کمردرد یکی از شایع ترین شکایات پزشکی است. به طور گسترده ای گزارش شده است که حدود 80 درصد بزرگسالان در دوره ای از زندگی خود دچار کمردرد می شوند. کمر دارای 26 استخوان است که روی هم قرار گرفته و توسط تعدادی دیسک از یکدیگر جدا شده اند. مهره های کمر به ما امکان می دهند که بایستیم، آنها همچنین از نخاع و اعصاب نخاعی محافظت می کنند. از عارضه های مربوط به ستون فقرات، آرتروز ودیسک کمر باشد. آرتروز زمانی رخ می دهد که نوارهای بافتی پشتیبان ستون فقرات ضخیم شده، استخوان ها و مفاصل تغییر شکل داده و سطح این استخوان ها دچار برآمدگی هایی مانند خارهای استخوانی شود. هر یک از این تغییرات می توانند باعث وارد آمدن فشار به سایر ساختارها و بروز درد شود. دیسک زمانی رخ می دهد که بخشی از هسته مرکزی آن از لبه خارجی دیسک خارج شود و درون کانال نخاعی قرار بگیرد که در این حالت فشار زیادی به اعصاب وارد می شود. اعصاب ستون فقرات حتی به فشار خفیف حساسیت بسیار زیادی دارند که این امر باعث بروز درد، بی حسی یا ضعف در یکی یا هر دو پا می شود. دیسک بین مهره ای زمانی شروع به بیرون زدگی می کند که ماده ژله مانند هسته آن به علت آسیب دیدگی ناگهانی از حلقه خارجی خود بیرون بیاید. در ادامه تفاوتهای دیسک و آرتروز مهره های ستون فقرات بیان میگردد.

علل آرتروز ستون فقرات

ورزشکاران و افراد شاغل به علت انجام حرکات مکرر و سنگین بیش از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز ستون فقرات قرار دارند. از دیگر علت های آرتروز ستون فقرات میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

1. افزایش سن : افزایش سن می تواند بر روی ساختارهای ستون فقرات تأثیر بگذارند. شغل فرد میتواند در زمان و شدت عارضه تأثیرگذار باشد.
2. جنسیت : بروز آرتروز ستون فقرات بعد از یائسگی در بانوان شیوع بیشتری دارد؛ اما به طور کلی مردان در سنین کمتر از ۴۵ سالگی به این بیماری مبتلا خواهند شد.
3. اضافه وزن : اضافه وزن می تواند فشار بیشتری را بر روی مفصل ها به وجود آورد، مخصوصاً زمانی که فرد در سنین میانسالی باشد.
4. ژنتیک : سابقه آرتروز در خانواده یا نقص مادرزادی مفصل، ستون فقرات یا بدشکلی ها و ناهنجاری ها نیز میتواند در بروز این بیماری نقش مثبتی را ایفا کند.
5. بیماری های مرتبط : ابتلا به بیماری های مرتبط مانند دیابت، عفونت و انواع دیگر آرتریت ناشی از وجود مشکل در سیستم گردش خون، مانند روماتیسم مفصلی یا نقرس میتواند از علت های ابتلا به آرتروز ستون فقرات باشد. آب موجود در بافت ها با افزایش سن بیشتر و پروتئین موجود در بافت ها کمتر خواهد شد. استفاده طولانی مدت مکرر از مفصل باعث التهاب آن می شود که این امر با درد و ورم مفصل همراه است و در نهایت به تخریب غضروف می انجامد.

علائم آرتروز ستون فقرات

از شایع ترین علائم آرتروز در ستون فقرات، کمردرد است. این بیماری پیشرونده بوده و با گذشت زمان بدتر خواهد شد، بنابراین علائم دیگری را نیز ممکن است تجربه کنید:

• سفتی مفاصل
• محدودیت در انجام حرکات و فعالیت های روزانه
• سوزن سوزن شدن پاها
• ضعف و یا بی حسی در پا
• شدت یافتن درد در کمر و درد داشتن در اکثر مواقع ( دردی که در حالت نشستن و ایستادن بدتر شده و با دراز کشیدن ممکن است بهبود یابد.)
• ممکن است فردی به آرتروز ستون فقرات دچار باشد؛ اما علائمی را تجربه نکند و به مرور علائمی را مشاهده کند.

