سونوگرافی جهت تشخیص آسیت شکم

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

آسیت نوعی بیماری است که در آن مایعات در فضای داخل شکم جمع می‌شود. هنگامی که بیش از 25 میلی لیتر مایع در داخل حفره شکم جمع شود، به عنوان آسیت شناخته می‌شود. آسیت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که کبد به درستی کار نکند. در این حالت مایعات فضای بین پوشش شکم و اعضا را پر می‌کند. اگر آسیت شدید باشد، ممکن است دردناک باشد. آسیت می‌تواند زمینه را برای ایجاد عفونت در شکم فراهم کند. مایعات همچنین ممکن است به درون قفسه سینه حرکت کرده و ریه‌ها را احاطه کند که این شرایط باعث تنگی نفس می‌شود. بر اساس تحقیقات منتشر شده، میزان بقای دو ساله در افراد با مشکل آسیت 50 درصد است. اگر علائم آسیت دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. بسته به این که چه مقدار مایع داخل شکم وجود دارد، ممکن است این بیماری توسط پزشک یا از طریق آزمایش های مختلف شناسایی شود؛ اما معمولاً تست سونوگرافی را از فرد می گیرند. از نظر بالینی زمانی آسیت قابل تشخیص است که حجم مایع بیش از ۵۰۰ سی سی باشد.

عوامل ایجاد آسیت

کبد در اثر برخی از عوامل دچار عارضه می‌شود که این عوامل عبارت‌اند از:

• هپاتیت B
• هپاتیت C
• هپاتیت خود ایمنی
• بیماری کبد چرب
• اختلالات ناشی از سو مصرف الکل
• بیماری‌های ژنتیکی مانند بیماری ویلسون، هموکروماتوز، کمبود آلفا و آنتی تریپسین
• مشکلات کبدی
• عارضه احتقانی قلب
• سرطان شکم و لگن
• انواع عفونت‌ ها

نا گفته نماند که ممکن است این بیماری در افرادی که بدن سالم دارند نیز ایجاد شود؛ اما اکثر کسانی که عارضه سیروز کبد دارند به این عارضه مبتلا خواهند شد. کسانی که بیماری سیروز دارند چون کبد آنها به‌ خوبی کار نمی‌ کند، این کاهش فعالیت کبد، باعث فشار در سیاهرگ‌ها بالا می‌رود و ایجاد عارضه آسیت شکم می‌شود.

علائم آسیت

کسانی که دچار آسیت می‌شوند علائمی زیر را دارند:

• ورم در مچ پا
• ‌تنگی نفس
• کمردرد
• سو هاضمه، بی‌اشتهایی و یبوست
• مشکل هنگام نشستن
• خستگی مفرط
• شکم بزرگ
• افزایش وزن در کوتاه‌مدت

عوامل مستعد آسیت

بیماری کبد ی یکی از بزرگ‌ ترین فاکتورهای دخیل در بروز آسیت است. عواملی که با بروز بیماری‌های کبدی مرتبط هستند:

• سیروز
• هپاتبت ب و سی
• سابقه مصرف الکل

سایر عواملی که می‌ توانند ریسک بیماری‌ های کبدی را در شما بالا ببرند:

• سرطان تخمدان ، رحم، کبد و پانکراس (لوزالمعده)
• نارسایی کلیه یا قلبی
• پانکراتیت یا التهاب پانکراس
• کم‌ کاری تیروئید
• سل

عوارض آسیت

عوارض احتمالی آسیت شامل موارد زیر است:

• درد شکمی
• پلورال افیوژن یا تجمع آب اطراف ریه‌ ها که می‌تواند منجر به بروز احساس تنگی‌ نفس شود.
• فتق از قبیل فتق کشاله ران
• عفونت باکتریایی
• سندروم هپاتورنال که نوعی نارسایی کلیوی پیشرفته‌ ی نادر است.

درمان آسیت

درمان آسیت تا حد زیادی به علت زمینه ای بستگی دارد. به عنوان مثال، برای آسیت بدخیم ممکن است عمل جراحی جهت برداشتن سرطان و شیمی درمانی لازم باشد. آسیت مربوط به نارسایی قلبی نیاز به درمان نارسایی و محدودیت در رژیم غذایی دارد.

رژیم غذایی

مدیریت آسیت در بیماران مبتلا به سیروز معمولاً شامل محدود کردن مصرف سدیم در رژیم غذایی و تجویز دیورتیک (قرص های آب) است. مصرف سدیم (نمک) در این بیماران باید کمتر از ۲ گرم در روز باشد. در اکثر موارد این روش باید با مصرف دیورتیک ها ترکیب شود. در واقع محدودیت نمک به تنهایی یک راه مؤثر برای درمان آسیت نیست.

