وقتی رنگ پوست تغيير ميكند نگران چه چیز باشیم؟

دکتر جمال الدین حسن زاده [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drhassanzadeh.net
آدرس مطب : سنندج ، خیابان آبیدر ، چهارراه صفری ، مجتمع ژینا ، طبقه سوم تلفن مطب : 33246361 - 087

رنگ پوست یکی از قابل توجه ترین و محسوس ترین مشخصه ی هر فرد است. رنگ پوست به واسطه میزان و نوع ملانین سنتز شده درون ملانوزوم و الگوی توزیع ملانوزوم در ملانوسیت های بدن تعیین می شود. تغییر رنگ پوست می تواند بر اثر عوامل متعددی به وجود آید. تغییر رنگ پوست می تواند تنها در بخش های خاصی از پوست رخ دهد. در مواردی نیز پوست تمام بدن دچار تغییر رنگ می شود. به طور کلی تغییر در میزان ملانین می تواند موجب بروز تغییراتی در رنگ پوست افراد شود. بر این اساس می توان گفت هر اندازه میزان ملانین در پوست فرد کمتر باشد، فرد از پوستی روشن تر برخوردار خواهد بود. این ماده از تغییر رنگ پوست در برابر نور خورشید محافظت می کند. زمانی که میزان تولید ملانین در بخش هایی از پوست تغییر پیدا کند، فرد شاهد تغییر رنگ پوست خود خواهد بود. در برخی موارد، تغییر رنگ می تواند نشانه ای از بروز بیماری یا مشکلات بسیار جدی باشد. در برخی از مواقع تغییر رنگ پوست می تواند کیفیت زندگی فرد را دستخوش تغییراتی کند. تغییر رنگ پوست ممکن است، نواحی بزرگ یا کوچک بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این مشکل معمولاً با بالا رفتن سن و یا وجود بیماری زمینه ای بروز می کند که در این صورت نیاز به درمان و مراقبت های پزشکی دارد. در صورتی که وضعیت پوست بدتر شد یا متوجه تغییراتی مانند بزرگ تر شدن لکه، خونریزی یا علائم عفونت شدیم، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

دلایل تغییر رنگ پوست

1. استفاده از هورمون های ترکیبی

قرص های هورمونی مزایای زیادی دارند از جمله تنظیم دوره های قاعدگی، جلوگیری از بروز آکنه پوستی و محافظت از بروز برخی سرطان ها. با این حال هورمون های پیشگیری از بارداری می توانند مشکلی به نام ملاسما melasma ایجاد کنند، یک مشکل پوستی مزمن که سبب ایجاد رنگدانه های قهوه ای در صورت می شود. به نظر می رسد این هورمون ها به افزایش تولید ملانین کمک می کنند. (رنگدانه ای که پوست را تیره می کند.) متأسفانه هر دو هورمون پیشگیری از بارداری، استروژن oestrogen و پروژسترون progesterone در این تغییر دخیل هستند و این مشکل تا زمانی که دارو را ادامه دهید ادامه داشته و تا چند سال بعد هم ممکن است به طول بیانجامد.

2. بارداری

هورمون های بدن در بارداری تغییر می کنند و اکثر زنان تغییرات چهره و پوستشان را در این دوران تجربه می کنند. ملاسما که قبلاً به نام ماسک دوران بارداری شناخته می شد هم شیوع زیادی دارد که اغلب تا یک سال بعد از بارداری بهبود پیدا می کند. اسکین تگ Skin tags (رشد پوست اضافی نرم و بی خطر) هم ممکن است اطراف گردن، کشاله ران و زیر بغل ایجاد شود. به دلیل افزایش گردش خون در طول بارداری ممکن است عروق خونی بسیار کوچک و لک های قرمزی روی پوست ایجاد شود. آکنه و التهاب بعد از آن هم ممکن است منجر به بدتر شدن لک های تیره روی پوستتان شود. تغییرات پوستی در طول بارداری اغلب بعد از زایمان حل می شوند.

3. مصرف بیش از حد الکل

الکل اثرات زیادی روی پوست دارد، از اثرات فوری آن مانند ایجاد رگ های خونی روی پوست که به دلیل تغییرات و آسیب های شدید به اندام های داخلی است گرفته تا تأثیرات مخرب آن روی کبد. مصرف بیش از حد الکل منجر به ایجاد رگ های عنکبوتی spider naevi روی پوست می شود که معمولاً در قسمت بالاتنه مشاهده می شود. قرمزی کف دست و همچنین تیره شدن پوست اطراف چشم، دهان و پاها می شود. همچنین منجر به کمبود ویتامین ها و مواد مغذی و در نتیجه تیره شدن پوست و برجسته تر شدن فولیکول های مو و در نتیجه خشن تر به نظر رسیدن پوست شود. برای حفظ سلامت ظاهری پوست وجود ویتامین های A، B، C و روی ضروری است و در صورتی که هضم و کبد ما به درستی کار نکنند ممکن است بدن نتواند به درستی آنها را جذب نماید.

