آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس چیست؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

آپاندیس زائده کوچکی است که به روده متصل شده است و در سمت راست پایین شکم قرار دارد. از آنجا که مجرای آپاندیس کوچک است ممکن است به خوبی تخلیه نشود؛ لذا انسداد ایجاد شده در آن باعث تکثیر باکتری ها در داخل آپاندیس شده که این می تواند منجر به تشکیل چرک و تورم و فشار دردناک در شکم شما شود. این اندام توخالی، معمولاً در ربع تحتانی سمت راست شکم قرار دارد. بااین حال، بسته به اینکه مشکلات رشدی غیرطبیعی از جمله چرخش ناقص روده یا هر شرایط خاص دیگری مانند بارداری یا جراحی های قبلی شکم وجود داشته باشد، می تواند تقریباً در هر ناحیه از شکم قرار گیرد، بنابراین آپاندیس تمامی افراد در یک محل قرار ندارد و گاهی اوقات می تواند در پشت روده بزرگ، پشت کبد یا در لگن قرار داشته باشد. آپاندیسیت، التهاب و عفونت آپاندیس ورمی فرم است که معمولاً به صورت حاد و در عرض ۲۴ ساعت و یا حتی به عنوان یک بیماری مزمن نیز ظاهر می شود. سونوگرافی شکمی روشی برای تشخیص تورم آپاندیس است. با استفاده از امواج صوتی و با فرکانس بالا تصاویری از بافت، اندام و عروق خونی می گیرد. سونوگرافی می تواند نحوه عملکرد اعضای داخلی بدن را به پزشک نشان دهد.

علت به وجود آمدن آپاندیسیت

برخی از پزشکان معتقدند که ایجاد گرفتگی و مسدود شدن آپاندیس می تواند یکی از دلایل ابتلا به این عارضه باشد. انسداد در آپاندیس می تواند جزیی و یا کلی باشد. در صورتی که گرفتگی به صورت کامل باشد آپاندیس باید از بدن خارج شود. زمانی که آپاندیس مسدود می شود محیطی مناسب برای تکثیر باکتری ها خواهد شد و در این منطقه چرک ایجاد شده و به رگ های خونی فشار وارد شده و دردناک می شود. در زمانی که آپاندیس پاره شود مواد فاسد به داخل شکم ریخته شده و بیمار باید به طور اورژانسی جراحی شود. همچنین ممکن است انباشته شدن مدفوع در این قسمت باعث آپاندیسیت شود. از دلایل دیگری که می توان به آن اشاره کرد:

• ایجاد شدن تومور
• بزرگ شدن غدد لنفاوی
• ایجاد آسیب در قسمت مورد نظر
• پیچ خوردگی

علائم آپاندیس

درد آپاندیسیت اغلب با گرفتگی و درد خفیف در ناحیه فوقانی شکم یا ناف شروع و سپس به سمت پایین سمت راست شکم منتقل می شود. این درد اغلب:

• ناگهانی شروع می شود.
• هنگام حرکت یا سرفه بدتر می شود.
• آنقدر شدید است که شما را از خواب بیدار می کند.
• شدیدتر و متفاوت تر از سایر دردهای شکمی است که تاکنون تجربه کرده اید.
• در عرض چند ساعت بدتر می شود.
• سایر علائم احتمالی آپاندیسیت شامل موارد زیر است:
• از دست دادن اشتها
• سوءهاضمه
• حالت تهوع
• استفراغ
• تورم شکم
• تب خفیف

امکان بروز مشکلات روده نیز وجود دارد، ازجمله:

• اسهال
• یبوست
• نیاز بیشتر به اجابت مزاج
• مشکل در خروج گاز شکم

تشخیص آپاندیسیت

تشخیص آپاندیسیت کمی دشوار است؛ زیرا نشانه های آپاندیسیت اغلب مبهم و یا شبیه به سایر بیماری های دیگر مانند مشکلات کیسه صفرا ، عفونت مثانه یا عفونت ادراری، بیماری کرون، التهاب معده، عفونت روده و مشکلات تخمدان است. در نتیجه برای تشخیص آپاندیسیت آزمایش های زیر انجام می شود:

• معاینه شکم برای تشخیص التهاب
• آزمایش ادرار برای از بین بردن عفونت ادراری
• معاینه مقعدی
• آزمایش خون برای تشخیص در حال مبارزه بودن بدن با عفونت
• سونوگرافی و یا CT اسکن

عوارض آپاندیسیت

آپاندیسیت می تواند عوارض جدی ایجاد کند، مانند:

۱. پاره شدن آپاندیس

این عارضه منجر به پخش شدن التهاب و عفونت در سراسر شکم می شود (پریتونیت). این وضعیت تهدید کننده ی حیات، نیازمند مداخله فوری برای عمل جراحی برداشتن آپاندیس و تمیزکردن حفره شکمی است.

