آرتروز کمر یکی از شایع ترین علل دردهای مزمن ستون فقرات در میان بزرگسالان است که معمولاً به دلیل فرسایش تدریجی مفاصل بین مهره ای و تغییرات ساختاری در غضروف و استخوان ها ایجاد می شود. این بیماری می تواند باعث بروز علائمی مانند درد در ناحیه پایین کمر، خشکی هنگام حرکت، کاهش انعطاف پذیری و در موارد پیشرفته، بی حسی یا گزگز در پاها شود. تشخیص به موقع آرتروز کمر با کمک معاینه بالینی، تصویربرداری و آزمایش های تکمیلی، نقش مهمی در کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد. در این مقاله به بررسی علت آرتروز کمر، علائم شایع آن و مؤثرترین روش های درمان و پیشگیری خواهیم پرداخت.

آرتروز کمر چیست؟

آرتروز کمر یکی از بیماری های شایع ستون فقرات است که بیشتر در سنین میانسالی و سالمندی دیده می شود. در این حالت، مفاصل کوچک بین مهره ها که به آن ها مفاصل فاست گفته می شود، به تدریج دچار ساییدگی و فرسودگی می شوند. این فرسایش باعث می شود غضروفی که سطح مفصل را می پوشاند نازک یا از بین برود و استخوان ها روی هم ساییده شوند. در نتیجه، حرکت ستون فقرات دردناک تر می شود و ممکن است خشکی و محدودیت حرکتی در ناحیه کمر ایجاد شود.
گاهی هم بدن برای جبران این آسیب، زائده های استخوانی کوچکی به نام استئوفیت می سازد که می توانند روی اعصاب فشار وارد کرده و باعث درد یا بی حسی در پاها شوند. از سوی دیگر، کاهش ضخامت دیسک بین مهره ها نیز فشار بیشتری به مفاصل وارد می کند و روند آرتروز را سریع تر می سازد.
به طور کلی، آرتروز کمر بر اثر ترکیبی از افزایش سن، حرکات تکراری، اضافه وزن، وضعیت نادرست بدن و گاهی آسیب های قدیمی ایجاد می شود. شناخت به موقع این بیماری و مراجعه زودهنگام به پزشک، می تواند از پیشرفت آن جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را حفظ کند.

انواع آرتروز کمر

آرتروز کمر می تواند بر اساس ساختار تحت تأثیر و مکانیسم آسیب به چند نوع تقسیم شود. در هر نوع، بخش متفاوتی از ستون فقرات (دیسک، مفاصل فاست، بافت استخوانی) درگیر می شود و علائم و روند پیشرفت ممکن است متفاوت باشد:

آرتروز دیسکی / دژنراسیون دیسک بین مهره ای

در این نوع، دیسک بین دو مهره به تدریج دچار فرسایش و کاهش ارتفاع می شود. وقتی دیسک ضعیف یا نازک می شود، فشار بیشتری روی مفاصل اطراف و ساختار استخوانی وارد می آید و این فشار باعث تحریک فرآیند آرتریتی در مفاصل می شود.

آرتروز مفاصل فاست

مفاصل فاست در دو طرف پشت هر مهره قرار دارند و به ستون فقرات کمک می کنند تا هنگام خم شدن یا چرخیدن، حرکات نرم و کنترل شده ای داشته باشد. وقتی این مفاصل به مرور زمان ساییده می شوند، غضروف پوشاننده آن ها نازک شده یا از بین می رود. در نتیجه، استخوان ها روی هم ساییده می شوند و بدن برای محافظت از مفصل، زائده های استخوانی کوچکی به نام استئوفیت می سازد. این تغییرات باعث درد در ناحیه پایین کمر می شوند و معمولاً هنگام خم شدن به عقب یا چرخاندن تنه، درد بیشتر احساس می شود.

آرتروز ترکیبی (دیسک + فاست)

در بسیاری از افراد، آسیب محدود به یک ساختار نیست بلکه همزمان دیسک و مفاصل فاست دچار تغییرات دژنراتیو می شوند. این نوع، شایع ترین حالت آرتروز کمر است و وقتی ما می گوییم «آرتروز کمر» معمولاً منظور همین حالت ترکیبی است.