دارو

داروهای ادرار آور موجب افزایش دفع آب و نمک از کلیه ها می شود. برای درمان آسیت مربوط به مشکلات کبدی ترکیبی از اسپیرونولاکتون (آلداکتون) و فوروزماید (لازیکس) استفاده می شود. مصرف روزانه ۱۰۰ میلی گرم اسپیرنولاکتون و ۴۰ میلی گرم فوروزماید، اولین درمانی که استفاده می شود. این میزان به تدریج برای به دست آوردن پاسخ مناسب حداکثر تا ۴۰۰ میلی گرم اسپیرنولاکتون و ۱۶۰ میلی گرم فوروزماید افزایش پیدا خواهد کرد. این داروها به دلیل ایجاد تکرر ادرار، باید به جای شب، صبح ها استفاده شوند.

پاراسنتز درمانی

برای بیمارانی که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند یا نمی توانند رژیم غذایی کم سدیم را رعایت کنند از پاراسنتز درمانی مکرر استفاده می شود. برای این درمان یک سوزن استریل به شکم وارد شده و مایع جمع شده را می کشند. به این روش هر بار می توان ۴ تا ۵ لیتر مایع را خارج کرد. برای بیماران مبتلا به آسیت بدخیم، این روش ممکن است مؤثرتر از دیورتیک باشد.

عمل جراحی

برای موارد مقاوم تر، ممکن است عمل جراحی برای کنترل آسیت لازم باشد. این عمل جراحی به طور کلی شنت نام دارد. این روش از طریق ورید ژوگولار داخلی (از رگ های اصلی در گردن) و تحت بی حسی موضعی توسط یک رادیولوژیست انجام می شود. شنت (لوله انعطاف پذیر) بین ورید باب و ورید سیستمیک (رگ بازگشت خون به قلب) قرار داده می شود. در نتیجه فشار ورید باب کاهش می یابد.

پیوند کبد

در نهایت، برای سیروز کبدی پیشرفته که منجر به آب آوردگی شکم شده است پیوند کبد انجام می شود. پیوند کبد یک فرایند بسیار پیچیده و طولانی مدت است که نیازمند نظارت بسیار دقیق و مدیریت توسط متخصصان پیوند است.

پیشگیری از آسیت

پیشگیری از آسیت تا حد زیادی شامل جلوگیری از عوامل خطر بیماری های زمینه منجر به آسیت می باشد. در بیماران مبتلا به بیماری کبدی پیشرفته و سیروز، اجتناب از مصرف الکل می تواند خطر تشکیل آسیت را به طور قابل توجهی کاهش دهد. مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (ایبوپروفن) نیز باید در بیماران مبتلا به سیروز محدود شود. این داروها ممکن است جریان خون به کلیه ها را کاهش داده، در نتیجه، دفع نمک و آب کم شود. محدودیت نمک در رژیم غذایی یکی دیگر از راه های ساده پیشگیرانه برای کاهش آسیت است.

سونوگرافی شکم

در سونوگرافی شکم از شما خواسته می‌شود که لباس‌های خود را در بیاورید و لباس مخصوص بپوشید. سپس روی تخت به پشت دراز بکشید و شکم خود را در معرض بگذارید. پزشک یا تکنسین کمی ژل گرم را روی شکم شما پخش می‌کند و وسیله‌ی کوچکی به نام پروب را در جهات مختلف روی شکم شما حرکت می‌دهد. امواج به اندام‌های شما منتقل می‌شود و بازمی‌گردد. انعکاس این امواج در دستگاه پردازش می‌شود و به‌صورت تصاویری واضح بر روی مانیتور ظاهر می‎شود.

آمادگی قبل از سونوگرافی شکم

سونوگرافی شکم یک روش غیرتهاجمی است که اغلب نیاز به آمادگی خاصی ندارد؛ اما در برخی موارد جهت بررسی بهتر ممکن است نیاز به برخی از آمادگی‌ها باشد:

1. از جویدن آدامس خودداری کنید؛ چراکه ممکن است باعث بلع هوا شود و کیفیت تصاویر را کاهش دهد.
2. معمولاً از شما خواسته می‌شود هشت ساعت ناشتا باشید. معده‌ی پر بر کیفیت تصاویر اثر منفی دارد.

عوارض سونوگرافی شکم

سونوگرافی شکم به علت عدم استفاده از اشعه ایکس کاملاً ایمن و بدون خطر است.