4. استفاده از حمام خورشیدی یا سالن های برنزه کننده

زمانی که هوا ابری است خیلی از افراد کرم ضد آفتاب استفاده نمی کنند؛ ولی در این حالت پوست ما به خصوص صورت در معرض خطر پیری زودرس قرار می گیرد. این پیری پوست در اثر نور به دلیل وجود سه اشعه ماوراء بنفش UVA/UVB و مادون قرمز A است که نه تنها باعث ایجاد خطوط ریز و چین و چروک می شوند بلکه باعث افزایش فعالیت سلول های مسئول ایجاد رنگ تیره (ملانوسیت ها melanocytes) و افزایش رنگدانه های پوست و ایجاد کک و مک، لک های پیری، زگیل های قهوه ای رنگ می شود. اگر فولیکول های مو آسیب ببینند منجر به بسته شدن آنها با سلول های مرده پوست و پروتئین های آسیب دیده در نتیجه ضایعات سر سیاه و سر سفیدی به نام کمودون comedones می شود. نگرانی اصلی ما برای پیری پوست در اثر آفتاب ایجاد سرطان پوست است که روی سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارد.

5. مصرف دارو

با وجود مزایای متعدد داروهایی از قبیل ایبوبروفن برای درد، تب و التهاب، این داروها معمولاً عوارض جانبی پوستی دارند. استفاده موضعی از آن می تواند منجر به التهاب و تغییر رنگدانه ها شود. مصرف آن به صورت خوراکی هم می تواند منجر به بثورات گسترده، حساسیت پوستی و آلرژی شود. سایر داروها از جمله داروهای ضد مالاریا، ضد صرع و ضد افسردگی هم می توانید باعث افزایش رنگدانه در قسمت هایی از پوست شود. این تغییرات اغلب بی ضرر بوده و معمولاً با قطع مصرف دارو از بین می روند؛ ولی اگر بعد از مدتی از بین نرفتند بهتر است با پزشک خود در این زمینه مشورت نمایید.

6. قرار گرفتن در معرض سموم محیطی

همان طور که خورشید به پیری زودرس کمک می کند، تحقیقات نشان می دهد که آلودگی هوا هم بر چگونگی پیری پوست تأثیر گذار است. ذرات موجود در دود و سیگار روی پوست همانند اشعه ماوراء بنفش خورشید عمل می کنند و منجر به تسریع پیری پوست و افزایش چین و چروک و تغییر رنگدانه ها می شوند. این امر در شهرهای بزرگ که آلودگی بیشتری دارند بیشتر مشاهده می شود و بر اساس تحقیقات ساکنان شهرهای بزرگ نسبت به ساکنان مناطق روستایی بیشتر در معرض اختلالات پوستی قرار می گیرند. راه مقابله با پیری زودرس، شستشوی منظم و رژیم غذایی غنی از آنتی اکسیدان است.

7. تماس با خوراکی های تحریک کننده پوست

برخی گیاهان ماده خاصی دارند که اگر بعد از لمسشان در معرض نور خورشید قرار بگیرید منجر به ایجاد واکنش و التهابی به نام افزایش رنگدانه فیتوفوتودرمیت phytophotodermatitis می شوند؛ یعنی بخش هایی از پوست که با این گیاهان خاص تماس داشته زمانی که در معرض نور خورشید قرار بگیرند حالت آفتاب سوخته گرفته و در نهایت به رنگ قهوه ای در می آیند. ماده اصلی شیمیایی موجود در این گیاهان به نام فوروکومارین furoocoumarin شناخته می شود. این ماده شیمیایی در گیاهانی از قبیل کرفس، هویج وحشی parsnips، جعفری و برخی مرکبات مانند لایم lime و انجیر وجود دارد. برای پیشگیری از این عارضه بهتر است بعد از تماس با این گیاهان دستهایتان را به خوبی بشویید.

انواع تغییر رنگ پوست

بخش های تیره تر پوست (هیپرپیگمانتاسیون) که خشک و زبر هستند.

• قسمت های همواری از پوست که روشن تر هستند.
• نواحی قرمز بر روی صورت
• قسمت های تیره تر یا روشن تر که در اثر بریدگی، خراش، جای جوش ها و یا جراحت های دیگر به وجود آمده است.

