کم کاری تیروئید در بارداری یکی از اختلالات هورمونی مهمی است که در صورت تشخیص ندادن یا کنترل نامناسب می تواند سلامت مادر و جنین را تحت تأثیر قرار دهد. از آنجا که هورمون های تیروئیدی نقش اساسی در رشد سیستم عصبی و متابولیسم بدن دارند، تیروئید کم کار در بارداری نیازمند توجه و پیگیری دقیق پزشکی است. آگاهی از علائم کم کاری تیروئید در بارداری به مادران کمک می کند تا در زمان مناسب برای ارزیابی و انجام آزمایش های لازم اقدام کنند. خوشبختانه با تشخیص به موقع و انتخاب روش مناسب درمان کم کاری تیروئید در بارداری، می توان عوارض احتمالی را به حداقل رساند و روند یک بارداری سالم را حفظ کرد.

تیروئید کم کار در بارداری چطور مشخص می شود؟

تیروئید کم کار در بارداری معمولاً از طریق بررسی علائم بالینی و انجام آزمایش های خون تشخیص داده می شود. در بسیاری از موارد، این اختلال بدون علامت واضح است یا نشانه هایی مانند خستگی شدید، افزایش وزن غیر طبیعی، یبوست، عدم تحمل سرما و خشکی پوست با علائم طبیعی بارداری اشتباه گرفته می شوند. به همین دلیل، تشخیص صرفاً بر اساس علائم کافی نیست و آزمایش های هورمونی اهمیت زیادی دارند. اصلی ترین آزمایش برای تشخیص کم کاری تیروئید، آزمایش خون اندازه گیری هورمون TSH است که حساس ترین شاخص عملکرد تیروئید محسوب می شود. در صورت بالا بودن TSH، معمولاً بررسی هورمون T4 آزاد نیز انجام می شود تا شدت اختلال مشخص گردد. به طور کلی، در دوران بارداری محدوده نرمال TSH پایین تر از زنان غیر باردار در نظر گرفته می شود و افزایش آن نسبت به محدوده مرجع هر سه ماهه می تواند نشان دهنده کم کاری تیروئید باشد. در سه ماهه اول، مقدار TSH معمولاً باید کمتر از حدود ۲.۵ باشد و در سه ماهه دوم و سوم کمی افزایش پیدا می کند.افزایش TSH همراه با کاهش T4 آزاد بیانگر کم کاری تیروئید آشکار است و در صورتی که T4 آزاد طبیعی باشد، به عنوان کم کاری تیروئید تحت بالینی شناخته می شود. در برخی زنان، به ویژه افرادی که سابقه بیماری تیروئید، ناباروری، سقط مکرر یا بیماری های خودایمنی دارند، انجام غربالگری در اوایل بارداری اهمیت بیشتری دارد. تشخیص به موقع کم کاری تیروئید در زنان باردار به پزشک این امکان را می دهد که با تنظیم سریع درمان، از بروز عوارض احتمالی برای مادر و جنین پیشگیری کند.

علائم کم کاری تیروئید در بارداری چیست؟

علائم کم کاری تیروئید در بارداری می تواند خفیف، تدریجی و در برخی موارد شبیه علائم طبیعی بارداری باشد، به همین دلیل همیشه به راحتی تشخیص داده نمی شود. خستگی بیش از حد، خواب آلودگی، افزایش وزن غیر طبیعی، یبوست، خشکی پوست و ریزش مو از شایع ترین نشانه ها هستند. برخی زنان همچنین احساس سرمای دائمی، کاهش تمرکز، افسردگی خفیف و تورم صورت یا پلک ها را تجربه می کنند. در موارد شدیدتر، این اختلال ممکن است با ضربان قلب کند، گرفتگی عضلات، خشونت صدا و اختلال در تحمل فعالیت های روزمره همراه باشد. از آنجا که نیاز بدن به هورمون های تیروئیدی در دوران بارداری افزایش پیدا می کند، کم کاری تیروئید در دوران بارداری اگر به موقع تشخیص داده نشود، می تواند شدت بیشتری پیدا کند. به همین دلیل توجه به این علائم و انجام بررسی های آزمایشگاهی تحت نظر پزشک اهمیت زیادی دارد.

علت کم کاری تیروئید در بارداری

علت های کم کاری تیروئید در بارداری عبارت اند از:

• بیماری های خودایمنی تیروئید: شایع ترین علت، تیروئیدیت هاشیموتو است که در آن سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله کرده و تولید هورمون های تیروئیدی کاهش می یابد.
• کمبود ید: افزایش نیاز بدن به ید در دوران بارداری باعث می شود دریافت ناکافی آن منجر به کاهش تولید هورمون های تیروئیدی شود.
• سابقه کم کاری تیروئید قبل از بارداری: در زنانی که پیش از بارداری دچار این اختلال بوده اند، بارداری می تواند باعث تشدید کم کاری تیروئید شود.
• مصرف نامنظم یا قطع داروهای تیروئیدی: عدم مصرف صحیح لووتیروکسین یا تنظیم نبودن دوز دارو می تواند کنترل بیماری را مختل کند.
• جراحی تیروئید یا درمان با ید رادیواکتیو: این اقدامات درمانی ممکن است ظرفیت غده تیروئید برای تولید هورمون را کاهش دهند.
• مصرف برخی داروها: بعضی داروها می توانند عملکرد طبیعی غده تیروئید را تحت تاثیر قرار دهند.
• اختلالات غده هیپوفیز: در موارد نادر، کاهش ترشح هورمون های محرک تیروئید از هیپوفیز موجب بروز کم کاری تیروئید می شود.

