خارش پوست نشانه چه بیماری هایی است؟ + علت بثورات پوستی با خارش

دکتر فاطمه عندلیب [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drandalib.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان توحید میانی ، بن بست پارکینگ عمومی توحید ، مجتمع آسمان ، طبقه چهارم تلفن مطب : 36260819 - 031

بیماری‌ های پوستی همراه با خارش از مشکلات شایع پوست به شمار می‌ روند که ممکن است در هر دوره‌ای از زندگی ظاهر شوند. این وضعیت معمولاً با علائمی مانند قرمزی، التهاب، پوسته‌ ریزی یا خشکی پوست همراه است و می‌ تواند آزاردهنده باشد. در برخی موارد، خارش پوست تنها به علت تحریک‌ های سطحی نیست و به وجود اختلالات داخلی یا حساسیت‌ های پوستی مربوط می‌ شود. تشخیص دقیق علت خارش و درمان زودهنگام، می‌ تواند از پیشرفت بیماری و بازگشت مکرر آن جلوگیری کند.

مهمترین بیماری های پوستی خارش دار

مهم‌ترین بیماری‌ های پوستی خارش‌ دار و علائم آن‌ ها:

انواع بیماری های پوستی خارش دار می‌ توانند باعث ناراحتی، اختلال در زندگی روزمره و کاهش کیفیت زندگی شوند. شناخت هر یک از این بیماری‌ ها و علائم آن‌ها به تشخیص و درمان به موقع کمک می‌ کند.

• درماتیت آتوپیک: یک بیماری مزمن التهابی پوست است که معمولاً با سابقه خانوادگی حساسیت یا آسم همراه است و ناشی از اختلال در سد حفاظتی پوست و پاسخ‌ های ایمنی بیش‌ فعال بدن است.
• کهیر (Urticaria): واکنشی پوستی است که به دلایل آلرژیک، مصرف برخی داروها یا عوامل محیطی ایجاد می‌شود و اغلب به‌ صورت دوره‌ای ظاهر شده و پس از مدت کوتاهی برطرف می‌شود.
• درماتیت تماسی: ناشی از تماس مستقیم پوست با مواد محرک یا آلرژن‌ ها مانند فلزات، مواد شوینده یا عطرها است و در محل تماس ظاهر می‌ شود.
• پسوریازیس: یک بیماری خودایمنی مزمن است که باعث افزایش سریع رشد سلول‌ های پوستی و تشکیل پلاک‌ های ضخیم و نقره‌ ای می‌شود و معمولاً تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی قرار دارد.
• عفونت‌ های قارچی پوست: ناشی از رشد بیش از حد قارچ‌ ها بر سطح پوست یا در منافذ آن است و در محیط‌ های گرم و مرطوب شایع‌ تر می‌شود؛ این عفونت‌ ها می‌توانند مزمن شده و نیاز به درمان تخصصی داشته باشند.

علت بیماری‌ های پوستی خارش‌ دار

خارش پوست در بسیاری از موارد به علت تحریک یا التهاب سطحی پوست ایجاد می‌شود، اما گاهی منشأ آن درونی است و می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری سیستمیک یا اختلال عصبی باشد. در ادامه به مهم‌ترین دلایل پزشکی خارش پوست اشاره شده است:

1. بارداری
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی و کشش پوست می‌تواند باعث ایجاد خارش در نواحی شکم، سینه یا ران‌ها شود. حدود یک‌ دهم زنان باردار درجاتی از خارش را تجربه می‌ کنند. این حالت معمولاً بی‌ خطر است، اما در برخی موارد ممکن است به دلیل بیماری‌های کبدی مرتبط با بارداری باشد و نیاز به بررسی پزشک دارد.

2. داروها
برخی داروها ممکن است حتی بدون ایجاد بثورات، موجب خارش شوند. داروهای قلبی، ضد فشار خون (به‌ ویژه مهارکننده‌ های ACE)، داروهای دیورتیک، استروژن، اوپیوئید ها و برخی داروهای ضد کلسترول از جمله عواملی هستند که می‌ توانند واکنش پوستی خارش‌ دار ایجاد کنند. در صورت بروز خارش پس از مصرف دارو، مشورت با پزشک ضروری است.

3. اختلالات عصبی
گاهی منشاء خارش در پوست نیست، بلکه از درگیری سیستم عصبی ناشی می‌ شود. در بیماری‌ هایی مانند بیماری زونا ، ام‌ اس (MS)، آسیب عصبی محیطی، تومورهای مغزی یا سکته مغزی، ممکن است پیام‌ های عصبی اشتباه به پوست ارسال شود و احساس خارش بدون وجود عامل خارجی ایجاد گردد. این نوع خارش معمولاً بدون بثورات است، اما در اثر خاراندن مکرر، پوست تحریک و زخمی می‌شود.

