خارش پوست که به آن پروریت (Pruritis) نیز می گویند، یک حس آزاردهنده و ناخوشایند است که فرد را به خاراندن پوست وادار می کند. علل احتمالی خارش پوست عبارتند از بیماری های داخلی و پوستی بیمار. در مواردی که خارش علت خاصی ندارد باید به پزشک پوست مراجعه کرد. پزشک می تواند علت زمینه ای خارش را مشخص کرده و آن را درمان نماید. درمان های خانگی متعددی نظیر کرم ها و مرطوب کننده های بدون نسخه به خوبی خارش را برطرف می کنند. در ادامه به معرفی علل خارش پوست می پردازیم.

بیماری نخاعی

ظاهر شدن خارش مداوم وسط کمر (بدون جوش یا دانه) می تواند نشانه ی نوروپاتی، نشانه ای از عصبانیت باشد. قبل از ارائه درمان، پزشکان ابتدا بیماری نخاعی را به عنوان یک علت، شناسایی می کنند. تحقیقات نشان داده است که بیماری ستون فقرات، چه به علت سن یا آسیب، می تواند بر عصب فشار وارد کند و آن را خراب کند که باعث احساس خارش در پوست می شود.

خارش های نوروپاتی ممکن است در یک سمت بدن و یا هر دو طرف رخ دهد؛ اما اگر خراش تسکین نداشته باشد، هشداری بزرگ است. هنگامی که بیماری نخاعی یا سایر بیماری ها اتفاق افتاد، ممکن است خارش عصبی با کرم کپسایسین که از فلفل داغ گرفته شده است، درمان شود. این روش برای سوزاندن اعصاب به طور نامنظم بر روی پوست شلیک می شود.

بیماری سلیاک

جای زخم و تاول روی زانوها، آرنج ها، کپل ها و یا موی سر، بسیار خارشی هستند و نشانه هایی از حساسیت پوستی بیماری سلیاک می باشند. هنگامی که یک فرد مبتلا به بیماری سلیاک میلوتین مصرف می کند، سیستم ایمنی مخاطی در روده با تولید نوعی آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین پاسخ می دهد.

این آنتی بادی IGA به سلول های پوستی منتقل می شود تا پاسخ خارش را ایجاد کند. تجویز داپسون می تواند تسکین دهنده خارش کوتاه مدت برای پوست را فراهم کند؛ اما آسیب روده ای جدی است و بیماران باید یک رژیم غذایی بدون گلوتن برای زندگی را بپذیرند. اگر بیماران سلیاک به خوردن گلوتن ادامه دهند، ممکن است دچار سوءتغذیه، کم خونی، کاهش تراکم استخوان، ورم معده و حتی سرطان شوند.

حشرات

گاهی خارش پوست به دلیل گزش حشرات است. اگر پشه یا عنکبوت شما را نیش بزند، متوجه آن می شوید؛ اما تشخیص نیش ساس و کنه سخت تر است؛ زیرا جای نیش این حشرات مانند بثورات پوستی به نظر می رسد. اگر در پوست سر یا موی ناحیه ی تناسلی خود احساس خزیدن و خارش دارید، علت آن ممکن است شپش باشد.

درماتیت آتوپیک یا اگزما

در این اختلال، لکه های خشک، پوسته پوسته یا بثورات برآمده را روی پوست خود می بینید. علت اگزما هنوز روشن نیست؛ اما معمولاً خارش پوست در اگزما شدید است. کودکانی که در خانواده ی خود سابقه ی آسم یا حساسیت (آلرژی) دارند، بیشتر ممکن است به اگزما دچار شوند. حساسیت های غذایی خاص و خاراندن پوست اگزما را بدتر می کند.

درماتیت تماسی

این بثورات خارش دار ناشی از واکنش به چیزی است که در تماس با پوست شما است. تشخیص علت ایجاد این بثورات گاهی نیازمند بررسی فراوان است. فلزات موجود در جواهرات، لوازم آرایشی و بهداشتی و محصولات پاک کننده ای که استفاده می کنید، ممکن است علت درماتیت تماسی شما باشند. پیچک سمی نیز نوعی درماتیت تماسی را ایجاد می کند. برای درمان درماتیت تماسی باید از چیزهایی که فکر می کنید علت ایجاد آن است، بپرهیزید .