عوارض کم کاری تیروئید در بارداری

عوارض کم کاری تیروئید در بارداری شامل موارد زیر است:

• کم خونی در بارداری: کاهش هورمون های تیروئیدی می تواند باعث اختلال در جذب آهن و افزایش احتمال کم خونی شود.
• پره اکلامپسی و فشار خون بارداری: کم کاری تیروئید کنترل نشده خطر افزایش فشار خون و بروز پره اکلامپسی را بالا می برد.
• خستگی شدید و ضعف عمومی: اختلال در متابولیسم بدن منجر به کاهش انرژی و تحمل کمتر فعالیت های روزانه می شود.
• زایمان زودرس: عدم تعادل هورمونی ممکن است احتمال شروع زودتر از موعد زایمان را افزایش دهد.
• سقط جنین: در موارد شدید یا درمان نشده، خطر سقط به ویژه در اوایل بارداری بیشتر می شود.
• محدودیت رشد داخل رحمی جنین: کمبود هورمون های تیروئیدی می تواند رشد طبیعی جنین را مختل کند.
• وزن کم نوزاد هنگام تولد: اختلال در رشد جنین ممکن است منجر به تولد نوزاد با وزن پایین شود.
• اختلال در تکامل مغز و سیستم عصبی جنین: کم کاری تیروئید به ویژه در سه ماهه اول بارداری می تواند بر رشد شناختی و عصبی کودک تاثیر منفی بگذارد.

رابطه کم کاری تیروئید با تخمک گذاری و ناباروری و دوران بارداری

کم کاری تیروئید می تواند ارتباط مستقیمی با اختلال در تخمک گذاری، کاهش باروری و بروز مشکلات در دوران بارداری داشته باشد. کاهش هورمون های تیروئیدی باعث برهم خوردن تعادل هورمون های جنسی، نامنظم شدن چرخه قاعدگی و در برخی موارد توقف تخمک گذاری می شود که این شرایط احتمال بارداری را کاهش می دهد. در صورت وقوع بارداری نیز، کم کاری تیروئید کنترل نشده می تواند خطر سقط، زایمان زودرس و عوارض بارداری را افزایش دهد. به همین دلیل تشخیص به موقع و درمان مناسب این اختلال نقش مهمی در بهبود قدرت باروری و حفظ سلامت مادر و جنین دارد.

برای کم کاری تیروئید در بارداری چه بخوریم؟

در کم کاری تیروئید در بارداری، تغذیه مناسب می تواند به حمایت از عملکرد تیروئید و حفظ سلامت مادر و جنین کمک کند، هرچند جایگزین درمان دارویی نیست. مصرف منابع غذایی حاوی ید مانند نمک یددار، لبنیات، تخم مرغ و ماهی های دریایی به میزان متعادل اهمیت دارد، زیرا ید برای تولید هورمون های تیروئیدی ضروری است. دریافت کافی پروتئین، آهن، سلنیوم و روی از طریق گوشت کم چرب، حبوبات، مغزها، سبزیجات و غلات کامل نیز توصیه می شود. در عین حال، بهتر است از مصرف خودسرانه مکمل ها و زیاده روی در غذاهای حاوی گواتروژن ها مانند کلم خام و سویا پرهیز شود و برنامه غذایی تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه تنظیم گردد.

درمان خانگی کم کاری تیروئید در بارداری

درمان خانگی کم کاری تیروئید در بارداری به عنوان مکمل درمان پزشکی مطرح می شود و به هیچ وجه جایگزین داروهای تجویزی نیست. مهم ترین اقدامات حمایتی شامل موارد زیر هستند:

• رعایت تغذیه مناسب: استفاده منظم از نمک یددار و مصرف متعادل مواد غذایی حاوی ید، پروتئین، آهن و سلنیوم می تواند به بهبود عملکرد تیروئید کمک کند.
• مصرف منظم داروی تجویزی: اگرچه دارو درمان خانگی محسوب نمی شود، اما پایبندی دقیق به مصرف لووتیروکسین طبق دستور پزشک مهم ترین اقدام برای کنترل بیماری است.
• پرهیز از مصرف خودسرانه مکمل ها: مصرف بدون نظر پزشک مکمل های ید یا گیاهی ممکن است باعث تشدید اختلالات تیروئیدی شود و باید از آن اجتناب کرد.
• مدیریت استرس و خواب کافی: کاهش استرس و داشتن خواب منظم به تعادل هورمونی بدن و بهبود عملکرد غدد درون ریز کمک می کند.
• پیگیری منظم آزمایش ها: انجام آزمایش های دوره ای تیروئید و تنظیم دوز دارو نقش مهمی در پیشگیری از عوارض بارداری دارد.

