آرتروز ستون فقرات چیست؟ علائم و درمان توسط متخصص طب فیزیکی

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

آرتروز ستون فقرات یکی از شایع‌ ترین بیماری‌های تخریب مفصل است که مهره‌ها و دیسک‌ های بین آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌ دهد. در این بیماری، غضروف‌ های محافظ بین مهره‌ ها فرسوده شده و ممکن است خارهای استخوانی (استئوفیت) تشکیل شود، که منجر به درد، التهاب و کاهش انعطاف‌ پذیری ستون فقرات می‌گردد. ستون فقرات شامل ۲۶ مهره است که با قرارگیری روی یکدیگر و اتصال توسط دیسک‌ها، علاوه بر محافظت از نخاع و اعصاب نخاعی، امکان ایستادن و انجام حرکات روزمره را فراهم می‌آورند. آرتروز ستون فقرات می‌تواند انجام فعالیت‌های تحمل‌ کننده وزن مانند پیاده‌ روی، و حتی امور روزمره‌ای مانند لباس پوشیدن یا حمام کردن را دشوار کند و کیفیت زندگی بیمار را کاهش دهد.

آرتروز ستون فقرات چیست؟

آرتروز ستون فقرات نوعی بیماری تخریب مفصل است که مهره‌ ها و دیسک‌ های بین آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌ دهد. در این بیماری، غضروف‌ های محافظ بین مهره‌ها به تدریج فرسوده شده و کارکرد طبیعی مفاصل کاهش می‌ یابد. علاوه بر این، تشکیل خارهای استخوانی یا استئوفیت ممکن است رخ دهد که باعث محدودیت حرکت، درد مزمن و التهاب در ناحیه ستون فقرات می‌ شود. آرتروز ستون فقرات می‌ تواند باعث کاهش انعطاف‌ پذیری و قدرت بدنی شود و انجام فعالیت‌ های تحمل‌ کننده وزن مانند پیاده‌ روی یا ورزش‌ های سبک را دشوار کند.
تشخیص به موقع و مدیریت مناسب این بیماری با روش‌ های غیرجراحی، شامل فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و تمرینات تقویتی، می‌ تواند کیفیت زندگی بیماران را به طور قابل توجهی بهبود بخشد.

علل آرتروز ستون فقرات

برای درک بهتر اینکه آرتروز ستون فقرات چیست و چرا برخی افراد بیش از دیگران به این بیماری مبتلا می‌ شوند، مهم است با عوامل مؤثر در ایجاد این عارضه آشنا شویم.

۱. افزایش سن
با بالا رفتن سن، غضروف‌ های محافظ بین مهره‌ها فرسوده می‌شوند و انعطاف‌ پذیری ستون فقرات کاهش می‌ یابد، که زمینه را برای بروز آرتروز فراهم می‌ کند.

۲. فرسایش دیسک‌ های بین مهره‌ای
دیسک‌ ها به عنوان بالشتک بین مهره‌ها عمل می‌ کنند و با گذر زمان ممکن است تحلیل رفته یا ترک‌ خورده شوند، که فشار بیشتری بر مفاصل ستون فقرات وارد می‌ کند و روند آرتروز را تشدید می‌ کند.

۳. حرکات غیرعادی یا نامناسب ستون فقرات
حرکات مکرر یا نادرست در طول روز، مانند بلند کردن اجسام سنگین به روش اشتباه یا خم شدن طولانی مدت، می‌ تواند فشار بر مهره‌ ها را افزایش دهد و باعث تخریب مفاصل شود.

۴. عوامل ژنتیکی
برخی افراد به دلیل سابقه خانوادگی و ژنتیک، احتمال بیشتری برای ابتلا به آرتروز ستون فقرات دارند. استعداد ارثی در تحلیل غضروف‌ ها و شکل‌ گیری خارهای استخوانی نقش مهمی دارد.

۵. سبک زندگی و عادات روزمره
سبک زندگی کم تحرک، نشستن طولانی مدت، اضافه وزن و تغذیه نامناسب می‌ تواند فرایند فرسایش ستون فقرات را تسریع کند و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهد.

علائم آرتروز ستون فقرات

علائم و نشانه‌ های آرتروز ستون فقرات معمولاً در زمان‌هایی که فعالیت جسمانی کاهش یافته یا بعد از بیدار شدن از خواب تشدید می‌شوند. درد در ناحیه گردن یا پایین کمر شایع‌ ترین علامت این بیماری است و اغلب اولین نشانه‌ ای است که بیماران تجربه می‌کنند.

