گره تیروئید چیست؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

تیروئید یک غده پروانه ای شکل کوچک است که در جلوی گردن قرار گرفته است.،این غده پروانه ای شکل نقش تنظیم کنندگی بسیاری را در اندام‌های مختلف بدن ایفا می کند. تیروئید متشکل از دو لوب است که به وسیله یک بافت نازک به نام ایستموس به یکدیگر وصل شده اند. تولید هورمون تیروئید که توسط این غده درون ریز بدن اتفاق می افتد، وظیفه تنظیم سوخت و ساز بدن را به عهده دارد. یکی از بیماری‌ های این غده درون ریز بدن ایجاد گره در تیروئید است.گره تیروئید نوعی برجستگی است که اکثراً از خود نسج تیروئید منشأ می گیرد و در داخل یا بر سطح آن رشد می کند و معمولاً ارتباطی با پر کاری یا کم کاری غده تیروئید ندارد؛ یعنی در اکثر موارد غده تیروئید دارای عملکرد طبیعی است. گره تیروئید ممکن است منفرد بوده و یا قسمتی از یک گواتر چند گره ای باشد. گره های تیروئید معمولاً تجمعی از سلول های تیروئید بوده و اصطلاحاً توپر هستند؛ اما ممکن است حفره ای پر از مایع باشد که کیست تیروئید نامیده می شود.

زمانی که پزشک، متوجه آثاری از بیماری‌های مربوط به غدد تیروئید در بیمار شود درخواست انجام سونوگرافی را می‌کند. سونوگرافی تیروئید از امواج صوتی برای تولید یک سری تصاویر از غده تیروئید استفاده می‌کند که به وسیله آن پزشک رادیولوژیست متوجه شکل و اندازه این غده در بدن می‌شود. سونوگرافی امکان تشخیص تمام جزئیات گره های خوش خیم و بدخیمی که با لمس مشخص نیستند را دارد. لازم به ذکر است اکثر ندول های تشخیص داده شده هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند و نیاز به تشخیص و درمان ندارند.

علت بوجود آمدن گره تیروئید

برخی شرایط موجب می شوند تا ندول تیروئید در این غده رشد کند. این شرایط عبارتند از:

• کمبود ید

کمبود ید و یا فقدان ید در رژیم غذایی می تواند باعث تشکیل ندول در این غده شود. از زمانی که عنصر ید در بسیاری ایالات به نمک غذایی و رژیم غذایی به عنوان مکمل رژیم غذایی اضافه شده است این علت مرتفع شده و وجود بیماری‌های تیروئید در اثر فقدان ید آمار بسیار کمتری نسبت به گذشته داشته است.

• رشد بیش از حد بافت طبیعی تیروئید

در بین انواع ندول تیروئید برخی به سبب رشد بیش از حد بافت طبیعی تیروئید به وجود می آیند که البته علت دقیق این موضوع روشن نیست، در اکثر مواقع این گره ها مشکل ساز نیستند مگر اینکه علائمی علاوه بر وجود آنها از جمله سختی در بلع و تنفس ایجاد شود.
در مواردی ممکن است این ندول‌ ها به شکل ندول سمی (ندول تیروئید پرکار) ظاهر شده خارج از تنظیمات غده هیپوفیز شروع به تولید هورمون نموده و با تولید بیش از حد هورمون تیروئید فرد را دچار پرکاری تیروئید نماید.

• کیست‌های تیروئید

کیست ها در تیروئید اغلب در نتیجه تخریب آدنوم تیروئید (تومور خوش خیم تیروئید) به وجود می آیند و اغلب اجزای جامد با مایع ترکیب می شوند، کیست ها معمولاً خوش خیم هستند ولیکن گاهی اوقات می توانند حاوی اجرای جامد بدخیم باشند.

• التهاب مزمن تیروئید (تیروئیدیتیس)

بیماری هاشیموتو، یک بیماری خود ایمنی است که می تواند منجر به کم کاری تیروئید و التهاب تیروئید شود که احتمال ایجاد ضایعه ندولار را افزایش می دهد.

• گواتر مولتی ندولار

علت ایجاد گواتر مولتی ندولار یعنی تشکیل و ایجاد چندین ضایعه ندول در تیروئید هنوز به طور واضح مشخص نیست. ولیکن یکی از بیماری‌هایی که می تواند منجر به تشکیل ندول تیروئید شود همین بیماری گواتر مولتی ندولار است.

• سرطان تیروئید

اگر چه سرطان تیروئید یک امر ناشایع است ولیکن احتمال ایجاد آن برای هر شخصی و در هر سنی وجود دارد، فاکتورها و عواملی هستند که منجر به تشدید این احتمال می شوند.