۲. تشکیل آبسه

بعد از پاره شدن آپاندیس ممکن است کیسه ای از چرک و عفونت تشکیل شود که به آن «آبسه» می گویند. در واقع آبسه با تشکیل پوششی دور آپاندیس پاره شده مانع از پخش شدن عفونت در تمام شکم می شود. برای درمان این عارضه در بیش تر موارد، جراح با قراردادن یک لوله در داخل آبسه از طریق دیواره شکمی، آن را تخلیه می کند. لوله به مدت حدوداً دو هفته در محل باقی می ماند و همزمان به بیمار آنتی بیوتیک داده می شود تا عفونت رفع شود. پس از رفع شدن عفونت، آپاندیس توسط جراح برداشته می شود. در برخی موارد جراح آبسه را تخلیه کرده و بلافاصله آپاندیس را خارج می کند.

تشخیص تورم آپاندیس با سونوگرافی

در بیماران با علائم بالینی آپاندیسیت حاد، بررسی سونوگرافیک سایر ارگانهاي شکمی و حفره لگن ارزشمند می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده در ارزیابی تشخیصی درد حاد شکمی خصوصاً در مواردي که از نظر بالینی و آزمایشگاهی آپاندیسیت حاد مورد شک است سونوگرافی از دقت و صحت بالایی برخوردار است؛ زیرا تشخیص آپاندیسیت حاد با یافتن نماي تیپیک سونوگرافیک آن در درصد بالایی از موارد تشخیص علت شکم حاد را مقدور می سازد و علاوه بر آن بر اساس یافته هاي حاصل از این بررسی سونوگرافی در مواردي که تشخیص علت شکم حاد غیر از آپاندیسیت باشد کمک کننده است و می تواند تشخیص را مشخص کند، بنابراین سونوگرافی در ارزیابی شکم حاد از صحت بالایی برخوردار است.

آمادگی قبل از سونوگرافی

• چنانچه قصد انجام سونوگرافی شکمی دارید، باید یک سری مراقبت های قبل از انجام سونوگرافی را به خوبی رعایت کنید تا نتایج دقیق تری ارائه شود.
• قبل از اینکه سونوگرافی شکمی انجام دهید لازم است ناشتا باشید. بدین معنا که ۸-۱۲ ساعت قبل چیزی میل نکنید؛ چرا که زمانی که غذا بخورید یا آبی بنوشید ممکن است در حین انجام سونوگرافی شکمی اختلالی برای تکنسین ایجاد شود و نتواند گزارشی دقیق به شما ارائه دهد.

نحوه انجام سونوگرافی شکم

پزشک از شما می خواهد بر روی تخت دراز بکشید و دکمه های لباس خود را باز کنید. پس از آن مقداری ژل مخصوص که هیچ گونه عوارض جانبی ندارد را بر روی بدن شما قرار می دهد. سپس با استفاده از دستگاه پروب، ژل را شروع به مالیدن بر روی شکم شما می کند. این ژل هیچ گونه مشکل خاصی برای پوست شما ایجاد نمی کند. تصاویری از آپاندیس با استفاده از دستگاه پروب بر روی مانیتور به نمایش درمی آید.

عوارض سونوگرافی شکم

اولتراسوند تشخیصی روشی ایمن و بدون خطر است که از امواج صوتی با قدرت کم استفاده می کند و خطری ندارد.

زمان مراجعه به پزشک

درصورتی که شکم درد دارید و شدت درد به حدی است که نمی توانید بنشینید یا بایستید حتماً برای تشخیص علت درد باید به پزشک مراجعه کنید. به تعویق انداختن مراجعه کار درستی نیست و ممکن است منجر به ایجاد عارضه یا پارگی آپاندیس شود.

راهکارهای درمان تورم آپاندیس

بستگی به این که آپاندیس فرد چه وضعی داشته باشد، پزشک می تواند برنامه های درمانی متفاوتی را پیشنهاد دهد. این برنامه ها معمولاً شامل یک یا چند مورد بعدی هستند:

• برداشتن آپاندیس به روش لاپاراسکوپی یا جراحی باز
• تخلیه عفونت با سوزن یا جراحی برای تخلیه آبسه ها
• تجویز درمان دارویی با آنتی بیوتیک ها
• تجویز درمان با مسکن
• تجویز درمان با سروم های مایع
• پیشنهاد رژیم های مایعات

در موارد نادر، آپاندیس ممکن است بدون نیاز به جراحی بهتر شود؛ اما در بیشتر موارد، فرد نیاز به جراحی برای برداشتن آپاندیس دارد. این جراحی با نام آپاندکتومی نیز شناخته می شود. اگر فرد آبسه باز نشده داشته باشد، پزشک می تواند پیش از آغاز جراحی اقدام به درمان آبسه کند. برای شروع کار، پزشکان معمولاً درمان دارویی با آنتی بیوتیک را تجویز می کنند.

آیا می توان از التهاب آپاندیس پیشگیری کرد؟

هیچ راهی برای پیشگیری از آپاندیسیت وجود ندارد؛ اما ممکن است در افرادی که غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه ها و سبزیجات تازه مصرف می کنند، کمتر دیده شود.