عکس دندان در چه مواقعی تهیه میشود؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

معاینات دندانپزشکی معمولاً باید هر ۶ ماه یک بار انجام گیرد. در این معاینات، دندانپزشک برای بررسی دقیق تر دندان ها رادیولوژی های دندانی را تجویز می کند و در صورتی که یک مشکل در دهان و دندان های فرد را تشخیص دهد، ممکن است فرد مجبور شود دفعات بیشتری این رادیولوژی ها را انجام دهد.

رادیولوژی یا عکس از دندان، نوعی از روش های تصویربرداری از دندان ها می باشد که دندانپزشک برای ارزیابی سلامت دهان و دندان تجویز می کند. در این روش تشخیصی از پرتوهای ایکس با میزان کم برای تهیه تصاویر داخلی دهان، دندان ها و لثه ها استفاده می شود. این تصاویر به دندانپزشک کمک می کنند تا مشکلات دهانی مانند پوسیدگی های دندان، آسیب های احتمالی و غیره را تشخیص دهند.

دلایل انجام رادیولوژی دندان

عکس رادیولوژی دندان معمولاً در چکاب سالانه دندانپزشکی گرفته می شود تا وضعیت دندان ها و ریشه های آنها مشخص شود. در بعضی افراد، دفعات بیشتری باید عکس دندان گرفته شود. البته اگر بخواهید ایمپلنت نیز انجام دهید باید قبل از شروع کار و در حین کار، عکس رادیولوژی بگیرید.

اینکه چند وقت یک بار باید عکس رادیولوژی بگیری بستگی به عوامل زیر دارد:

• سن شما
• وضعیت سلامت دهان و بدن
• علائم بیماری های دهان و دندان
• سابقه پوسیدگی دندان یا پس روی لثه
• در کودکان برای بررسی و نظارت بر رشد دندان های دائمی و جلوگیری از مشکلات ارتودنسی دندان ممکن است بیشتر نیاز به عکس دهان باشد.

فواید رادیولوژی دندان

• یافتن مشکلات دهانی مانند پوسیدگی دندان، ساختارهای دندانی پنهان (مانند دندان عقل) و آسیب به استخوان های که از دندان حمایت می کنند (مانند ریشه های شکسته دندان). عکس دندان اغلب برای یافتن مشکلات اولیه حتی قبل از بروز هر نوع علائمی بکار می روند.
• یافتن دندان هایی که در جای خود نیستند و یا به درستی در طول لثه رشد نکردند. دندان های که نامرتب و شلوغ رشد کردند به دندان های نهفته معروف هستند.
• از طریق عکس دندان ها، مشکلاتی چون کیست، تومور و آبسه تشخیص داده می شود.
• موقعیت دندان های دائمی در حال رشد در فک کودکانی که هنوز دندان های اولیه یا شیری آنها نیفتاده است بررسی می شود.
• برای مواردی چون پوسیدگی های گسترده، جراحی عصب کشی، ایمپلنت دندانی و کشیدن دندان درمان مناسبی طرح ریزی می کند.
• برای دندان هایی که مرتب نیستند درمان ارتودنسی را طرح ریزی می کند.
• دندانپزشکان بدون عکس برداری با اشعه ایکس ممکن است متوجه مراحل ابتدایی پوسیدگی دندان نشوند.

انواع عکس دندان با رادیولوژی داخل دهانی

1. اشعه ایکس دندانپزشکی انواع مختلفی دارد که دید کمی متفاوت از دهان شما را ثبت می کند. معمول ترین اشعه ایکس داخل-دهانی است، مانند:
2. Bitewing: این روش شامل گاز گرفتن یک کاغذ مخصوص است تا دندانپزشک شما ببیند تاج دندان های شما چقدر مطابقت دارد که معمولاً برای بررسی حفرات بین دندان ها (بین دندانی) استفاده می شود.
3. Occlusal:این اشعه ایکس وقتی بسته می شود که فک شما بسته شده است تا ببینند دندان های بالا و پایین شما به چه ترتیب قرارگرفته اند. همچنین می تواند ناهنجاری های آناتومیکی کف دهان یا کام را تشخیص دهد. این تکنیک تمام دندان های شما را در یک بار تابش اشعه، به تصویر می کشد.
4. Panoramic: برای این نوع اشعه ایکس، دستگاه به دور سر می چرخد. دندانپزشک ممکن است از این روش برای بررسی دندان های عقل شما، برنامه ریزی برای دستگاه های کاشت دندان یا بررسی مشکلات فک استفاده کند.
5. Periapical این روش روی دو دندان کامل از ریشه تا تاج متمرکز است.
6. هنگامی که دندانپزشک شما مشکوک به وجود مشکلاتی در مناطقی خارج از لثه و دندان ها مانند فک باشد، ممکن است از اشعه ExtraoralX استفاده شود
7. هنگام گرفتن تصاویر، ممکن است مدت کوتاهی از اتاق خارج شوند. به شما دستور داده می شود تا هنگام ضبط تصاویر بی حرکت باشید. فاصله گذارها (نگهدارنده های فیلم)، اگر از آنها استفاده شود، برای به دست آوردن تصاویر مناسب در دهان شما منتقل و تنظیم می شوند.

انواع عکس دندان با رادیولوژی خارج دهانی

رادیوگرافی دندان پانورامیک

در این نوع تصویربرداری، دستگاه به دور سر بیمار می چرخد و تنها با یک بار پرتودهی از تمام محیط دهان شامل تمام دندان‎های فک بالا و پایین تصویربرداری می کند. دندانپزشکان از این تکنیک برای بررسی دندان های آسیب دیده، دندان‎های عقل، برنامه ریزی برای کاشت ایمپلنت، تشخیص تومورها یا مشکلات فک استفاده می کنند.

