چه عواملی موجب ناباروری مردان میشوند؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

ناباروری مردان به هر اختلال در سلامتی مردان اشاره دارد که در نهایت شانس باردارکردن شریک مونث خود را کاهش میدهد. برای اینکه یک رابطه ی جنسی به تولید زاده ختم شود شروطی لازم است. در مورد مردان، میتوان به این موارد اشاره کرد:

1. اسپرم های تولیدشده باید سالم باشند. برای این حالت لازم است تا حداقل یکی از بیضه ها عملکرد درستی داشته باشد و هورمون های جنسی از جمله تستوسترون نیز پیام تولید اسپرم را بصورت پایدار تامین کنند.

2. اسپرم ها باید به مایع منی انتقال یابند. لوله هایی در کیسه ی بیضه وجود دارند که مسئول انتقال اسپرم ها از بیضه به مایع منی و در نهایت خروج از طریق انزال هستند.

3. تعداد اسپرم در مایع منی باید کافی باشد. تعداد کمتر اسپرم در مایع منی به کاهش شانس بارداری منجر خواهدشد. اگر متوسط تعداد اسپرم ها کمتر از 15 میلیون در یک میلی لیتر منی یا کمتر از 39 میلیون در هر بار انزال باشد، بازه ی مقداری کم محسوب می شود.

4. اسپرم باید توانایی حرکت داشته باشد تا با حرکت در دستگاه تناسلی شریک مونث، به تخمک رسیده و آن را بارور کند.
در صورتی که مشکلی در یک یا چند مورد ذکرشده وجود داشته باشد، منجر به ناباروری مردان خواهدشد. از نظر آماری، ناباروری در ۱۳درصد زوجین مشاهده می شود که بیش از یک سوم آن بخاطر اختلال در مردان است.

دلایل ناباروری در مردان

بیماریها

در این حالت، نازایی به دلیل بیماری در فرد بروز می کند. از جمله این مشکلات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

الف) واریکوسل: این بیماری به تورم عروق کیسه ی بیضه اتلاق می شود که مسئول تغذیه ی بیضه ها هستند. ارتباط نازایی و واریکوسل کاملا مشخص نیست. بیشتر نظریات امروزی از خون رسانی ضعیف و در نتیجه ایجاد مشکل در رشد و نمو اسپرم ها و نیز گرم شدن بیش از حد محیط اطراف بیضه به دلیل تورم رگ ها و آسیب اسپرم ها در اثر حرارت بالا حمایت می کنند.

ب) عفونت: برخی عفونت ها منجر به اختلال در تولید اسپرم، تولید اسپرم ناکارآمد یا تولید ضایعات عفونی در مسیر عبور اسپرم شوند. از جمله این عفونت ها میتوان به التهاب بیضه، عفونت اپی دیدیم (اپی دیدیمیت) و عقونت حاصل از بیماری های ایدز و سوزاک اشاره کرد. آسیب های عفونی در اکثر مواقع قابل جبران هستند.

ج) انزال برگشتی: زمانی رخ میدهد که مایع منی، به دلیل بسته نشدن مجراهای مثانه هنگام انزال، به جای خروج از بدن به سمت مثانه سرازیر شده و در نتیجه اسپرم از رسیدن به تخمک ماده بازمی ماند. از دلایل انزال برگشتی میتوان به بیماری دیابت، آسیب های نخاعی، عمل مثانه، مجرای پیشاب و پروستات اشاره کرد که منجر به اختلال در عملکرد اعصاب یا عضلات مثانه می شوند.

د) ناباروری ایمنولوژیک: در این حالت سلولهای ایمنی فرد، به اشتباه به اسپرم های خودی حمله کرده و منجر به از بین رفتن آنها و کاهش تعداد نهایی آنها می شود. دلیل این بیماری بطور دقیق مشخص نیست.

ه‍) سرطان: تومورهای بدخیم و خوش خیم میتوانند با انسداد مسیرهای هورمونی و نیز آسیب به غدد هورمون ساز منجر به کاهش تعداد اسپرم شوند. همچنین پرتودرمانی یا شیمی درمانی در مسیر درمان سرطان نیز میتواند منجر به کاهش قدرت باروری مردان شود.

و) مشکل در لوله های انتقال دهنده ی اسپرم: انسداد مسیرهای انتقالی میتواند در سطوح مختلفی بروز کند، مانند بیضه ها، اپی دیدیم، مسیرهای منتهی به پیشاب و مسیرهای انتهایی انزال. عوامل مسدودکننده ی مختلفی نیز شناسایی شده اند که از جمله ی آنها میتوان به عفونت ها، آسیب های ناشی از اعمال جراحی و نیز مشکلات نموی و بیماری های توارثی مانند فیبروزکیستی اشاره کرد.

ز) بیماری های ژنتیکی: برخی بیماری های توارثی همچون بیماری کلاین فلتر میتوانند منجر به نمو غیرطبیعی سیستم تولیدمثلی مردان و در نتیجه آسیب به فرایندهای تولیدکننده ی اسپرم شوند. فیبروزکیستی و سندورم کالمان نیز ازجمله بیماری هایی هستند که با کاهش توان باروری مردان در ارتباطند.

ح) بیماری سلیاک: این بیماری گوارشی به دلیل حساسیت به پروتئیین موجود در گندم به نام گلوتن رخ میدهد و میتواند به ناباروری مردان منجر شود. با مصرف مواد غذایی عاری از گلوتن میتوان وضعیت باروری را تا حدودی بهبودبخشید.

از سایر دلایل ناباروری در مردان میتوان به مواردی چون جایگزینی تستوسترون، مصرف طولانی مدت آنابولیت های استروئیدی، برخی داروهای بیماری آرتروز، مشکلات آناتومیک در مسیر انزال، اعمال جراحی پروستات، بیضه و نیز وازکتومی اشاره کرد.

عوامل محیطی

الف) مواد شیمیایی و صنعتی: ارتباط بیش از حد با برخی از مواد شیمیایی از جمله حشره کش ها، آفت کش ها، برخی مواد استفاده شده در رنگ ها، حلال های آلی و فلزات سنگینی همچون سرب میتواند به کاهش تعداد اسپرم و ناباروری مردان منجرشود.

ب) پرتوهای رادیواکتیو: قرارگرفتن در معرض پرتوهای رادیواکتیو همچون پرتو ایکس میتواند تولید اسپرم را کاهش دهد. این آسیب ها غالبا موقت بوده و پس از مدتی بهبود می یابند.

ج) گرمای بیش از حد در اطراف بیضه: گرچه مشاهدات علمی در این زمینه چندان زیاد نیست اما بررسی های علمی محدودی حاکی از این است که گرمای بیش از اندازه همچون استفاده مکرر از سونا، پوشیدن لباس تنگ، نشستن طولانی مدت و حتی کارکردن با لپتاپ بر روی پا، میتوانند با افزایش گرمای اطراف بیضه، در نهایت منجر به کاهش تعداد اسپرم ها و ناباروری مردان شوند.

سبک زندگی

مصرف مواد اعتیادآوری مانند کوکائین و ماری جوانا، مشروبات الکلی، مصرف تنباکو بصورت های مختلف مانند سیگار و قلیان، استرس مداوم و چاقی نیز از جمله عوامل ناباروی در مردان هست که با تغییر سبک زندگی میتوان اثرات آنها را محدودکرد.