پوست به عنوان مانعی برای محافظت از داخل بدن عمل می کند با سلول های ویژه سیستم ایمنی که می تواند بدن و پوست را از ویروس ها, باکتری ها و دیگر تهدیدات پنهان محافظت کند, وقتی سلول های پوست هر نوع ماده مشکوک را تشخیص می دهند, یک واکنش ایجاد می کنند که باعث التهاب ناحیه می شود.متخصصان پزشکی به این التهاب به عنوان درماتیت اشاره می کنند، که می تواند منجر به خارش شود. سلول های ایمنی می توانند به چیزی واکنش دهند که پوست را لمس کند, یک عفونت کامل بدن یا بیماری.

برخی جوش ها قرمز، دردناک و تحریک کننده هستند، در حالی که برخی دیگر می توانند منجر به تاول و یا تکه شدن پوست شوند. خارش یک علامت شایع برای بسیاری از شکایات پوستی است. پوست می تواند روی بدن یا فقط در نواحی خاص خارش پیدا کند. خارش پوست که به آن پروریت (Pruritis) نیز می گویند ، یک حس آزاردهنده و ناخوشایند است که فرد را به خاراندن پوست واردار می کند. علل احتمالی خارش پوست عبارتند از بیماری های داخلی و پوستی بیمار.

در مواردی که خارش علت خاصی ندارد باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کرد. پزشک می تواند علت زمینه ای خارش را مشخص کرده و آن را درمان نماید. درمان های خانگی متعددی نظیر کرم ها و مرطوب کننده های بدون نسخه به خوبی خارش را برطرف می کنند.

دلایل خارش پوست

1. پوست خشک

یکی از اصلی ترین دلایل خارش پوست، خشک بودن آن است که علائم خارجی هم نشان نمی دهد. در افرادی که سن بالاتری دارند، همچنین کسانی که سیگار می کشند، افرادی که ساعات زیادی را زیر نور آفتاب می گذرانند و یا محصولات آرایشی بسیاری را مصرف می کنند، خشک شدن پوست بدن همراه همیشگی آن هاست. البته فصل خشک مانند پاییز و زمستان و همچنین آب و هوای خشک هم در خارش پوست تاثیرگذار است.

زمانی که پوست خشک باشد، زبر شده و پوسته پوسته می شود اما نباید علائمی از برجستگی یا تورم روی سطح پوست مشاهده شود. پس اگر برآمدگی روی سطح پوستتان ایجاد شد، باید دنبال دلیل دیگری برای خارش پوست باشید. پوست خشک موجب خارش بدن می شود، ولی به طورمعمول این اتفاق به صورت مداوم تکرار نمی شود. نخستین راهکاری که برای درمان خارش پوست در پوست خشک پیش می گیرید، این است که روزی سه تا چهار مرتبه سطح پوست بدن خود را با کرم و لوسیون های مرغوب آب رسانی و مرطوب کنید. همچنین مدت زمانی که درون حمام سپری می کنید را کاهش دهید.

2. حساسیت پوستی

این نوع از خارش پوست بدن در زمانی ایجاد می شود که فرد در تماس با چیزی قرار می گیرد که به آن حساسیت دارد. این ماده حساسیت زا می تواند مواد شیمیایی، رنگ، پشم، عطر و گاهی حساسیت های خوراکی باشد.در این حالت گاهی تاول و تورم هایی ایجاد می شود که درون خود مایع به همراه دارند. در بسیاری از مواقع، علائم خارش پوستی مشابه اگزما هستند. آلرژی پوستی در همه مواقع به راحتی تشخیص داده نمی شوند، چون گاهی چند روز بعد از تماس عارضه نمود پیدا می کند.

حتی دیده شده است که حساسیت های پوستی به صورت ناگهانی به ماده ای ایجاد می شود که شاید سال ها هیچ علائمی نشان نداده است و اینجاست که سیستم ایمنی بدن تصمیم می گیرد چه کاری انجام دهد.
برای درمان خانگی حساسیت پوستی، می توانید با مرطوب کننده های درمانی و پماد های حاوی کورتیکو استروئید موضع مشخص را تیمار کنید.

3. عفونت های قارچی

عفونت قارچی پوست سر، قارچ پای ورزشکاران و بسیاری دیگر از عفونت های قارچی از دلایل خارش سطح پوست بدن هستند. این بیماری ها با درمان های ضد قارچی مانند کرم و شامپو های درمانی بهبود پیدا می کند. در موارد حاد به پزشک مراجعه کنید.