علت دیسک کمر

معمولاً در بزرگسالی، دیسک های بین مهره ای رو به زوال می رود و فضای بین مهره ها باریک تر می شود. در این شرایط، احتمال فتق دیسک بالا می رود. عوامل زیر می تواند تأثیر مستقیم روی فتق دیسک بگذارد:

• کشیدگی یا رگ به رگ شدن
• آسیب دیدگی کمر یا گردن
• بلند کردن اجسام سنگین به صورت اشتباه
• اضافه وزن و چاقی بیش از حد
• استعمال دخانیات

علائم دیسک کمر

در صورتی که فتق دیسک باعث وارد شدن فشار به یک عصب نشود، فرد ممکن است یک درد محدود در ناحیه پایین کمر داشته یا اصلاً عوارض دیسک کمر را در این رابطه احساس نکند. در حقیقت فقط افراد بسیار محدود مبتلا به فتق دیسک کمر با علائم شدید یا بسیار ناراحت کننده مواجه می شوند. هنگامی فتق دیسک کمر باعث وارد شدن فشار به یک عصب شود، علائم دیسک کمر می تواند شامل موارد زیر باشند:

1. درد پایین کمر و در ناحیه باسن و پایین یک پا که تا قوزک یا کف پا کشیده می شود. علت ایجاد این درد وارد شدن فشار به عصب سیاتیک است. در این حالت درد در ناحیه پایین کمر می تواند با درد در ناحیه پا همراه باشد.
2. احساس سوزش (احساس سوزن سوزن) یا بی حسی در یک پا که می تواند از باسن یا پشت زانو شروع شده و به سمت ران، قوزک، یا کف پا ادامه پیدا کند.
3. ضعف در بعضی عضلات خاص در یک یا هر دو پا.
4. ایجاد درد در جلوی ران.
5. درد عمیق عضلانی و اسپاسم عضلات.
6. ایجاد ضعف در هر دو پا و از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع از علائم یک نوع خاص و شدید وارد شدن فشار به عصب هستند که در اصطلاح به آن سندروم دم اسب گفته می شود. این عوارض دیسک کمر در موارد نادر ایجاد می شود؛ اما می تواند علائم شدید برای بیمار به همراه داشته باشد.

عوامل خطر در دیسک کمر و آرتروز ستون فقرات

سن بزرگترین فاکتور خطر در بروز دیسک کمر و آرتروز ستون فقرات محسوب می شود؛ اما عوامل دیگری نیز وجود دارد که باعث می شوند فرآیند دیسک کمر و آرتروز ستون فقرات شدید شود. این فاکتورها به شرح زیر می باشند:

• چاقی
• فعالیت جسمانی سنگین
• استعمال تنباکو
• آسیب دیدگی ناگهانی یا شدید از قبیل سقوط از ارتفاع

تحلیل رفتگی دیسک و درد حاصل از آرتروز می تواند زمانی به وجود بیاید که یک آسیب دیدگی خفیف یا جدی باعث بروز درد ناگهانی و غیر قابل انتظار در ناحیه کمر شود که درد می تواند به صورت درد خفیفی که با گذر زمان بدتر می شود خودش را نشان دهد.

تشخیص دیسک کمر و آرتروز ستون فقرات

معاینه جسمانی به منظور بررسی اهداف زیر انجام خواهد شد:

• بررسی قدرت عضلات، وجود آتروفی یا اختلالات حرکتی. پزشک از شما می خواهد که به اشکال مختلف راه بروید. در صورتی که وارد شدن فشار به قسمت پایین کمر باعث بروز درد شود نشان دهنده دیسک کمر است؛ زیرا شما در هنگام راه رفتن یا فشار دادن کمر دچار درد شدید. پزشک از چکش مخصوص معاینه استفاده می کند و به نقاط مختلف زانو و پای شما ضربه می زند تا عکس العمل اعصاب را بررسی کند. واکنش ضعیف یا عدم واکنش نشان دهنده این است که ریشه اعصاب تحت فشار قرار گرفته از ممکن است. پزشک از محرک های سرد و گرم برای بررسی عکس العمل اعصاب نسبت به تغییرات دمایی استفاده کند.

ممکن است پزشک درخواست انجام تست های تشخیصی زیر را نیز بدهد:

• عکس برداری از قبیل سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی به پزشک برای کسب اطلاعات ضروری در خصوص وضعیت ریشه اعصاب، دیسک و نحوه مطابقت آنها با هم کمک می کند.
• میلوگرام روشی است که در آن ماده حاجب به درون هسته نرم یک یا چند عدد دیسک تزریق می شود تا پزشک به این نتیجه برسد که آیا شما دچار درد در دیسک هستید یا خیر. ماده حاجب در سی تی اسکن یا عکس برداری توسط اشعه ایکس نشان داده می شود. استفاده از دیسکو گرام می تواند یک روش جنجال برانگیز باشد؛ زیرا دیسک کمر همی شه باعث بروز علائم و نشانه نخواهد شد.

درمان آرتروز کمر و دیسک کمر

درمان آرتروز کمر و دیسک کمر به فاکتورهای زیادی از جمله سن، سطح درد، نوع و شدت آسیب، سایر شرایط پزشکی و داروها و اهداف بهداشت شخصی بستگی دارد. از آنجا که آسیب مفصل غیرقابل برگشت است، درمان معمولاً بر کنترل درد و جلوگیری از آسیب بیشتر متمرکز است.

