کاربرد رادیوگرافی پانورکس در دندان پزشکی

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

پانوركس يكي از مرسوم ترین رادیوگرافی های تشخيصي در دندانپزشكي است. در اين نوع راديوگرافي دندانپزشك می تواند كل دندانها و استخوان های فك بالا و پائين بيمار را در يك كليشه ببيند. راديوگرافي در مشخص كردن ضايعات فك و اطراف دندان ها، دندانه ای نهفته، ميزان استخوان باقيمانده براي درمان های ايمپلنت و … به كارمي رود.

عکس OPG دندان به منظور تشخیص دقیق درمان به کار میرود. OPG مخفف کلمه Ortho Pantomo Gram می باشد. ریشه Ortho به عنوان ارتودنتیک به دندان و Pan به سیستم نمایش پانورامیک باز می گردد که با اجرای تکنیک ایجاد می شود. صفحه فوکوس OPG دارای انحنایی مطابق با انحناهای فک ها است.

این دستگاه با امکان تنظیم پوزیشن های متفاوت و تغییر کنتراست، روشنایی و اشعه گاما شرایط تصویربرداری مناسب حتی از کودکان را نیز مهیا می سازد. حس گرهای مورداستفاده در این دستگاه از نوع حس گرهای دستگاه های سی تی اسکن می باشد که تأثیر مستقیم و بسزایی در افزایش کیفیت درمان های دندانپزشکی خواهد داشت.

موارد استفاده رادیوگرافی پانورامیک

• تشخیص دندان های عقل پنهان و برنامه ریزی جراحی .شایع ترین مورد استفاده از این دستگاه مشخص نمودن دندان عقل و آسیب آن به فک است.
• تشخیص نبود استخوان پریودنتال و درگیری پری اپیکال
• ردیابی منشأ درد دندان
• ارزیابی های لازم برای قرارگیری ایمپلنت دندانی
• ارزیابی ارتودنسی، قبل و بعد از اعمال آن
• تشخیص ناهنجاری های پیشرفته مانند کروبوبیسم، دیسپلازی cleido cranial
• سرطان مرتبط با فک
• اختلالات TMJ و anlylosis
• تشخیص osteosarcom،ameloblastoma، renal osteodystrophy مؤثر بر فک ها و hypophosphatemia
• تشخیص و ارزیابی قبل و بعد از جراحی ناهنجاری های دهان و فک و صورت برای مثال شکستگی های dentoalveolar و فک پایین
• سنگ های غدد بزاقی (Sialolithiasis)
• سایر تشخیص ها و نیازهای درمانی

نحوه عملکرد رادیوگرافی پانورکس

به طور معمول، بیمار باید یک دندان گیر پلاستیکی را گاز بگیرد تا تمام دندان های او، به خصوص تاج ها، به طور مجزا قابل رؤیت گردند. کل مدت زمان پروسه ی پانورکس دیجیتال معمولاً در کمتر از یک دقیقه انجام می شود. زمان تابش اشعه به بیمار از 5/5 تا 22 ثانیه در هنگام چرخش دستگاه در اطراف سر بیمار متغیر است. به موازات قرار گرفتن دستگاه (collimation) بدین معنی است که زمان چرخش، اشعه ایکس در هر فاصله ای به تنها بخشی از آناتومی تابیده می شود در حالی که با شروع چرخش در اطراف جمجمه بیمار، یک تصویر ترکیبی از بلوک فک بالا و پایین ثبت می شود. در عین حال که بازو در چرخش است، فیلم نیز در مسیری حرکت می کند که تصویر قسمت هایی از جمجمه را که ایکس ری به آن تابیده شده دریافت نماید. تمام تصاویری که به طور مجزا با یکدیگر همپوشانی دارند دارای بزرگنمایی یکسانی بر روی فیلم نیستند؛ زیرا جریان اشعه واگرا است و تصاویر دارای نقاط تمرکز یا فوکوس متفاوتی هستند.

مزایای دستگاه پانورکس

• پوشش کامل دندان ها و استخوان صورت
• دوز پایین تابش اشعه به بیمار
• راحتی انجام پروسه بر روی بیمار
• توانایی استفاده از آن در بیمارانی که نمی توانند دهان خود را باز کنند.
• نیاز به مدت زمان بسیار کوتاه برای ثبت تصاویر

نکته مهم آنکه در هنگام استفاده از این دستگاه، بیمار باید یک دندان گیر پلاستیکی را گاز بگیرد به طوری که همه دندان ها نمایان شود سپس دستگاه دور سر او چرخیده و اشعه ایکس ری به مدت مشخصی می تابد. درکل کمتر از یک دقیقه این فرآیند زمان می برد. دستگاه پانورکس کمک زیادی به پزشک جهت تشخیص دقیق بیماری می دهد و باعث می شود دندان پزشک، محل دقیق پوسیدگی را مشخص و مانع از پیشروی آن گردد.

نکات قبل از تصویربرداری پانورکس

قبل از پرتونگاری با دستگاه پانورامیک ملاحظه خاصی وجود ندارد و جهت انجام این بررسی نیازی به ناشتا بودن نیست.

معمولاً استفاده از هرگونه گوشواره، جواهرات، گیره مو، عینک دندان مصنوعی یا لوازم ارتودنسی برای افراد تحت پرتوگرافی پانورامیک، مجاز نیست؛ چراکه در صورت استفاده از چنین ملزوماتی (مخصوصاً وسایلی که محتوی هر نوع فلزی باشند)، تصاویر تهیه شده دچار اختلال خواهند شد و بدین ترتیب کیفیت تصاویر کاهش خواهد یافت. لذا در صورت وجود این وسایل تکنسین را باید مطلع نمود.

با توجه به اینکه طول زمان مورد نیاز برای تصویربرداری 18 ثانیه می باشد. در این مدت فرد باید بدون تحرک باشد.زنان باردار قبل از انجام هرگونه روش تشخیصی پزشکی از جمله پانورامیک باید تکنسین را مطلع نمایند.