آرتروز ناشی از عوامل ثانویه

در این حالت، آرتروز کمر به دلیل وجود عامل زمینه ای دیگر ایجاد می شود؛ مثلاً سابقه شکستگی، عفونت ستون فقرات، بیماری التهابی یا تغییر شکل ستون (مانند اسکولیوز) که فشار نا متوازن به ستون فقرات وارد می کند.

آرتروز فشاری یا پیش رونده

در این نوع، تکرار بارهای سنگین، حرکات مکرر یا وضعیت نادرست بدن باعث تحریک تدریجی تخریب می شود. این شکل ممکن است با سرعت بیشتری پیش رود، به ویژه اگر عوامل خطر مثل اضافه وزن یا ضعف عضلانی همراه باشند.

علائم آرتروز کمر چیست؟

رایج ترین علائم آرتروز کمر عبارت اند از:

• درد کمر: معمولاً در ناحیه پایین کمر احساس می شود و ممکن است به باسن یا پشت ران ها گسترش یابد. این درد معمولاً با فعالیت تشدید و با استراحت کاهش می یابد.
• خشکی و گرفتگی: به ویژه پس از بیدار شدن از خواب یا دوره های طولانی بی تحرکی، که با حرکت تدریجی کاهش پیدا می کند.
• کاهش انعطاف پذیری ستون فقرات: حرکت به جلو، عقب یا چرخیدن ممکن است دشوار و دردناک شود.
• احساس گزگز یا بی حسی : در صورت فشار بر اعصاب نخاعی، ممکن است بی حسی یا سوزن سوزن شدن در پاها احساس شود.
• درد سیاتیکی: در مواردی که آرتروز باعث فشار روی عصب سیاتیک شود، درد از ناحیه کمر تا پاها امتداد می یابد.

تشخیص دقیق این علائم با معاینه فیزیکی و تصویربرداری (مانند MRI یا اشعه ایکس) انجام می شود. درمان به موقع می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیمار را به طور قابل توجهی بهبود دهد.

علت آرتروز کمر

آرتروز کمر اغلب با افزایش سن رخ می دهد، اما عوامل مختلفی می توانند خطر ابتلا به آن را افزایش دهند. در بسیاری از موارد، علت دقیق ایجاد بیماری مشخص نیست، اما ترکیبی از فرسایش طبیعی مفاصل، عوامل ژنتیکی و آسیب های مکرر نقش مهمی در بروز این بیماری دارند. علاوه بر این، برخی اختلالات خودایمنی نیز می توانند در ایجاد آرتروز نقش داشته باشند.

شناخت عوامل خطر می تواند در پیشگیری از آرتروز و کاهش احتمال درگیری مفاصل ستون فقرات بسیار مؤثر باشد. مهم ترین عوامل خطر عبارت اند از:

• سن بالا: با افزایش سن، غضروف و بافت های مفصلی به تدریج فرسوده می شوند.
• اضافه وزن یا چاقی: فشار بیشتر به مهره ها و مفاصل فاست وارد می کند.
• سبک زندگی کم تحرک و بی ورزش: ضعف عضلات پشتیبانی کننده ستون فقرات، بار روی مفاصل را افزایش می دهد.
• سیگار کشیدن: می تواند روند تخریب بافت های مفصلی و دیسک ها را تسریع کند.
• بیماری های زمینه ای: ابتلا به دیابت، نقرس، پسوریازیس، سل، سندرم روده تحریک پذیر و بیماری لایم می تواند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهد.
• فعالیت های سنگین یا آسیب های شغلی مکرر: فشار مداوم روی ستون فقرات باعث تسریع فرسایش مفاصل می شود.

با درک این عوامل و رعایت نکات پیشگیرانه، افراد می توانند روند پیشرفت آرتروز کمر را کند کرده و درد و محدودیت های ناشی از آن را کاهش دهند.

روش های تشخیص آرتروز کمر

تشخیص آرتروز کمر معمولاً با ترکیبی از معاینه بالینی و تصویربرداری انجام می شود. پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد تا میزان درد، حساسیت، محدودیت حرکت و هرگونه علائم احتمالی درگیری عصبی مانند ضعف، تغییرات رفلکس یا بی حسی بررسی شود.