4. اختلالات روانی
در برخی موارد، خارش پوست منشاء روانی دارد و با مشکلات جسمی ارتباطی ندارد. اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی، وسواس فکری‌-‌عملی (OCD)، روان‌ پریشی یا تریکوتیلومانیا (کندن مو) می‌ توانند باعث تمایل بیمار به خاراندن پوست یا احساس وجود حشرات زیر پوست شوند. درمان مؤثر این موارد نیازمند همکاری بین روان‌ پزشک و متخصص پوست است.

5. بیماری‌ های زمینه‌ ای
اگر خارش پوست مزمن باشد و علت مشخصی برای آن یافت نشود، باید احتمال وجود بیماری‌ های داخلی بررسی گردد. بیماری‌ هایی مانند نارسایی کلیه، اختلالات کبدی، مشکلات تیروئید، دیابت، کمبود آهن، برخی سرطان‌ ها مانند لنفوم هوچکین و عفونت HIV می‌توانند با خارش پوست همراه باشند. علاوه بر این، درمان‌ هایی مانند شیمی‌ درمانی، پرتودرمانی یا دیالیز نیز ممکن است باعث خارش شوند.

علائم همراه بثورات پوستی خارش دار

بثورات پوستی خارش‌ دار می‌توانند دلایل متنوعی داشته باشند و بررسی دقیق آن‌ها برای تشخیص صحیح و تعیین درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.

• قرمزی پوست: نشان‌ دهنده التهاب یا عفونت
• برجستگی، لک یا تاول: ممکن است نشانه درماتیت، کهیر یا عفونت‌های ویروسی باشد
• خشکی و ترک‌ خوردگی پوست: معمولاً در اگزما یا کمبود رطوبت شدید پوست دیده می‌شود
• پوست زبر یا پوست چرب : می‌ تواند نشان‌ دهنده اختلالات غدد چربی، پسوریازیس یا عفونت‌ های قارچی باشد.

تشخیص انواع بیماری های پوستی خارش دار

تشخیص بیماری پوستی که خارش دارد معمولاً با بررسی شرح حال بیمار و معاینه بالینی آغاز می‌ شود. پزشک ابتدا به محل، شدت و مدت زمان خارش، سابقه خانوادگی، بیماری‌ های همراه و داروهای مصرفی توجه می‌ کند. در صورتی که معاینه فیزیکی نتواند علت خارش را مشخص کند، نیاز به انجام آزمایش‌ های تکمیلی وجود دارد تا منشأ خارش شناسایی شود.

• آزمایش خون: می تواند نشان دهنده ی بیماری زمینه ای باشد.
• بررسی عملکرد تیروئید: می تواند بیماری های تیروئیدی را رد کند.
• تست پوستی: برای شناسایی وجود حساسیت نسبت به موارد مختلف
• تراشیدن پوست و یا تهیه بیوپسی (نمونه ی زنده) از آن برای شناسایی عفونت

درمان ضایعات پوستی خارش دار

هدف اصلی درمان ضایعات پوستی خارش‌دار، شناسایی علت و کاهش یا رفع علائم آن است. روش‌های درمانی معمول شامل موارد زیر می‌شوند:

1. پمادها و کرم‌های کورتیکواستروئید: در صورت وجود خارش و قرمزی، پزشک ممکن است پماد یا کرم کورتیکواستروئید تجویز کند. این داروها را می‌توان روی نواحی درگیر مالید و با پوشش پنبه‌ای مرطوب، جذب دارو و اثرات خنک‌کنندگی پوست را افزایش داد.
2. کرم‌ ها و پمادهای دیگر: داروهای دیگری نیز برای کاهش خارش استفاده می‌شوند، از جمله مهارکننده‌های کلسینیرین مانند تاکرولیموس (Protobic) و پیم‌اکروبیموس (Elidel). همچنین بی‌حسی‌های موضعی مانند کپسایسین یا دوکسپین می‌توانند به کاهش خارش کمک کنند.
3. داروهای خوراکی: برای برخی خارش‌های مزمن، داروهای خوراکی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) شامل فلوکستین (Prozac) و سرترالین (Zoloft) می‌توانند مفید باشند. این داروها معمولاً تحت نظر پزشک و برای مدت مشخص تجویز می‌شوند.
4. نوردرمانی (فتوتراپی): فتوتراپی شامل قرار دادن پوست در معرض نوع خاصی از نور است و برای خارش‌های مزمن یا بیماری‌هایی مانند پسوریازیس و اگزما موثر است. این روش معمولاً تحت نظر متخصص پوست و با جلسات کنترل‌شده انجام می‌شود.
5. مراقبت‌ های حمایتی و سبک زندگی (اضافه شده برای کامل بودن)