4. بیماری پسوریازیس

پسوریازیس یک بیماری پوستی خود ایمنی است که موجب می شود سلول های پوستی چرخه زندگی خود را سریع تر از حد معمول پیش بگیرند. به دنبال این بیماری، سلول های روی سطح پوست به شکل پوسته پوسته و لکه های قرمز انباشته می شوند. این علائم به غیر از خارش، در برخی موارد دردناک هم هستند. در برخی مواقع درمان های موضعی می تواند موجب بهبود پوست و علائم شود اما در بیماری های پیشرفته، پزشک به سراغ درمان های دیگر و از درون بدن یعنی دارو های خوراکی می رود. در دارو های بیولوژیک سلول های ایمنی سطح پوست متوقف می شوند.

5. گیاهان سمی

تماس با گیاهان سمی که در چمنزار و طبیعت به صورت خودرو رشد می کنند، یکی دیگر از علائم بروز خارش پوست است.در برخی مواقع این گیاهان تا حدی حساسیت زا هستند که یک برخورد کوچک با آن ها می تواند خارش پوست را به همراه داشته باشد. بهتر است این گیاهان را بشناسید و به هیچ وجه به آن ها دست نزنید. درصورتی که در معرض گیاهان سمی قرار گرفتید، از پماد های موضعی استفاده کنید، دوش آب سرد بگیرید و خمیری از جوش شیرین و آب را روی محل تماس بمالید.

6. بیماری کلیوی

بیمار های کلیه هم می توانند علائم خود را روی سطح پوست بروز دهد و در موارد شدید موجب خارش پوست شوند. کلیه ها مواد و عناصر خطرناک و سمی را در درون سیستم بدن تصفیه می کنند. اگر در اثر بیماری کلیه این عمل به درستی انجام نگیرد، متابولیت هایی ساخته می شود که در سطح پوست جمع شده و موجب خارش آن می شود.
در حقیقت، ۴۰% از افرادی که در مرحله نهایی بیماری کلیوی خود هستند، به خارش پوست دچار می شوند.
این نوع از خارش سطح وسیعی از پوست را در بر می گیرد و خارش بدن در شب به بالاترین حالت خود می رسد.

7. بیماری کبد

کبد هم مانند کلیه در تصفیه سموم بدن نقش دارد. پس مشکلاتی که در کبد ایجاد شود هم می تواند موجب خارش پوست شود؛ این خارش می تواند خفیف یا شدید و محدود به یک نقطه خاص (خارش کف دست و پا) یا در سرتاسر بدن باشد. خارشی که در اثر بیماری کبد به وجود می آید، پیش از دوران قاعدگی و در شرایط استرس زا بیشتر می شود. خارش بدن در شب هم یکی دیگر از عوارض مشکل کبدی است. خارش های خفیف پوستی با مرطوب کننده ها و همچنین دوش آب ولرم تسکین پیدا می کند.

8. دیابت

بی حسی، مور مور و گزگز شدن از علائم بیماری دیابت است. افرادی که دیابتی هستند، اغلب پوست خشکی دارند که موجب خارش بدن آن ها می شود. استفاده از صابون و محصولات بهداشتی ملایم و البته کوتاه کردن زمان دوش گرفتن به بهبود خارش پوست این افراد کمک می کند. رطوبت رسانی به پوست را فراموش نکنید.

9. درماتیت آتوپیک

این بیماری نوعی بیماری پوستی و خارش دار است که البته رایج ترین نوع اگزما شناخته می شود.

10. اگزمای پوستی

این بیماری به صورت خشکی، قرمزی و التهاب پوست ظاهر می شود. اگر این بیماری به سطح عفونی خود برسد، روی سطح پوست برآمدگی و جوش های ریز و آبداری ظاهر می شود که ممکن است بترکد و یا پوسته پوسته شود. یکی از پایه های اصلی درمان اگزمای پوستی رطوبت دهی به بدن است. این نکته در افرادی که دچار اگزمای پوستی متوسط هستند به راحتی جوابگو است.محصولات مراقبتی پوست مانند صابون و شوینده ها را با دقت انتخاب کنید و به هیچ وجه به سراغ محصولات معطر نروید.

