهاراخشک وتمیزنگاه داریداین کارکمک می کندتاباکتریهاوقارچهاروی ناخنهاتجمع پیدانکنند.
7-اگرناخنهای پایتان ضخیم بوده وکوتاه کردن آنهادشواراست آنهارابمدت 5الی 10دقیقه درون مخلوط آب ونمک گرم(یک قاشق چای خوری نمک درنیم لیتر آب)فروببریدواین کارباعث نرم شدن آنهامی گردد.
8-ناخنهارابرای دارابودن حداکثراستحکام بایدبطورمستقیم کوتاه کرده واندکی درگوشه هاگردشوند.
9-هیچگاه کوتیکول ناخن راجدانسازیدچون این کارباعث ایجادعفونت می گردد.
10-ازجویدن ناخنهاخودداری کنید.
11-صابون وموادشوینده قوی سبب خشکی وترک برداشتن ناخنهامی گردند.برای شستن دستهاازصابون های ملایم استفاده کنید