تشخیص گواتر شدید با سونوگرافی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

تشخیص گواتر با سونوگرافی یکی از روش‌های دقیق و غیرتهاجمی برای ارزیابی غده تیروئید است. این روش با ارائه تصاویر باکیفیت، امکان بررسی اندازه، ساختار و ناهنجاری‌های تیروئید را فراهم می‌کند. گواتر، به‌ویژه در مراحل پیشرفته، می‌تواند بر سلامت عمومی تأثیر بگذارد و تشخیص به‌موقع آن اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، به بررسی نقش سونوگرافی در شناسایی گواتر شدید، کاربردهای بالینی و مزایای این روش پرداخته‌ایم.

علت بیماری گواتر

گواتر به بزرگ شدن غده تیروئید گفته می‌شود که دلایل مختلفی دارد. اصلی‌ترین علت آن کمبود هورمون تیروئید است که باعث بزرگ شدن غده تیروئید به منظور جبران کمبود می‌شود. گواتر آندمیک در مناطقی که کمبود ید در رژیم غذایی شایع است، رخ می‌دهد. گواتر غیر رسمی اغلب علت مشخصی ندارد، اما مصرف برخی داروها مانند لیتیوم می‌تواند عامل ایجاد آن باشد. عوامل دیگر شامل وراثت، جنسیت زن، سن بالای 40 سال و بیماری‌های خود ایمنی مانند بیماری گریوز و هاشیموتو هستند.

عوامل دیگر عبارتند از: گواتر ندولر (گره‌دار)، سرطان تیروئید ، بارداری، تیروئیدیت خودایمنی، و قرار گرفتن در معرض اشعه. این شرایط می‌توانند باعث رشد غیرطبیعی غده تیروئید شوند.

انواع گواتر

گواتر به طور کلی به دو گروه طبقه بندی می‌شود به شرح زیر است:

گواتر آندمیک

• کل جامعه تحت تأثیر ید غذایی ناکافی قرار می‌گیرند. یک دلیل رایج این است که خاکی که در آن غذاها پرورش می‌یابند، عاری از ید است. مناطق کوهستانی و مناطق دور از دریا مکان‌هایی هستند که به احتمال زیاد با کمبود ید مواجه هستند. با این وجود، گواترهای بومی در کشورهای در حال توسعه شیوع بیشتری دارند. این عارضه به دلیل مکمل‌های گسترده ید در کشورهای پیشرفته، امری نادر است.

گواتر غیررسمی

• این گواتر به صورت منطقه‌ای رخ نمی‌دهد. عوامل خطرساز گواتر غیر رسمی شامل سابقه خانوادگی، رژیم غذایی، سن (بالای 40 سال) و جنسیت (زنان مستعدتر از مردان هستند).

علائم بیماری گواتر در زنان

گواتر به بزرگ شدن غده تیروئید اطلاق می‌شود که می‌تواند باعث تغییرات هورمونی در بدن شود. زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به گواتر قرار دارند، و علائم این بیماری ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد. برخی از علائم رایج گواتر در زنان شامل موارد زیر هستند:

• تغییرات در اندازه غده تیروئید
• تورم گردن
• احساس فشار در ناحیه گردن یا گلو
• مشکلات در بلع و تنفس
• افزایش ضربان قلب و احساس بی‌قراری
• تغییرات هورمونی مانند افزایش یا کاهش وزن
• خستگی و ضعف عمومی

علائم گواتر عصبی

گواتر عصبی به گواتری اطلاق می‌شود که به دلیل اختلالات عصبی یا عملکرد غیرطبیعی سیستم عصبی رخ می‌دهد. این نوع گواتر معمولاً با علائم شدیدتر از نوع معمولی همراه است. علائم آن می‌تواند شامل تغییرات روانی و جسمی باشد که به طور مستقیم بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارد. برخی از علائم گواتر عصبی عبارتند از:

• اضطراب و استرس
• تعریق زیاد
• افزایش حساسیت به سرما یا گرما
• لرزش بدن
• تغییرات در خواب و بی‌خوابی
• تپش قلب و افزایش فشار خون
• مشکلات در تمرکز و حافظه

علائم گواتر سرطانی

گواتر سرطانی نوعی گواتر است که ناشی از وجود تومور سرطانی در غده تیروئید است. این نوع گواتر معمولاً علائمی متفاوت از سایر انواع گواتر دارد و ممکن است به سرعت پیشرفت کند. علائم این نوع گواتر ممکن است به اندازه‌گیری دقیق و ارزیابی‌های پزشکی نیاز داشته باشد. علائم گواتر سرطانی شامل موارد زیر است:

• بزرگ شدن ناگهانی غده تیروئید
• احساس درد در ناحیه گردن
• تغییرات در صدا یا گرفتگی صدا
• تورم غیرمعمول در گردن
• مشکلات در بلع یا تنفس
• وجود گره‌های سفت در گردن
• خستگی و کاهش وزن غیرقابل توضیح

