بيماريهاي پوستي با منشا رواني

دکتر محمد علی نیلفروش زاده [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drnilforoushzadeh.ir
آدرس مطب : تهران ، بلوار آفریقا ، نرسیده به تقاطع میرداماد ، پلاک 67 ، کلینیک جردن تلفن مطب : 88886501 - 021

اهميت نقش عوامل روحي - رواني در بيماريهاي پوستي براي متخصصين پوست بخوبي شناخته شده است. تعامل بين پوست و ذهن افراد به اشكال مختلف تظاهر مي كند. مثلا در مورد بيماريهاي عود كننده اي مثل بيماريهاي التهابي پوست مانند اگزما، پسوريازيس و آكنه نقش تشديد كننده استرس و عوامل هيجاني به اثبات رسيده است.

از طرف ديگر بروز ضايعات و مشكلات پوستي به علت ايجاد ظاهر نازيبا سبب فشار روحي در فرد مي شود و در مورد بيماريهايي مثل ويتيليگو و آلوپسي آره آتا مشكل اصلي و عمده بيمار فشار رواني ايجاد شده به علت نازيبا شدن است. در مواردي پزشكان متخصص پوست با مواردي مواجه مي شوند كه توسط خود بيمار ايجاد شده و در واقع ضايعات بوسيله خود بيمار القا گرديده است كه مي توان به مواردي مانند هذيان پارازيتوز، تريكوتيلومانيا، نوروتيك اكسكوريشن و درماتيت ساختگي اشاره كرد.

همچنين بيماراني فقط با شكايت حسي پوستي مثل خارش مزمن ايديوپاتيك، formication يا احساس راه رفتن مورچه روي پوست، سوزش، سوزن سوزن شدن و علائم عجيب و غريب ديگر مراجعه مي كنند. هذيان پارازيتوز، تريكوتيلومانيا، نوروتيك اكسكوريشن و درماتيت ساختگي همگي اختلالات اوليه روانپزشكي هستند و در اين موارد هيچ اختلال اوليه پوستي،طبي و عصبي وجود ندارد. اولين قدم در مورد اين بيماران افتراق اين حالتها از موارد ديگر و اطمينان از منشا روانشناختي آنهاست.

چون بيماران داراي زمينه هاي طبي ياعصبي مثل خارش اورميك يا notalgia paresthetica نيز مي توانند فقط با ضايعاتي مراجعه كنند كه توسط خود آنها ايجاد شده است و بهمين علت ساير علائم روحي رواني را نيز بايد مد نظر قرار داد. در هذيان پارازيتوز بيماران به شكل غير واقع بينانه عقيده دارند كه بوسيله حشرات، كرمها يا ديگر ارگانيسم ها آلوده شده اند. هذيان پارازيتوز اغلب در دو گروه مجزاي جمعيت ديده مي شود:

الف- در بيماران جوانتر كه شيوع بيماري بين مرد و زن مساوي است و بين هذيان و وضعيت اقتصادي-اجتماعي پايين واعتياد به مواد مخدر وجود دارد.

ب- بيماران پيرتر كه عمدتا زنان هستند كه همراهي اعتياد به مواد يا كلاس اقتصادي-اجتماعي پايين در آنها به اثبات نرسيده است.

در هر دو گروه سني بيماران درباره آلودگي انگلي خود اعتقادي هذياني دارند. بيشتر بيماران همچنين شكايت از formication دارند ( خزيدن، گاز گرفتن، و احساس سوزن سوزن شدن ). اين بيماران حتي نمونه هاي گوناگوني از قطعات انگلها را در قوطي هاي كوچك مي آورند.

ضايعات خود القا شده پوستي مكرر مي توانند شكلي شبيه دهانه آتشفشان ايجاد كنند كه اصطلاحا به آنها آتشفشانهاي ماه گفته ميشود زيرا اين بيماران پوست خود را بطور عميقي ميكنند كه تلاش براي خارج كردن " پارازيت" است. تظاهرات كلينيكي حاد و يا مزمن است. اين بيماران مي توانند از نظر اجتماعي منزوي شوند چون ترس دارند كه بتوانند ديگر مردم را با آلودگي خود آلوده كنند. چون داروهاي تفنني مثل آمفتامين و كوكائين ميتوانند حالت فورميكاسيون و يا توهم را ايجاد كنند، بايد شرح حال قبلي يا جاري اعتياد يا استفاده مواد رد شود. بيماران با اختلال وسواسي Obsessive Compulsive كه وسواس كه روي يك نماي بخصوص پوست خود داشته باشند براحتي با يك بيمار دچار هذيان پارازيت اشتباه ميشود.

تريكوتيلومانيا : تريكوتيلومانيا اشاره به حالتي دارد كه بيمار موهاي خود را مي كند. اين فرم از آلوپسي را بايد از ديگر حالتهاي ريزش مو افتراق داد. تريكوتيلومانيا را مي توان در هر گروه سني حتي كودكان 18 ماهه نيز مشاهده كرد. تظاهر كلينيكي به صورت يك منطقه دچار ريزش موي ناكامل است(آلوپسي ناقص) كه محدوده نسبتا مشخصي دارد و موهاي باقيمانده با طولهاي متفاوت در اين منطقه ديده مي شوند. اين حالت اغلب ناحيه جلوي پيشاني(فرونتال) و فرق سر( ورتكس) را مبتلا مي كند ولي گاهي مي تواند بطور منتشر كل پوست سر را گرفتار كند. اين حالت همچنين ابروها و مژه ها و به طور نادر موهاي ناحيه تناسلي را گرفتار مي كند. موها كنده شده يا موجي مي شوند و كمتر شكستگي شفت مو وجود دارد.

نوروتيك اكسكوريشن Neurotic excoriation : نوروتيك اكسكوريشن اصطلاحي است كه براي تعريف خراشيدگيهاي پوستي با منشا رواني بكار
مي رود. بيماران با نوروتيك اكسكوريشن معمولا با اكسكوريشن هاي مولتي پل در نواحي براحتي در دسترس بدن مراجعه مي كنند. ضايعات اغلب روي صورت، نماي اكستانسور اندامها و نواحي در دسترس پشت است. ضايعات اغلب به شكل خفيف در بالا و طرفين كمر بصورت قرينه و شبيه به بالهاي پروانه ديده مي شوند. زمينه ها و بيماريهاي رواني كه معمولا در بيماران با نوروتيك اكسكوريشن ديده ميشود افسردگي، اضطراب و اختلال obsessive compulsive است.

Factitial Dermatitis : در درماتيت ساختگي بيمار از ابزار و مواد پيچيده مثل اشياء تيز، مواد شيميايي سوزاننده يا تزريق مواد براي القاء ضايعات پوستي استفاده مي كند. به علت تظاهرات كلينيكي متفاوت معمولا اين ضايعات به واسطه وجود خصوصيات مشخص و خاصي مثل گوشه هاي تيز و تصاوير غير معمول در نواحي براحتي قابل دسترسي مشخص مي شود. معمولا مشكلي در افتراق اين ضايعات از بيماريهاي پوستي واقعي يا از نوروتيك اكسكوريشن وجود ندارد. ظاهر ضايعات وابسته به متد و روش خاص بيمار مورد استفاده براي ايجاد ضايعه است. تيپ هاي بخصوصي از اختلالات رواني زمينه اي مثل تمارض، سايكوز(جنون) و اختلالات شخصيتي كه بوسيله رفتار خويش ويرانگر مشخص مي شوند ( مثل اختلال شخصيتي مرزي ) اغلب همراه با اين بيماران ديده ميشود.