رادیوگرافی دندان توموگرافی

توموگرافی، یک لایه خاص یا اسلایس از دهان را با محو کردن سایر لایه ها به صورت برجسته نشان می دهد. این تکنیک به بررسی ساختارهایی می پردازد که دیدن آن ها به دلیل وجود سایر ساختارهای اطراف، مشکل است.

رادیوگرافی دندان سفالومتری

در تکنیک سفالومتری به طور کامل از یک طرف سر بیمار تصویربرداری می شود. با تصاویر سفالومتری ارتباط دندان ها با فک و مشخصات هر دندان به تنهایی دیده می شود. متخصصین ارتودنسی معمولاً از این نما برای به دست آوردن اطلاعات اختصاصی ساختار دندانی هر بیمار استفاده می کنند.

رادیوگرافی دندان سیالوگرام

در این تصویربرداری یک ماده رنگی به غدد بزاقی تزریق می شود و در نتیجه این غدد در فیلم رادیوگرافی دیده می‎شوند. باید به این نکته توجه داشت که غدد بزاقی جزء بافت نرم هستند و بنابراین در رادیوگرافی بدون تزریق مواد حاجب (رنگی) دیده نمی‎شوند. دندانپزشکان ممکن است این آزمون را برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد یا سندروم Sjogren که اختلالی با علائم خشکی چشم و دهان است، درخواست نمایند. این اختلال می تواند در پوسیدگی دندان ها نقش داشته باشد.

رادیوگرافی دندان توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن دندان)

توموگرافی کامپیوتری یک نوع تصویربرداری است که نمای داخلی دندان ها را به صورت سه بعدی نشان می دهد. این تصویربرداری به منظور بررسی مشکلات در استخوان‏ های صورت مانند کیست‎‏ها، تومورها و شکستگی ها به کار می رود.

رادیوگرافی دندان با سی تی اسکن CBCT

CBCT نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که تصاویری سه بعدی از ساختار دندان‎ها، بافت‎های نرم، عصب‏‎ها و استخوان ها ایجاد می نماید. این تصویربرداری به قرار دادن ایمپلنت ها در جای مناسب و ارزیابی کیست ها و تومورها در دهان و صورت کمک می کند. همچنین می تواند مشکلات لثه‎ها، ریشه های دندان و فک‎ها را تشخیص دهد. CBCT از بسیاری جهات به سی تی اسکن روتین دندان شباهت دارد؛ اما نحوه تصویربرداری آن متفاوت است.

در CBCT دستگاه به دور سر بیمار می چرخد و تمام اطلاعات را در یک چرخش ایجاد می نماید. در سی تی اسکن معمولی اسلایس های مسطحی طی چندین بار چرخش دستگاه به دور سر بیمار ایجاد می شوند.

رادیوگرافی دندان دیجیتال

تصویربرداری دیجیتال یکی از انواع تصویربرداری های دو بعدی است که امکان ارسال مستقیم تصاویر را به کامپیوتر را فراهم می‎کند. این تصاویر می توانند روی مانیتور در عرض چند ثانیه نمایش داده شوند و ذخیره یا چاپ گردند. تصویربرداری دیجیتال در مقایسه با تصویربرداری معمولی چندین مزیت دارند.

به عنوان مثال قابلیت تقویت و بزرگ نمایی تصویر در تصویربرداری دیجیتال وجود دارد. این موضوع باعث می شود تا دندانپزشک به راحتی بتواند کوچک ترین تغییراتی که با معاینه دهانی قابل رؤیت نیست را مشاهده کند. همچنین در صورت نیاز می تواند تصاویر را به صورت الکترونیکی برای دندانپزشک دیگری ارسال کند. نکته مهم اینجاست که بیمار در تصویربرداری دیجیتال اشعه کمتری نسبت به رادیوگرافی های معمولی دریافت می کند.

آمادگی های لازم برای انجام رادیولوژی دندان

این تصویربرداری به هیچ نوع آمادگی خاصی نیاز ندارد. تنها کاری که باید انجام شود، مسواک زدن قبل از مراجعه به بخش تصویربرداری است. انواع تصویربرداری دندانی با اشعه ایکس به طور کلی به دسته تصویربرداری های داخل دهانی و تصویربرداری های خارج دهانی تقسیم می شود. عکس های داخل دهانی رایج‎ترین نوع تصویربرداری اشعه ایکس هستند که هرکدام جنبه های مختلفی از دندان را نشان می دهند. تصویربرداری خارج دهانی نیز برای تشخیص مشکلات دندانی فک و جمجمه به کار می روند.

عوارض رادیولوژی دندان

با اینکه در تصویربرداری دندان از اشعه ایکس استفاده می شود؛ اما میزان آن به قدری کم است که برای کودکان و بزرگسالان، ایمن محسوب می شود. در صورتی که دندانپزشک شما از تصویربرداری دیجیتال به جای فیلم های معمولی استفاده کند، خطرات ناشی از پرتوگیری کاهش بیشتری می یابد.

باید به این نکته توجه کرد که بارداری یک شرایط استثنا است. زنان باردار یا زنانی که احتمال بارداری در آنها وجود دارد، باید از دریافت هرگونه اشعه ایکس خودداری کنند؛ زیرا این پرتوگیری برای رشد جنین ایمن نیست.