بیماریهای پوستی همراه با تغییر رنگ پوست

تیره شدن پوست

تیره شدن پوست یا هیپرپیگمانتاسیون دلایل مختلفی دارد. تشخیص آن به مکان ایجاد شدن تیرگی، چگونگی ظاهر پوست، احساس خارش پوست یا درد و شرایط فردی بستگی دارد. علل بیماری شامل:

• استاز وریدی: این اصطلاح کاهش سرعت جریان خون به ویژه در پاها را توصیف می کند. این بیماری در افرادی که مبتلا به نارسایی احتقانی قلب هستند و یا آنهایی که رگ های واریسی دارند بروز می کند. اثری که این بیماری بر روی پوست می گذارد را درماتیت استاز می نامند. علائم و نشانه های آن شامل ورم پا، جای زخم و زخم های عمیق و زخیم شدن و تیره شدن تدریجی پوست است. این تغییر رنگ در قوزک پا رایج است.
• ملاسما: تیره شدن پوست صورت را ملاسما می گویند. این بیماری بیشتر در خانم های باردار و گاهی در آن هایی که قرص ضد بارداری مصرف می کنند، بروز می دهد. خانم های جوان که پوست تیره دارند و آنهایی که در مکان های آفتابی زندگی می کنند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
• ماه گرفتگی: اگر قسمتی از پوست برای تمام عمر تیره بماند آن را ماه گرفتگی می نامیم. آنها در هر جایی از بدن ظاهر می شوند و معمولاً بی ضرر هستند. با این حال ازدیاد خال ها نشانه ی مشکلات ژنتیکی است و باید به پزشک مراجعه کرد.

روشن شدن پوست

عفونت و افزایش سن از علل اصلی روشن شدن پوست است. در برخی از پوست ها این پدیده کاملاً واضح نیست. علل آن شامل:

• لک و پیس : نوعی اختلال پوستی است که در آن بخش هایی از پوست به تدریج رنگ روشن پیدا می کنند. ممکن است تنها یک بخش کوچک یا بخش بزرگتر و یا حتی تمام بدن درگیر آن بشود. این بیماری خطری ندارد؛ اما این تغییر رنگ باعث خجالت و ناراحتی فرد می شود. پزشکان بر این باور هستند که وجود مشکل در سیستم ایمنی علت آن است.
• تینه آ: این بیماری ممکن است شبیه به لک و پیس به نظر برسد اما این بیماری در اثر نوعی عفونت قارچی پوست بوجود می آید. قارچ از شکل گیری رنگ عادی پوست ممانعت می کند بنابراین تکه های رنگ روشن بر روی پوست ظاهر می شوند. با رشد قارچ تکه های روشن به یکدیگر می پیوندند و بخش های بزرگتری را به وجود می آورند.

قرمز شدن پوست

قرمز شدن پوست معمولاً نشانه ی خارش پوست، جراحت و وجود دانه های حساسیت است. دور ماندن از موارد محرک باعث می شود تا پوست خود به خود درمان شود و اثر قرمزی از بین برود. با این‎حال برخی از قرمزی های پوست به راحتی درمان نمی شوند.

• روزاسه: این اختلال بیشتر در میان افرادی که پوست لطیفی دارند رایج است. البته در هر فردی امکان بروز آن وجود دارد. روزاسه با افزایش احساسی مانند گرگرفتگی و سرخی بسیار آغاز شده و تبدیل به سرخی دائمی می شود. این حالت گاهی با رنگ های خونی برجسته و ضخیم و پوستی ناهموار و برآمده همراه است.
• لکه های ماه گرفتگی قرمز: چند نوع از ماه گرفتگی وجود دارد که باعث به وجود آمدن لکه های قرمز و شرابی رنگ بر روی پوست می شود. این علائم در کودکی از بین می روند؛ اما گاهی ممکن است تا بزرگسالی هم باقی بمانند. علائم مشابهی هم ممکن است بر روی پیشانی و پلک ها ظاهر شوند. این علائم تا سن دوسالگی ناپدید می شوند. لکه های شرابی، قرمز و ارغوانی تیره که در اثر شکل گیری نادرست رگ های خونی به وجود می آیند، مادام العمر هستند. این لکه ها گاهی علامتی برای یک بیماری نهفته است، بنابراین باید درباره ی آنها با یک پزشک صحبت کرد.

درمان های تغییر رنگ پوست

از آنجایی که علل تغییر رنگ پوست بسیار هستند، راه های درمان آ نها نیز فراوان هستند.

1. محصولات مراقبت از پوست: روشن کننده های حرفه ای پوست در مقابل تغییر رنگ پوست بسیار مؤثر عمل می کنند.
2. بازسازی: درمان هایی مانند ریز لایه برداری، لایه برداری شیمیایی و جراحی با لیزر، لایه ی رویی پوست را برداشته و امکان رشد برای پوستی سالم تر با رنگدانه های طبیعی تر را فراهم می کنند.
3. سرما درمانی: این روش برای شرایطی مانند ملانومای سرطانی، لکه های کبدی و یا زگیل ها کاربرد دارد. در این روش ناحیه ای از پوست را منجمد کرده و آن را برمی دارند تا پوست سالم و جدیدی به وجود آید.
4. روش های جراحی: در برخی از موارد از روش جراحی برای درمان بیماری استفاده می کنند، مانند پیوند زدن پوست که در آن بخشی از پوست بدن را به جایی که پوست آسیب دیده پیوند می زنند تا شاید پوست در آنجا امکان رشد پیدا کند.