ورقه های خشک کن، لباس هایی که ایجاد خارش می کنند و همچنین دوش آب داغ شرایط را تشدید می کنند. پماد های دارای استروئید که به پماد درمان اگزما معروفند، به صورت موضعی تا حد زیادی علائم این بیماری را درمان می کند.

11. دارو

خارش پوست ممکن از عوارض مصرف دارو باشد. این علائم می تواند همراه با بثورات پوستی هم ایجاد شود. اگر علائم پوستی از حد طبیعی خارج شوند، نشان دهنده حساسیت دارویی هستند.
پس به سرعت با پزشک خود صحبت کنید تا داروی دیگری جایگزین کند یا دُز مصرفی آن را تغییر دهد.

12. گزیدگی حشرات

زمانی که یک حشره بدن شما را می گزد، به دلیل اینکه نیش خود را وارد پوست می کند، گاهی مواد آلوده ای وارد آن بخش از پوست می شود که موجب قرمزی، تورم و خارش می شود. از پماد های آنتی هیستامین به صورت موضعی استفاده کنید تا این التهاب کاهش یابد. اگر در محیطی قرار گرفتید که خطر گزش وجود داشت، پنجره ها را ببندید و لباس های بلند بپوشید.

13. بیماری ام اس و سرطان

خارش پوست در بیماری ام اس در نتیجه مشکلات عصبی بروز می دهد و در این حالت هیچ قرمزی یا تورمی روی سطح پوست دیده نمی شود. در موارد نادر خارش پوست یکی از علائم سرطان و به طورمعمول سرطان خون است.

14. بارداری

برخی خانم ها در طول دوره بارداری دچار خارش پوست به خصوص در ناحیه شکم و ران ها می شوند. در برخی افراد هم مشکلات پوستی مانند درماتیت خود را به صورت وخیم تر نشان می دهند.

15. بیماری درماتوگرافی

اگر بعد از خاراندن آرام بدن، رد باریک برجسته و قرمز رنگی روی پوست تان باقی می ماند که محو شدن آن ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد، ممکن است مبتلا به بیماری درماتوگرافی باشید. هنوز علت دقیق این بیماری مشخص نیست اما پزشکان می گویند اضطراب، عفونت ها، مواد آلرژی زا یا داروهایی مثل پنیسیلین می تواند علت بروز این مشکل باشد. درماتوگرافی یک مشکل پوستی جدی است که بر اثر آن پوست به تماس حساس می شود و هیستامین زیادی تولید می کند.

احتمال بروز این برجستگی ها در محل تماس و نقاطی که با لباس پوشیده شده بیشتر است. تشخیص این بیماری آسان است اما در اغلب موارد تشخیص داده نمی شود چون برای شخص مبتلا آن قدر شدید و آزار دهنده نیست که به خاطر آن به یک متخصص پوست مراجعه کند.

16. بیماری نخاعی

خارش مزمن در نیمه ی بالایی پشت (بدون وجود هیچ دانه ی پوستی) می تواند نشان دهنده ی خارش نوروپاتی و از علائم نقص عصبی باشد. طبق تحقیقات، بیماری نخاعی ای که بر اثر بالا رفتن سن یا آسیب جسمی به وجود آمده، به عصب فشار وارد می کند و این مسأله باعث احساس خارش روی پوست می شود. خارش های نوروپاتی می تواند در یک طرف بدن یا هر دو طرف آن رخ دهد و اگر خاراندن پوست، خارش آن را تسکین ندهد این مسأله نشانه ی خطر است. برای مثال، افرادی که دچار اگزما هستند خاراندن پوست احساس خوبی به آن ها می دهد اما خارش نوروپاتی با خاراندن بهتر نمی شود و حتی در اغلب اوقات شدیدتر می شود.

17. بیماری سلیاک

برآمدگی ها و تاول های روی زانو، آرنج، نشیمنگاه و یا خط پیشانی که خارش شدیدی داشته باشند، از نشانه های بیماری سلیاک هستند. بیماری پوستی سلیاک باعث مصرف شدن گلوتن بدن می شود و سیستم ایمنی مخاطی روده ها با تولید نوعی آنتی بادی به این مسأله واکنش نشان می دهد. این آنتی بادی با جا به جا شدن در بدن و چسبیدن به سلول های پوستی باعث واکنش خارش دار می شود.