• علائم گره تیروئید

بیشتر گره‌ های تیروئید علائم و نشانه‌هایی ایجاد نمی‌کنند؛ اما گاهی اوقات برخی گره‌ها آنقدر بزرگ می‌شوند که می‌توانند:

• احساس شوند.
• دیده شوند و اغلب به صورت تورم در گردن مشاهده شوند.
• با فشار دادن لوله تنفسی یا مری، باعث تنگی نفس یا مشکل در بلع شوند.

در بعضی موارد، گره‌های تیروئید، تیروکسین اضافی تولید می‌کنند. تیروکسین هورمونی است که توسط غده تیروئید ترشح می‌شود. تولید بیش از حد تیروکسین می‌ تواند منجر به علائم پرکاری تیروئید شود که این علائم عبارتند از:

• کاهش وزن بدون دلیل
• تعریق زیاد
• لرزش
• عصبی بودن
• ضربان قلب سریع یا نامنظم

انواع گره تیروئید

ندول‌های تیروئید می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. در حین سونوگرافی تیروئید، به وضعیت ندول‌ها نمره‌ای داده می‌شود تا جایگاه‌ آنها در طبقه بندی مشخص شود. این طبقه‌بندی به صورت زیر است:

• U1: ندول تیروئید نرمال
• U2: ندول تیروئید خوش‌خیم
• U3: ندول تیروئید نامشخص
• U4: ندول تیروئید مشکوک
• U5: ندول تیروئید بدخیم یا سرطانی

عوارض گره تیروئید

1. مشکلات تنفسی و بلع دشوار: گره‌های بزرگ و گواتر چند گره‌ای سمی باعث این مشکل می‌شوند.
2. پرکاری تیروئید: اگر گره‌ها یا گواتر اقدام به تولید هورمون تیروئید اضافی کنند این مشکل به وجود خواهد آمد. پر کاری تیروئید باعث کاهش وزن، ضعف عضلانی، عدم تحمل گرما، اضطراب و بی‌قراری خواهد شد.
3. عوارض جانبی و احتمالی پر کاری تیروئید: در مواقع نادر شخص در هنگام ابتلا به پرکاری تیروئید دچار ضربان قلب نامنظم، استخوان ضعیف و بحران تیروئید سمی خواهد شد. این مشکلات زندگی فرد را با خطر جدی مواجه کرده و در صورت بروز آنها باید هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرد.

کاربرد سونوگرافی تیروئید

سونوگرافی تیروئید اطلاعات ارزشمندی در مورد غده تیروئید ارائه می‌دهد. این اطلاعات عبارتند از:

• مکان دقیق ندول‌ها
• تعداد گره‌ های لنفاوی بزرگ‌ شده
• نمایش جریان خون در ندول‌ های رشد یافته
• نمایش مرز‌ بین غده تیروئید و ندول‌ های بزرگ‌ شده
• نمایش ماهیت بزرگ‌ شدگی غده تیروئید (مواد جامد یا مایع)
• همچنین سونوگرافی تیروئید می‌ توان تورم و بیمار گواتر را مشخص کند.

مزایای انجام سونوگرافی تیروئید

1. سونوگرافی یک روش بی خطر بوده و از اشعه در طول آن استفاده نمی شود.
2. این روش تصاویر واضحی از بافت‌های نرم ارائه می‌ دهد که در تصاویر اشعه ایکس به خوبی نمایش داده نمی‌شوند.
3. بیشتر روش‌های تصویربرداری توسط سونوگرافی غیرتهاجمی بوده و بدون سوزن یا تزریق انجام می‌شوند.
4. استفاده از این روش آسان بوده و هزینه کمتری نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری دارد.

نحوه انجام سونوگرافی تیروئید

در طی تصویربرداری اولتراسوند و یا اسکن اولتراسوند که آن را سونوگرافی نیز می‌نامند، امواج صوتی توسط پروب و ژل به طور مستقیم به بدن منتقل می شود و اطلاعات انعکاس امواج پس از برخورد به اعضای بدن به شکل یک تصویر ثبت می‌گردد. این دستگاه از اشعه یونیزه (همان اشعه ایکس) استفاده نمی‌کند، بنابراین بیمار در معرض تابش قرار نمی‌گیرد و از این نظر که در زمان واقعی و در حال حاضر، تصویربرداری انفاق می‌افتد، می‌تواند جریان خون از طریق رگ‌ها، حرکت اندام‌های داخلی و ساختار آنها را بررسی نماید.

نحوه آمادگی سونوگرافی تیروئید

بیمار باید قبل از انجام این روش تصویربرداری تمام جواهرات و فلزات را از نواحی سر و گردن خود دور کند. غیر از موارد ذکر شده آماده سازی خاصی برای انجام سونوگرافی تیروئید نیاز نیست.

عوارض سونوگرافی تیروئید

سونوگرافی اثر مخرب شناخته شده ای بر بیمار وجود ندارد.