رعایت این موارد در کنار درمان دارویی و نظارت پزشک می تواند به کنترل بهتر کم کاری تیروئید در دوران بارداری کمک کند.

درمان کم کاری تیروئید در بارداری با دارو

درمان کم کاری تیروئید در بارداری با دارو بر اساس جایگزینی هورمون های تیروئیدی انجام می شود و هدف آن حفظ سطح طبیعی هورمون ها برای سلامت مادر و رشد طبیعی جنین است. داروهای مهم مورد استفاده شامل موارد زیر هستند:

• لووتیروکسین: اصلی ترین و ایمن ترین داروی درمان کم کاری تیروئید در بارداری است که همان هورمون T4 مصنوعی محسوب می شود. این دارو به طور گسترده در دوران بارداری استفاده می شود و مصرف منظم آن برای پیشگیری از عوارض ضروری است.
• تنظیم دوز لووتیروکسین: در بسیاری از زنان باردار، نیاز بدن به هورمون تیروئیدی افزایش پیدا می کند و پزشک ممکن است دوز دارو را نسبت به قبل از بارداری افزایش دهد. تنظیم دوز بر اساس نتایج آزمایش TSH انجام می شود.
• مکمل های کمکی در صورت نیاز: در برخی موارد و فقط با تجویز پزشک، مکمل هایی مانند ید، آهن یا اسید فولیک ممکن است همزمان با درمان دارویی استفاده شوند، اما این موارد جایگزین داروی اصلی نیستند.

پیگیری منظم آزمایش های تیروئیدی در طول بارداری برای اطمینان از اثربخشی دارو و حفظ تعادل هورمونی اهمیت بالایی دارد.

آیا کم کاری تیروئید در بارداری بعد از اتمام بارداری از بین می رود؟

این که کم کاری تیروئید در بارداری پس از اتمام بارداری از بین برود یا خیر، به علت زمینه ای ایجاد آن بستگی دارد. در زنانی که پیش از بارداری سابقه کم کاری تیروئید نداشته اند و اختلال به صورت گذرا و به دلیل تغییرات هورمونی بارداری ایجاد شده است، ممکن است پس از زایمان و با بازگشت تعادل هورمونی، عملکرد تیروئید به حالت طبیعی بازگردد. اما در افرادی که دچار بیماری های خودایمنی تیروئید مانند هاشیموتو هستند یا قبل از بارداری کم کاری تیروئید داشته اند، این وضعیت معمولاً دائمی است و نیاز به ادامه درمان و پیگیری حتی بعد از بارداری وجود دارد. به همین دلیل انجام آزمایش های کنترلی پس از زایمان برای تصمیم گیری درباره ادامه یا قطع درمان ضروری است.

قبل از بارداری کم کاری تیروئید را چک کنید

بررسی کم کاری تیروئید قبل از بارداری اهمیت زیادی در حفظ سلامت مادر و جنین دارد، زیرا هورمون های تیروئیدی نقش اساسی در تنظیم چرخه قاعدگی، تخمک گذاری و آماده سازی بدن برای بارداری ایفا می کنند. اختلال در عملکرد تیروئید می تواند باعث کاهش شانس بارداری، افزایش خطر ناباروری و بروز مشکلات در مراحل اولیه حاملگی شود. با تشخیص و درمان به موقع کم کاری تیروئید پیش از بارداری، سطح هورمون ها به محدوده طبیعی بازمی گردد و بدن در شرایط پایدارتر وارد دوران بارداری می شود و خطرات کم کاری تیروئید در بارداری تا حد زیادی کاهش می یابد. علاوه بر این، در هفته های ابتدایی بارداری که جنین به طور کامل وابسته به هورمون های تیروئیدی مادر است، کنترل مناسب تیروئید نقش مهمی در رشد مغز و سیستم عصبی جنین دارد. بررسی عملکرد تیروئید قبل از اقدام به بارداری به پزشک این امکان را می دهد که در صورت نیاز، دوز دارو را تنظیم کرده و از بروز عوارضی مانند سقط جنین، زایمان زودرس و اختلالات رشدی پیشگیری کند. به همین دلیل انجام آزمایش های تیروئیدی پیش از بارداری به ویژه در زنانی که سابقه اختلالات هورمونی دارند، توصیه می شود.

نسخه اصلی مطلب آیا کم کاری تیروئید باعث ناباروری میشود؟ را در سایت دکتر عنایت الله ایزدی بخوانید.

---