ورزش

ورزش قسمت مهمی در مدیریت آرتروز و دیسک کمر است. قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید، با پزشک خود مشورت کنید. برای انواع التهابی آرتروز مانند اسپوندیلوآرتریت محوری، ورزش آرام، از جمله حرکات کششی در یوگا و پیلاتس، ممکن است باعث شود برای درد کمر حاد احساس بهتری داشته باشد؛ زیرا به شما در مبارزه با سفتی ناشی از التهاب احیا شده کمک می کند. برای آرتروز، تمرینات قدرتی منظم و تمرینات انعطاف پذیری برای کمک به تقویت عضلات مرکزی بدن و کمر مهم هستند که از ستون فقرات سالم پشتیبانی می کنند و ممکن است به جلوگیری از تحلیل رفتن مفصل کمک کنند.

فیزیوتراپی

نشان داده شده است که فیزیوتراپی به اکثر انواع کمردرد کمک می کند. فیزیوتراپی به بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات کمر و عضلات مرکزی بدن کمک می کند که به مقدار زیادی در کاهش و بهبود درد کمر نقش دارند.

ترک سیگار

سیگار کشیدن به طور معمول آرتروز را در برابر درمان مقاوم تر می کند و کنترل آن دشوارتر می شود. این امر بر روی تمام بافت های بدن تأثیر می گذارد و توانایی بدن در بهبود خود را کاهش می دهد. سیگار کشیدن بهبود استخوان را مختل می کند.

دارو

مسکن ها (مانند استامینوفن) می توانند به بهبودی درد خفیف تا متوسط ​​کمک کنند و به عنوان داروی خط اول برای تسکین درد در نظر گرفته می شوند. NSAIDهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن (Advil) و ناپروکسن (Aleve) و همچنین NSAIDهای تجویز شده می توانند به تسکین درد و تورم مفاصل کمک کنند. NSAIDها خط اول درمان در آرتروز و روماتیسم مفاصل هستند و همچنین در اسپوندیلوآرتریت محوری برای کاهش درد و سفتی استفاده می شوند. در آرتریت التهابی، می توان از آنها به همراه سایر داروها برای درمان التهاب، درد و تورم استفاده کرد.

کورتیکواستروئیدها

استروئیدها داروهای ضد التهابی هستند که ممکن است در صورت وجود علت التهابی کمردرد استفاده شوند. اگر یک نوع التهاب سیستمیک از آرتروز داشته باشید، ممکن است پزشک در ابتدا یک استروئید تجویز کند. با این حال، اگر آرتروز التهابی ندارید، استروئیدها معمولاً توصیه نمی شوند.

جراحی دیسک کمر

در صورتی که درمان های غیرجراحی نتوانند درد را کنترل کنند، ممکن است جراحی دیسک کمر به عنوان گزینه ای ضروری مطرح شود. متخصصان ارتوپدی با ارزیابی دقیق وضعیت بیمار، مزایا و معایب روش های جراحی و غیرجراحی را بررسی کرده و مؤثرترین مسیر درمان را پیشنهاد می کنند. در صورت نیاز به عمل، استفاده از تکنیک های کم تهاجمی می تواند عوارض را کاهش داده و روند بهبودی را تسریع کند. با این حال، در برخی بیماران ممکن است درد بعد از عمل دیسک کمر ادامه دار باشد که نیازمند پیگیری و بررسی های تخصصی تر خواهد بود.

از جمله روش های جراحی متداول می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. دیسککتومی و فیوژن

در این روش، دیسک آسیب دیده به طور کامل برداشته می شود تا فشار روی نخاع یا ریشه های عصبی کاهش یابد. سپس با انجام فیوژن، مهره ها تثبیت شده و از بی ثباتی ستون فقرات جلوگیری می شود.

2. لامینکتومی و دیسککتومی

یک روش کم تهاجمی است که با ایجاد برش کوچک در ناحیه کمری انجام می شود. جراح از طریق برداشتن بخشی از استخوان لامینا (لامینکتومی)، به ناحیه فتق دیسک دسترسی پیدا می کند و قسمت آسیب دیده دیسک را خارج می نماید (دیسککتومی). این روش به کاهش فشردگی نخاع و اعصاب کمک می کند و مانع بروز فتق مجدد می شود.

در تکنیک های دیسککتومی حداقل تهاجمی، جراح از ابزارهای دقیق و میکروسکوپی استفاده می کند که امکان جراحی با برش های کوچک تر، خونریزی کمتر و دوره نقاهت کوتاه تر را فراهم می سازد. این عمل ها معمولاً با بیهوشی عمومی و در مدت کمتر از یک ساعت انجام می شوند و اغلب بیماران همان روز مرخص می شوند.

نسخه اصلی مطلب دیسک و آرتروز مهره های ستون فقرات چه تفاوتی با هم دارند؟ را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---