خشکی پوست

یکی دیگر از مهمترین دلایل خارش بدن، خشکی پوست می باشد. اگر ناحیه ای که می خارد، هیچ گونه جوش یا التهابی نداشته باشد، به احتمال زیاد دلیل خارش آن ناحیه، خشکی پوست است. شرایط آب و هوا هم در خشکی پوست تأثیر دارد. شست وشو بسیار بدن هم می تواند باعث از بین رفتن چربی پوست شود. خارش پوست تمامی گروه های سنی را هدف قرار می دهد. هر چه سن افراد بیشتر شده، پوست بدنشان خشک تر و کشیده تر می شود.

برای درمان خارش پوست می توانید از مرطوب کننده های باکیفیت استفاده کنید. در صورتی که التهاب موضع به مشکل خارش پوست اضافه شد، بهتر است که سریع تر به پزشک مراجعه کنید.

کهیر یا التهاب پوستی

کهیر در حقیقت همان التهاب پوستی است که در نتیجه آزاد شدن نوعی ماده شیمیایی، به نام «هیستامین» در بدن دیده می شود. با آزاد شدن این ماده شیمیایی، رگ های کوچک خونی به بیرون تراوش می کنند؛ به همین دلیل است که کهیر با التهاب پوست همراه است.

مشکلات روانی

افسردگی، اضطراب، نگرانی و وسواس هم می تواند باعث خارش بدن شود. گاهی اوقات شاهد این هستیم که خارش پوست هیچ نشانه فیزیکی و ظاهری از خود بروز نمی دهد. اغلب اوقات این ذهن افراد است که حس خارش را القا می کند و فرد را مجبور به خارش قسمتی از بدن می کند. خارش های بیش ازحد ممکن است به پوست آسیب برساند.

آبله مرغان و زونا

یکی دیگر از رایج ترین واصلی ترین دلیل خارش بدن آبله مرغان و زونا است. هنگام ابتلا به این بیماری احساس سوزش، خارش و درد موضعی قبل از بروز تاول ها به سراغ شما می آید. در آبله مرغان یا زونا با جوش هایی قرمزرنگ و پر از مایع مواجه هستیم و بسیار خارش دارد و تمام قسمت های بدن را در برمی گیرد.

بارداری

برخی خانم ها در طول دوره بارداری دچار خارش پوست خصوصاً در ناحیه شکم و ران ها می شوند. در برخی افراد هم مشکلات پوستی مانند درماتیت خود را به صورت وخیم تر نشان می دهند.

عفونت های قارچی

عفونت قارچی پوست سر، قارچ پای ورزشکاران و بسیاری دیگر از عفونت های قارچی از دلایل خارش سطح پوست بدن هستند. این بیماری ها با درمان های ضد قارچی مانند کرم و شامپوهای درمانی بهبود پیدا می کند.

بیماری دیابت

بی حسی، مور مور و گزگز شدن از علائم بیماری دیابت است. افرادی که دیابتی هستند، اغلب پوست خشکی دارند که موجب خارش بدن آنها می شود.

مصرف برخی داروها

خارش پوست ممکن از عوارض مصرف دارو باشد. این علائم می تواند همراه با بثورات پوستی هم ایجاد شود. داروهای رایج زیر اغلب می توانند باعث پیدایش خارش گسترده در پوست شوند:

• داروهای ضد قارچ
• آنتی بیوتیک ها (بویژه آنتی بیوتیک های حاوی مشتقات سولفا)
• مسکن های مخدر
• داروهای ضد تصرف.

اگر علائم پوستی از حد طبیعی خارج شوند، نشان دهنده حساسیت دارویی هستند. پس سریعاً با پزشک خود صحبت کنید تا داروی دیگری جایگزین کند یا دز مصرفی آن را تغییر دهد.