برای تأیید تشخیص و بررسی شدت آسیب، پزشک ممکن است چند آزمایش تکمیلی را تجویز کند:

• اشعه ایکس: رایج ترین و ساده ترین روش برای بررسی آسیب استخوانی، کاهش ارتفاع دیسک و تشکیل خار استخوانی است. اگرچه اشعه ایکس نمی تواند آسیب اولیه به غضروف را نشان دهد، اما تغییرات واضح در ساختار استخوان و دیسک را مشخص می کند.
• آزمایش خون: برای شناسایی وجود بیماری های زمینه ای یا التهاب که ممکن است به تشخیص کمک کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): این روش امکان مشاهده دقیق دیسک ها، اعصاب و بافت های نرم اطراف ستون فقرات را فراهم می کند و در مواردی که فشار روی ریشه عصبی مشکوک باشد یا نشانه های پیچیده وجود داشته باشد، توصیه می شود.

تشخیص دقیق آرتروز ستون فقرات با ترکیب این روش ها امکان پذیر است و به پزشک کمک می کند تا درمان مناسب را تعیین کرده و پیشرفت بیماری را کنترل کند. بررسی این روش ها همچنین نقش مهمی در شناسایی علائم آرتروز کمر و تمایز آن از سایر مشکلات ستون فقرات دارد.

آرتروز کمر چگونه درمان می شود؟

اکثر افراد مبتلا به آرتروز کمر نیازی به جراحی ندارند و می توانند با روش های غیرجراحی درد و محدودیت حرکتی خود را مدیریت کنند.

طب سوزنی

درمان با طب سوزنی شامل وارد کردن سوزن های نازک به نقاط خاص بدن است و می تواند با تحریک تولید مواد شیمیایی طبیعی در بدن، به کاهش درد کمک کند.در برخی روش ها، سوزن ها پس از قرارگیری در پوست، کمی چرخانده می شوند یا به دستگاهی متصل می گردند که جریان الکتریکی ملایم ایجاد می کند. گاهی نیز با استفاده از گرما، ناحیه مورد نظر گرم می شود تا جریان خون افزایش یافته و اثر درمانی بیشتر شود

استراحت کوتاه در تختخواب

در شرایط حاد، استراحت یک تا سه روزه ممکن است مفید باشد، اما استراحت طولانی مدت توصیه نمی شود زیرا خطر لخته شدن خون و مشکلات دیگر را افزایش می دهد.

بریس و حمایت ستون فقرات

استفاده موقت از بریس می تواند به کاهش درد کمک کند، اما استفاده طولانی مدت باعث ضعف عضلات پشتیبان ستون فقرات و تشدید درد می شود.

کایروپراکتیک

متخصصان کایروپراکتیک با تمرکز بر تنظیم ستون فقرات و اصلاح ناهماهنگی مهره ها، سعی می کنند عملکرد سیستم عصبی را بهبود دهند. درمان شامل یخ یا گرما، سونوگرافی، ماساژ، اصلاح سبک زندگی و دستکاری ستون فقرات است و بدون استفاده از دارو یا جراحی انجام می شود.

اصلاح سبک زندگی

کاهش وزن، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و ترک دخانیات نقش مهمی در سلامت ستون فقرات دارند.

داروهای شل کننده عضلانی و ضد التهاب غیر استروئیدی

داروهای شل کننده عضلات اسپاسم عضلانی را کاهش می دهند و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) التهاب و درد ناشی از آرتروز را تسکین می دهند.

ورزش درمانی

فیزیوتراپی شامل تمرینات فعال و غیرفعال است. روش های غیرفعال شامل گرما، یخ، سونوگرافی و تحریک الکتریکی برای کاهش اسپاسم عضلات است، و تمرینات فعال که بخشی از ورزش درمانی محسوب می شوند، به تقویت عضلات، افزایش انعطاف پذیری و بهبود دامنه حرکتی کمک می کنند.