علائم گواتر کم کار

گواتر کم کار زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید فعالیت کمتری از حد معمول داشته باشد. این نوع گواتر می‌تواند باعث کاهش سرعت متابولیسم بدن شود و به علائمی مانند خستگی، افزایش وزن و افسردگی منجر گردد. در این شرایط، بیمار ممکن است با مشکلات جسمی و روانی مختلف روبه‌رو شود. علائم گواتر کم کار عبارتند از:

• احساس خستگی و ضعف
• افزایش وزن بدون دلیل واضح
• خشکی پوست و مو
• سردی بدن و احساس سرما
• کاهش ضربان قلب
• یبوست و مشکلات گوارشی
• افسردگی و کاهش تمرکز
• اختلالات خواب

افراد در معرض ابتلا به گواتر

گواتر می‌تواند در هر فردی و در هر سنی ایجاد شود، اما برخی عوامل خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:

• رژیم غذایی فاقد ید
• سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئیدی
• جنسیت زن
• سن بالای 40 سال
• بیماری‌های خودایمنی
• بارداری و یائسگی
• مصرف برخی داروها مانند آمیودارون (داروی قلبی) و لیتیوم (داروی اعصاب و روان)
• سابقه تماس با اشعه

عوارض گواتر

• در مورد گواترهای کوچک که مشکلات جسمی یا زیبایی ایجاد نمی‌کنند، جای نگرانی نیست؛ اما گواترهای بزرگ می‌توانند باعث مشکل در تنفس یا بلعیدن و همچنین سرفه و کوفتگی شوند.
• گواترهایی که ناشی از شرایط دیگر مانند کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید است، ممکن است با تعدادی از علائم همراه باشد، از خستگی و افزایش وزن گرفته تا کاهش وزن ناخواسته، تحریک پذیری و مشکل خواب.

درمان گواتر

درمان گواتر به عوامل مختلفی همچون اندازه، علائم و نشانه‌های گواتر بستگی دارد. تشخیص روش درمان قطعی توسط پزشک تأیید می‌شود. در مواردی که گواتر نیاز به درمان دارد یکی از روش‌های زیر بنا به صلاح‌دید پزشک انتخاب می‌شود.

• درمان دارویی: اغلب با هورمون‌تراپی و مصرف لووتیروکسین انجام می‌شود.
• تیروئیدکتومی: تیروئید بیمار باید به طور کامل خارج شود.
• ید رادیواکتیو: به طور خاص در درمان تیروئید پرکار استفاده می‌شود.
• تغییر سبک غذایی: در صورتی که پزشک تشخیص دهد که علت گواتر کمبود ید، به خاطر رژیم غذایی فاقد ید است، بیمار باید اصلاحاتی را طبق نظر پزشک در رژیم غذایی روزانه خود انجام دهد.

مزایای سونوگرافی تیروئید

• بیشتر روش‌های تصویربرداری توسط سونوگرافی غیرتهاجمی بوده و بدون سوزن یا تزریق انجام می‌شوند.
• استفاده از این روش آسان بوده و هزینه کمتری نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری دارد.
• سونوگرافی یک روش بی خطر بوده و از اشعه در طول آن استفاده نمی شود.
• این روش تصاویر واضحی از بافت‌های نرم ارائه می‌ دهد که در تصاویر اشعه ایکس به خوبی نمایش داده نمی‌ شوند.

نحوه انجام سونوگرافی تیروئید

در طی انجام این روش تشخیصی، بیمار بر روی یک تخت رو به پشت دراز می کشد. ممکن است یک بالش در پشت شانه ها قرار داده شود تا ناحیه مورد بررسی برای سونوگرافی تیروئید گسترش یابد. پزشک رادیولوژیست یا سونوگرافیست ناحیه تیروئید که قرار است از آن سونوگرافی انجام ‌شود را با یک ژل با پایه آب پوشش می‌دهد. این ژل به برقراری ارتباط امن مبدل با پوست و از بین بردن حباب های هوا بین مبدل و پوست کمک می‌ کند و از عبور امواج صوتی به بدن جلوگیری می کند.سپس مبدل بر روی ناحیه مورد نظر قرار گرفته و در آن ناحیه به عقب و جلو حرکت داده می شود تا تصاویر مورد نظر گرفته شوند.

آمادگی های لازم قبل از سونوگرافی تیروئید

هیچ آمادگی خاصی برای انجام سونوگرافی تیروئید نیاز نیست.

عوارض سونوگرافی تیروئید

اکثر سونوگرافی ها غیرتهاجمی می باشند و جزء یکی از روش های آسان راحت و در دسترس می باشد. در این روش از هیچ اشعه ایکسی استفاده نمی شود، بنابراین کاملاً بی خطر می باشد.