مزایای استفاده و نحوه کارگذاری پورت کت در شیمی درمانی

دکتر سید محمد رضا حکیمیان [ بورد جراحی و فلوشیپ جراحی سرطان ]آدرس وب سایت : www.drhakimian.com
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان توحید میانی ، کوچه 23 تلفن مطب : 36294896 - 031

شیمی درمانی از طریق سیاهرگ­های بدن انجام می­شود ولی گاهی سیاهرگ­های دست ظریف هستند و امکان شیمی درمانی از طریق آنها وجود ندارد. گاهی نیز داروی شیمی درمانی در محل تزریق باعث آسیب و تخریب سیاهرگ می­شود به طوری که تدریجاً استفاده از این عروق غیرممکن می­گردد. در این موارد از وسیله ­ای به نام پورت کت استفاده می­شود. لازم به ذکر است که در اغلب موارد نیازی به پورت کت نمی­باشد.

پورت کت وسیله ­ای است که دارای یک مخزن و یک لوله ارتباطی می­باشد. مخزن از نظر اندازه مشابه صفحه ساعت مچی است و در زیر پوست و در قسمت بالای قفسه سینه در سمت راست یا چپ قرار داده می­شود. مخزن پورت کت توسط لوله باریکی با ضخامت مشابه مغزی خودکار به یکی از سیاهرگ­های اصلی بدن ارتباط پیدا می­کند. سوزن تزریق از راه پوست به مخزن وارد می­شود و داروهای شیمی درمانی، آنتی­ بیوتیک ­ها، سرم، خون و فراورده­ های آن و یا داروهای حاجب وریدی برای تهیه عکس رنگی و... از طریق لوله ارتباطی به سیاهرگ­های مرکزی بدن وارد می­شوند.

فایده استفاده از پورت کت چیست؟

در مواردی که لازم است شیمی درمانی در جلسات متعدد انجام شود استفاده از پورت کت باعث می­شود که داروهای شیمی درمانی به رگ­های مرکزی بدن وارد شوند. این سیاهرگ­ها چون ضخیم هستند برخلاف سیاهرگ­های محیطی (دست) بسیار کمتر دچار آسیب می­شوند.

نحوه کارگذاری چگونه است؟

این وسیله در اتاق عمل با بیحسی موضعی قرار داده می­شود ولی گاهی بسته به شرایط ممکن است به داروی آرام بخش یا بیهوشی عمومی نیز نیاز پیدا شود.

خطراتی که هنگام کارگذاری وجود دارد، چیست؟

این عمل عموماً عارضه حادی ندارد ولی با توجه به اینکه در محل کارگذاری این وسیله عناصر حیاتی عبور می­کنند به ندرت ممکن است عوارض شدیدی نیز ایجاد شود. از جمله این عوارض می­توان به آسیب دیدن پرده­ای که اطراف ریه را پوشانده و اصطلاحاً پلور نامیده می­شود یا آسیب دیدن سرخرگ گردنی و... اشاره کرد که هر کدام درمان­های خاص خود را دارند و برای انجام این درمان­ها به بستری نیاز است. مثلاً در صورت آسیب به پرده پلور و وارد شدن هوا به داخل این فضا لازم است پس از بستری در بیمارستان لوله­ای در قفسه سینه قرار داده شود و این هوا تخلیه شود و پس از چند روز بیمار ترخیص می­شود.

عوارض پورت کت چیست؟

گاهی ممکن است عوارضی مانند عفونت یا ایجاد لخته در سیاهرگ مورد نظر یا جدا شدن مخزن از مجرای پورت کت و غیره بروز می­کند که هر کدام درمان­های خاص خود را دارند. بهتر است علائم این مشکلات را از پرستار یا پزشک مسوولشیمی درمانی سوال کنید و در صورت بروز به پزشک خود مراجعه نمایید. برای مثال اگر رگ حاوی پورت کت دچار لخته شود می­تواند باعث تورم در یکطرف صورت یا دست همان سمت شود. در این موارد گاهی لازم است پورت کت خارج شود و در صورت نیاز در زمان مناسب، پورت کت دیگری در نصب شود.

پس از هر بار استفاده از پورت کت از جمله تزریق داروهای شیمی درمانی، تزریق خون یا تزریق داروی سی تی اسکن و غیره لازم است مخزن پورت را با تزریق سرم فیزیولوژیک یا سرم فیزیولوژیک همراه با هپارین شستشو داد. این کار از لخته شدن خون در مخزن پورت کت و در نتیجه از مسدود شدن آن جلوگیری می­کند. اگر از پورت کت استفاده نشود لازم است هر ماه با سرم به تنهایی یا سرم همراه با هپارین شستشو انجام شود.

سؤالات رایج در مورد پورت کت :

1. تا چه مدت می­توان از این وسیله استفاده کرد؟ بستگی به جنس ژلاتین مخزن پورت کت دارد و به طور معمول تا حدود هزار مرتبه تزریق در مخزن قابل استفاده است.

2. پس از اتمام دوره درمان باید این وسیله راخارج کرد؟ بله. این کار با بی­حسی موضعی انجام می­شود.

3. چه مدت پس از قرار دادن پورت کت می­توان تزریق در آن را شروع کرد؟ بلافاصله بعد قرار دادن می­توان این کار را شروع کرد. البته در صورت امکان بهتر است حدود سه الی پنج روز از این زمان بگذرد تا درد و التهاب محل عمل کاهش یافته باشد.

4. آیا می­توان ضمن داشتن این وسیله حمام کرد؟ بله. در صورت عدم وجود عارضه در زخم پس از گذشت دو الی سه روز تماس آب زخم بلامانع است. اگر از پانسمان­های ضدآب استفاده شود بلافاصله پس از کارگذاری پورت می­توان حمام کرد.

5. آیا ضمن داشتن این وسیله می­توان سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی انجام داد؟ بله.

6. آیا داروهای مربوط به سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی را می­توان از طریق پورت کت تزریق کرد؟ بله.

7. آیا می­توان از خون داخل پورت کت برای آزمایش خون استفاده کرد؟ بله. ولی حدود 5 سی سی اول باید دور ریخته شود و سپس پورت شستشو گردد.

8. آیا از پورت برای تزریق سایر داروها یا تزریق خون یا انجام تغذیه وریدی نیز می­توان استفاده کرد؟ بله.

9. آیا ضمن داشتن این وسیله می­توان فعالیت­های ورزشی انجام داد یا رانندگی کرد؟ در روزهای اول بهتر است این فعالیت­ها انجام نشود ولی پس از حدود یک هفته انجام رانندگی یا فعالیت­های ورزشی ایراد ندارد. فعالیت­های عادی فرد مانند حرکت دادن دست­ها و سر و گردن و راه رفتن و... از روز اول مانعی ندارد.

توجه داشته باشید بخشی از پورت کت، فلزی است لذا ممکن است در فرودگاه حین عبور از قسمت بازرسی، آژیر این قسمت به صدا درآید. لذا برای جلوگیری از بروز مشکل در رفت و آمد، از پزشک خود گواهی دال بر داشتن این وسیله همراه داشته باشید. سوار هواپیما شدن یا کشتی یا غواصی، برای پورت ضرر ندارد.