بیماری گال

از دیگر بیماری هایی که می تواند باعث علت خارش بدن شود بیماری گال است. بیماری گال بر اثر ورود یک نوع باکتری به بدن ایجاد می شود. از زمان آلوده شدن به گال تا نشان دادن علائم حداقل 4 هفته و حداکثر 6 هفته زمان می برد. زمانی که بیماری خود را نشان می دهد، روی پوست التهاباتی شبیه جوش به طور خوشه ای و با وسعت زیاد پوست را دربرمی گیرد.

همچنین راش های با عمق زیاد ایجاد می شود که باعث خواهد شد پوست زخم شود. همچنین در این بیماری پوست به صورت ورقه های ریز و زیاد بلند می شوند و دچار ریزش می شوند.

تشخیص خارش پوست

بررسی سیستم ها

بررسی تاریخچه مفصل بیمار در تشخیص خارش مزمن با منشأ ناشناخته، از جمله سلامت عمومی (تب، لرز، کاهش وزن) پوست (رنگ، عرق کردن، آستئاتوز/ خشکی و فقدان چربی پوست، پلتورا و یرقان)، مو (رشد، بافت، ریزش)، ناخن (خطوط بیو، اونیکولیز / جدا شدت صفحه ناخن، تغییر رنگ)؛ چشم (اگزوفتالموس / برآمدگی چشم، تغییر رنگ) و غدد درون ریز، سلول های خون ساز، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری تناسلی، وضعیت عصبی و ذهنی، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

معاینه فیزیکی

پوست بیمار باید برای یافتن هرگونه شواهدی از یک اختلال قابل تشخیص، مورد بررسی قرار گیرد:

1. خارش (که باعث خراش سطحی شود) و یا مالش (تولید پاپول، ندول و پلاک ضخیم شدگی پوست) می تواند منجر به تغییرات ثانویه ای شود که نباید به عنوان یک اختلال پوستی اولیه شناخته شود، بلکه می تواند یک عارضه وابسته و ثانویه باشد.
2. معاینه قسمت فوقانی کمر می تواند به این تشخیص کمک کند؛ زیرا این قسمت نسبتاً غیر قابل دسترس برای خاراندن است.

جستجوی شواهدی از آلودگی انگلی، به خصوص گال و شپش:

1. معاینه پوست، مو و اندام تناسلی با خراشیدن پوست هم می تواند تشخیص دهنده اختلال باشد.
2. بررسی درزهای لباس می تواند شپش بدن کثیف را شناسایی کند.
3. یک بررسی کامل فیزیکی برای یافتن سایر علائم پوستی ذکر شده، ضروری است:
4. معاینه لگن و رکتوم و همچنین بررسی غدد لنفاوی، کبد و طحال از اهمیت برخوردار است.

درمان موضعی و سیستمیک خارش پوست

تشخیص و درمان علت زمینه ای خارش، مؤثرترین راه درمان آن است. کمپرس سرد و حمام سرد ممکن است به تسکین خارش کمک کند. ایجاد یک محیط سرد در خانه و محل کار نیز مؤثر است. استعمال لوسیون خنک کننده حاوی کالامین، پراموکسین یا منتول و کافور نیز مفید است.

درمان موضعی

• بی حس کننده ها
• ضد خارش ها
• عوامل خنک کننده
• کورتیکواستروئیدها
• نرم کننده ها

درمان سیستمیک

• آنتی هیستامین ها
• کورتیکواستروئیدها
• داروهای آنتاگونیست گیرنده های مخدر

فتوتراپی

• اشعه ماورای بنفش B، باند پهن و یا باند باریک
• اشعه ماورای بنفش A1

روش های متفرقه

1. طب سوزنی
2. کرم کپسایسین
3. تحریک الکتریکی ترنسکوتنئووس

زمان مراجعه به پزشک جهت خارش پوست

در موارد زیر به پزشک مراجعه نمایید:

• نامعلوم بودن علت خارش
• شدید بودن خارش
• علائم همراه با خارش.

مراجعه به پزشک برای تشخیص به ویژه زمانی حائز اهمیت است که علت خارش مشخص نباشد؛ چراکه برخی علل به وجود آورنده خارش خطرناک و در عین حال قابل درمان است.

---