سایر علائم آرتروز ستون فقرات شامل موارد زیر است:

• درد و ناراحتی در ایستادن طولانی مدت که به مرور شدت می‌ یابد.
• سفتی و خشکی مفاصل به ویژه در صبح یا پس از دوره‌های استراحت.
• کاهش انعطاف‌ پذیری و دامنه حرکات ستون فقرات که انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌ کند.
• حساسیت در مفاصل آسیب دیده که هنگام لمس یا حرکت، احساس درد ایجاد می‌ شود.
• احساس خستگی و ضعف عضلانی در اطراف مهره‌ های آسیب دیده به دلیل فشار روی مفاصل و التهاب مزمن.
• درد تشدید شده با فعالیت‌ های تحمل‌ کننده وزن مانند پیاده‌ روی طولانی یا بلند کردن اجسام سنگین.

شناخت به موقع این علائم و مشاوره با پزشک می‌تواند در تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب آرتروز ستون فقرات تأثیرگذار باشد و از پیشرفت سریع بیماری جلوگیری کند.

عوامل خطر بروز آرتروز ستون فقرات

شایع ترین نوع خطر در بروز آرتروز ستون فقرات اختلالی است که به علت از بین رفتن غضروف بین مفاصل فاست و به دنبال بالا رفتن سن به وجود می‌آید. این اختلال می‌تواند باعث بروز سایر بیماری‌های ستون فقرات از قبیل زائده‌های استخوانی وتنگی کانال نخاعیشود. علاوه بر بالا رفتن سن و رسیدن به دوران پیری عوامل زیر نیز در بروز آرتروز ستون فقرات نقش دارند:

1. اگر شما اضافه وزن دارید باید بدانید که به طور مداوم فشار زیادی به ستون فقرات و مفاصل فاست شما وارد می‌شود که می‌تواند باعث تسریع روند تخریب غضروف شود.
2. آرتروز ستون فقرات اختلالی است که در میان زنانی که به دوران یائسگی رسیده‌اند بسیار شایع است.
3. برخی از بیماری‌ها از قبیل برخی از عفونت‌های خاص، دیابت و نقرس باعث می‌‌شوند ریسک بروز آرتروز ستون فقرات افزایش پیدا کند.
4. اگر در خانواده شما سابقه ابتلا به آرتروز ستون فقرات وجود دارد شما نیز در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار خواهید داشت.
5. آسیب دیدگی ستون فقرات باعث می‌شود که ریسک بروز آرتروز ستون فقرات افزایش پیدا کند.
6. برخی از کارها یا مشاغل خاص که باعث می‌شوند فشار زیادی به ستون فقرات وارد شود ریسک بروز آرتروز و سایر مشکلات ستون فقرات را افزایش خواهند کرد.

روش های پیشگیری از آرتروز ستون فقرات

• پیشگیری از آرتروز ستون فقرات نقش مهمی در حفظ سلامت ستون فقرات و کیفیت زندگی دارد. یکی از مؤثرترین روش‌ ها، حفظ وزن مناسب بدن است، زیرا وزن اضافی فشار بیشتری بر مهره‌ ها و دیسک‌ ها وارد می‌ کند و فرسودگی مفاصل را تسریع می‌ کند. انجام تمرینات ورزشی منظم، به ویژه تمرینات تقویتی و کششی برای عضلات پشت و شکم، به پشتیبانی از ستون فقرات و کاهش فشار روی مفاصل کمک می‌ کند.
• حفظ وضعیت بدنی صحیح در هنگام نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام از دیگر روش‌ های پیشگیری است که مانع آسیب به مهره‌ها و دیسک‌ ها می‌ شود. استفاده از تشک و صندلی‌ های مناسب و پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی مدت نیز اهمیت زیادی دارد.
• علاوه بر این، سبک زندگی سالم شامل تغذیه متعادل و دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز، مانند کلسیم و ویتامین D، می‌تواند استخوان‌ها و غضروف‌ها را تقویت کرده و خطر بروز آرتروز ستون فقرات را کاهش دهد. رعایت این نکات، به همراه بررسی منظم وضعیت ستون فقرات، به پیشگیری از مشکلات جدی در آینده کمک می‌ کند و در کنار آن می‌تواند در درمان پوکی استخوان نیز مؤثر باشد.