18. بیماری لنفوم

5 تا ۳۰ درصد از بیماری های لنفوم (نوعی از بیماری های خونی) مثل لنفوم های هاجکین و غیر هاجکین موجب خارش می شوند. خارش همراه با بروز دانه های پوستی می تواند از علائم اولیه ی بیماری هاجکین باشید که احتمالا علت آن مولکول های سیتوکین هستند. سیتوکین ها مولکول های پیام رسانی هستند که در واکنش به عفونت باعث التهاب می شوند.

19. بیماری تیروئید

کم کاری یا پرکاری تیروئید می تواند باعث خارش پوستی شود. هنوز علت این مسأله مشخص نیست اما ممکن است در اثر تغییرات غدد عرق باشد که باعث خشک شدن پوست می شود. خشکی و خارش پوست در افرادی که تیروئید کم کار دارند شایع تر است، چون در بافت پوست گیرنده های هورمون تیروئید وجود دارد که با فقدان هورمون تیروئید، فعالیت سلولی آن ها کاهش پیدا می کند.

20. آلرژی ها

بسیاری از آلرژی های پوستی در طبقه بندی درماتیت های تماسی قرار می گیرند. درماتیت تماسی نوعی دانه ی پوستی خارش دار است که در تماس با یک عامل آلرژی زا دچار آن می شوید، مثل عناصر محصولات بهداشتی و آرایشی.

21. یائسگی

با فرا رسیدن دوران یائسگی ممکن است دچار تغییرات ناگهانی ای در ظاهر خود مثل خشکی پوست شوید. کاهش تولید هورمون استروژن در بدن که برای تولید ماده ی کلاژن لازم است، منجر به خشک و نازک تر شدن پوست می شود چون چربی طبیعی پوست که رطوبت آن را حفظ می کند کاهش می یابد.

22. سرطان سینه

بیماری پاژه نوع نادری از سرطان سینه است که بر اثر آن سلول های سرطانی در داخل یا اطراف نوک سینه انباشته می شوند. اولین نشانه ی این بیماری ظاهر شدن تکه های فلس مانند، قرمز رنگ و خارش دار در اطراف نوک سینه و هاله ی آن است. گاهی این بیماری را به اشتباه اگزمای نوک سینه تشخیص می دهند.

خارش پوست چه زمانی خطرناک است؟

به طورمعمول نمی توان مدت زمان دقیقی را برای ادامه یافتن مشکل خارش پوست تعیین کرد و این مشکل ممکن است بین ۲ روز تا ۱۰ سال ادامه داشته و باعث آزار فرد شود.
اگر مدت زمان خارش بیشتر از چهار تا شش هفته طول کشید، باید به یک متخصص پوست مراجعه کنید تا درمان مناسب را شروع کند؛ حتی در بعضی از موارد نباید درباره خارش ها بی تفاوت باشید، چون ممکن است سلامت عمومی بدن تان را با تهدید جدی مواجه کند.

اگر خارش در سنین بالای ۶۰ سال اتفاق بیفتد می تواند نشانگر مسائل و بیماری های داخلی مانند نارسایی های کلیه، تومور های داخلی، نارسایی های کبدی و موارد مهم دیگری باشد. اگر قبل از بروز مشکلات اصلی، متخصص خارش بدن فرد را به عنوان یک نشانه اصلی شناسایی کند، می تواند خیلی زود مشکلات جدی تری را تشخیص دهد و خیلی زود درمان را شروع کند. البته نباید خارش های مقاوم به درمان و خارش هایی را که بدون ضایعه پوست هستند از یاد برد.

خارشی که با ضایعه پوستی همراه نیست، می تواند بیانگر مشکلات داخلی احتمالی باشد؛ بنابراین این گونه خارش ها از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و باید به طور حتم جدی گرفته شوند. به طور کلی برای درمان خارش بدن در خانه می توان از کرم و لوسیون های مرطوب کننده، کمپرس آب با دستمال یا پارچه مرطوب، دوش آب ولرم، صابون های ملایم بدون عطر و رنگ، لباس های نخی سبک، نرم و گشاد استفاده کرد.استرس خود را کم کنید و بدن خود را در معرض تغییر دمای زیاد قرار ندهید.از وسایلی که ممکن است خارش ایجاد کنند مانند بدلیجات، وسایل و اکسسوری های دارای فلز نیکل و لباس های پشمی دوری کنید.

---