• استفاده منظم از مرطوب‌ کننده‌ ها برای جلوگیری از خشکی پوست
• پرهیز از خراشیدن بیش از حد پوست برای جلوگیری از تحریک و عفونت
• اجتناب از تماس با عوامل محرک یا آلرژن‌ ها

پیشگیری از بیماری های پوستی خارش دار

پیشگیری از بیماری‌های پوستی خارش‌دار نقش مهمی در کاهش شدت علائم و جلوگیری از عود مکرر آن‌ها دارد. این اقدامات شامل مراقبت‌های پوستی روزمره، اصلاح سبک زندگی و اجتناب از عوامل تحریک‌کننده است.

• حفظ رطوبت و سلامت پوست: استفاده منظم از مرطوب‌ کننده‌ها و کرم‌های محافظت‌ کننده، به‌ ویژه پس از شست‌ وشو یا تماس با آب گرم، مانع خشکی و ترک‌ خوردگی پوست می‌ شود و سد محافظتی طبیعی پوست را تقویت می‌کند.
• اجتناب از محرک‌ ها و آلرژن‌ ها: تماس پوست با مواد شیمیایی قوی، شوینده‌ های خشن، عطرها و فلزات می‌ تواند باعث تحریک و بروز درماتیت تماسی شود؛ شناسایی و پرهیز از این عوامل خطر ابتلا به خارش مزمن را کاهش می‌ دهد.
• رعایت بهداشت و مراقبت‌ های شخصی: شست‌ وشوی منظم و صحیح پوست، خشک کردن مناسب و استفاده از لباس‌ های نخی و سبک، تعریق و رشد باکتری‌ ها یا قارچ‌ ها را کاهش می‌ دهد و به سلامت پوست کمک می‌ کند.
• کنترل استرس و سلامت روان: استرس و اضطراب می‌ توانند خارش پوست را تشدید یا باعث بروز بیماری‌ های پوستی شوند؛ تمرین‌های آرام‌ سازی، مدیتیشن، یوگا و خواب کافی به پیشگیری از تحریک پوست کمک می‌ کنند.
• پیگیری بیماری‌ های زمینه‌ ای: اختلالات تیروئید، دیابت، مشکلات کبدی و کلیوی می‌توانند عامل خارش پوست باشند؛ کنترل این بیماری‌ ها و مراجعه منظم به پزشک برای مدیریت آن‌ ها نقش مهمی در پیشگیری از خارش دارد.
• محافظت در برابر نور و شرایط محیطی: قرار گرفتن طولانی‌ مدت در معرض نور خورشید، سرما یا رطوبت شدید می‌ تواند پوست را تحریک کند؛ استفاده از کرم ضد آفتاب و پوشش مناسب پوست به ویژه برای افراد مستعد توصیه می‌ شود.

زمان مراجعه به پزشک برای درمان بیماری های پوستی خارش دار

مراجعه به پزشک متخصص پوست برای بررسی بیماری‌ های پوستی خارش‌ دار ضروری است، به‌ ویژه زمانی که خارش طولانی‌ مدت، شدید یا مداوم باشد و با روش‌های مراقبتی خانگی بهبود نیابد. همچنین اگر خارش با علائم دیگری مانند قرمزی شدید، تاول، خون‌ریزی، زخم یا بثورات گسترده همراه باشد، بررسی فوری توصیه می‌شود. خارش پوست گاهی می‌تواند نشانه بیماری‌های زمینه‌ای جدی مانند اختلالات کبدی، کلیوی، تیروئید یا حتی برخی انواع سرطان‌ها باشد. بنابراین، تداوم خارش یا تغییرات ناگهانی در ظاهر پوست، احساس سوزش یا درد، کاهش وزن ناخواسته، تب یا ضعف عمومی، از دیگر شرایطی هستند که نیازمند ارزیابی پزشکی سریع هستند.
تشخیص به موقع توسط پزشک به تعیین علت دقیق، تجویز درمان هدفمند و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک می‌ کند و همچنین از آسیب‌ های پوستی ناشی از خاراندن مکرر جلوگیری می‌ کند.