تشخیص آرتروز ستون فقرات

پزشک یک سابقه پزشکی از شما می‌گیرد و معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد تا ببیند آیا فرد دچار درد، حساسیت به لمس، از دست دادن حرکت شامل گردن یا پایین کمر است یا علائم نشانه دهنده علائم درگیر شدن عصب از جمله ضعف، تغییرات بازتابی یا از دست دادن حس می‌باشد یا خیر. پزشک ممکن است برخی آزمایشات خاص دیگر را برای تشخیص آرتروز ستون فقرات انجام دهد. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• اشعه ایکس برای بررسی آسیب استخوان، تیز شدن استخوان و از دست دادن غضروف یا دیسک. با این حال، اشعه ایکس قادر به نشان دادن آسیب اولیه به غضروف نیست.
• آزمایش خون برای تشخیص سایر بیماری‌ها
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای نشان دادن آسیب احتمالی به دیسک‌ها و یا باریک شدن نواحی که اعصاب نخاعی از آن خارج می‌ شوند.

درمان آرتروز ستون فقرات

اغلب برنامه‌ های درمانی آرتروز ستون فقرات ترکیبی از چند روش هستند و بر اساس ارزیابی عواملی مانند شدت بیماری، مفاصل درگیر، ماهیت علائم بیمار، سایر بیماری‌ ها، سن، شغل، سبک زندگی و فعالیت‌ های روزمره تنظیم می‌ شوند.

طب سوزنی

استفاده از طب سوزنی به عنوان درمان مکمل می‌تواند درد مفاصل کمر را کاهش دهد. این روش با آزادسازی عضلات دچار گرفتگی و خشکی و تحریک تولید اندورفین، مسکن طبیعی بدن، باعث تسکین درد و بهبود حرکت ستون فقرات می‌شود.

کایروپراکتیک

درمان کایروپراکتیک شامل دستکاری، متحرک‌سازی و کشش غیرفعال ناحیه باسن و ستون فقرات است. این روش می‌تواند فشار روی مفاصل را کاهش داده و انعطاف‌پذیری ستون فقرات را بهبود بخشد.

اوزون درمانی

اوزون درمانی با فعال‌سازی سیستم آنتی‌اکسیدان درونی بدن، به کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از التهاب مزمن کمک می‌کند. تزریق صحیح اوزون به صورت درون‌دیسی، درون‌عضلانی یا از طریق عروق خونی باعث ایجاد پاسخ درمانی دستگاه بیولوژیک و کاهش درد می‌شود. این روش در کنار سایر درمان‌های غیرجراحی ستون فقرات، مانند درمان تنگی کانال نخاعی با لیزر و طب فیزیکی، می‌ تواند گزینه‌ ای مؤثر برای مدیریت درد و حفظ عملکرد ستون فقرات باشد.

تحریک الکتریکی از راه پوست (تی‌ ان‌ اس)

دستگاه تی‌ ان‌ اس جریان الکتریکی ملایمی به ناحیه کمر منتقل می‌کند و با تحریک فیبرهای عصبی پوست، انتقال سیگنال‌ های درد از مفاصل مبتلا را کاهش می‌ دهد.

تمرینات ورزشی

تمرینات هدفمند برای تقویت عضلات پشتیبان کمر و بهبود انعطاف‌ پذیری ستون فقرات نقش مهمی در کاهش درد و پیشگیری از پیشرفت بیماری دارند. تمامی حرکات و تمرینات باید تحت نظر پزشک و طبق برنامه مشخص انجام شوند.

طب فیزیکی

مداخلات غیرجراحی در کلینیک‌ های طب فیزیکی ، شامل تمرینات تخصصی، روش‌ های دستی و تجهیزات کمکی، می‌ توانند توان حرکتی ستون فقرات را بهبود بخشند و درد را کاهش دهند.

نکته:
در مواردی که بیمار دچار انگشت چکشی پا است، این عارضه ممکن است با مشکلات ستون فقرات و نحوه راه رفتن مرتبط باشد. در مراحل اولیه، انگشت چکشی نرم و انعطاف‌ پذیر است و با اصلاح وضعیت پا و اقدامات غیرجراحی در کلینیک طب فیزیکی می‌ توان علائم آن را کنترل کرد. در صورت تأخیر در درمان، انگشت سفت و خشک شده و ممکن است نیاز به مداخله جراحی پیدا کند.

علاوه بر روش‌ های فوق، رعایت سبک زندگی سالم، حفظ وزن مناسب، تغذیه متعادل و اجتناب از حرکات نامناسب ستون فقرات، مکمل مهمی برای کاهش علائم و پیشگیری از پیشرفت آرتروز ستون فقرات هستند.