تزریق استروئید اپیدورال

تزریق استروئید اپیدورال شامل انواعی از تزریق های نخاعی، از جمله تزریق استروئید اپیدورال و تزریق مفصل، که می توانند التهاب بافت های عصبی را کاهش دهند و در نتیجه درد را تسکین دهند.

ترکیب این روش ها با توجه به شدت بیماری و شرایط هر بیمار می تواند به کاهش درد، بهبود حرکت و ارتقاء کیفیت زندگی کمک کند.

چطور به آرتروز کمر مبتلا نشویم؟

آرتروز کمر یکی از شایع ترین مشکلات ستون فقرات است که با افزایش سن و فشارهای مداوم روی مهره ها ایجاد می شود. با وجود اینکه نمی توان به طور کامل از بروز آن جلوگیری کرد، رعایت برخی نکات سبک زندگی و مراقبت های پیشگیرانه می تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
برای پیشگیری، ابتدا باید با علت آرتروز کمر آشنا شد. فرسایش طبیعی مفاصل، اضافه وزن، سبک زندگی کم تحرک، آسیب های مکرر و برخی بیماری های زمینه ای از جمله عواملی هستند که احتمال ابتلا را افزایش می دهند.

روش های مؤثر برای کاهش ریسک شامل موارد زیر است:

• حفظ وزن سالم: اضافه وزن فشار زیادی به مهره ها و مفاصل وارد کرده و فرسایش آن ها را تسریع می کند.
• ورزش منظم و تقویت عضلات کمر و شکم: فعالیت بدنی منظم و تمرینات تقویتی، انعطاف پذیری ستون فقرات را افزایش داده و فشار روی مفاصل را کاهش می دهد.
• اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن: نشستن طولانی با وضعیت نادرست باعث فشار مضاعف بر کمر می شود؛ استفاده از صندلی های ارگونومیک و تغییر وضعیت مداوم مفید است.
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به صورت نادرست: هنگام بلند کردن بار، زانوها خم شده و پشت صاف نگه داشته شود تا فشار روی مهره ها کاهش یابد.
• ترک سیگار و رعایت تغذیه سالم: سیگار و رژیم غذایی نامناسب می توانند سلامت بافت های مفصلی و دیسک ها را کاهش دهند.

با رعایت این نکات و توجه به علائم اولیه ستون فقرات، می توان خطر ابتلا به آرتروز کمر را به طور قابل توجهی کاهش داد و کیفیت زندگی را حفظ کرد.

آرتروز کمر را در منزل کنترل کنید

کنترل آرتروز کمر در منزل با رعایت چندین روش ساده اما مؤثر امکان پذیر است و می تواند به کاهش درد، حفظ حرکت و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. این اقدامات معمولاً به عنوان مکمل درمان های پزشکی و فیزیوتراپی توصیه می شوند:

• ورزش سبک و منظم: انجام تمرینات کششی و تقویتی ملایم برای عضلات پشت و شکم، انعطاف پذیری ستون فقرات را افزایش می دهد و فشار روی مفاصل را کاهش می دهد. تمرینات ایزومتریک و پیاده روی روزانه گزینه های مناسبی هستند.
• گرما و سرما درمانی: استفاده از کمپرس گرم یا سرد می تواند التهاب و درد عضلانی را کاهش دهد. کمپرس گرم برای کاهش خشکی و کمپرس سرد برای کاهش التهاب مفید است.
• اصلاح وضعیت بدن: هنگام نشستن، ایستادن یا بلند کردن اجسام، ستون فقرات باید در وضعیت مناسب قرار گیرد تا فشار روی مهره ها کم شود.
• مدیریت وزن و تغذیه سالم: حفظ وزن مناسب و مصرف مواد مغذی به سلامت مفاصل و غضروف ها کمک می کند.
• استراحت کنترل شده: استراحت کوتاه مدت در صورت درد شدید مفید است، اما استراحت طولانی مدت می تواند ضعف عضلانی ایجاد کند و وضعیت آرتروز را تشدید کند.
• استفاده از وسایل حمایتی: در صورت نیاز، استفاده موقت از کمربند یا بریس می تواند به کاهش درد و تثبیت ستون فقرات کمک کند.

نسخه اصلی مطلب آرتروز کمر چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟ را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---