مورفولوژی یا شکل طبیعی اسپرم چگونه است؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

به نیمه سلولی باروری که با ترکیب تخمک بارور می شود و جنین را در رحم تشکیل می دهد، اسپرم گفته می شود. ساختمان اسپرم به شکلی است که بیشترین حالت قابلیت باروری را دارد؛ یعنی در واقع اسپرم مسئولیت حمل و نقل اطلاعات ژنتیکی ما را که به صورت مولکول های DNA هستند به عهده دارد. اندازه و شکل اسپرم می تواند مسئله ای مهم به حساب آید؛ زیرا اندازه و شکل اسپرم ممکن است بر باروری مردان تأثیر بگذارد.

ناهنجاری در اندازه و شکل اسپرم می تواند در سر، قسمت میانی یا دم رخ دهد. در برخی موارد، این جهش ها یا تغییرات بر عملکرد کلی اسپرم تأثیر نمی گذارند. در شرایط دیگر، اسپرم ممکن است نتواند به درستی یا به اندازه کافی سریع حرکت کند تا به غشای تخمک برسد، آن را سوراخ کند یا وارد آن شود.

پزشکان معمولاً مورفولوژی اسپرم را در طی آنالیز کلی مایع منی یا آزمایش باروری ارزیابی می کنند. در باروری اسپرم عوامل مختلفی دخیل هستند تحرک و تعداد اسپرم عواملی هستند که بیشتر مورد توجه قرار می گیرند اما یکی از عواملی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، مورفولوژی اسپرم یا شکل اسپرم است. بسیاری از افرادی که با مشکل ناباروری روبه رو هستند، پایین بودن مورفولوژی اسپرم به عنوان عامل مؤثر معرفی می شود. مورفولوژی اسپرم به اندازه و شکل اسپرم یک مرد اشاره دارد. این پارامتر، یکی از عوامل مؤثر در باروری مردان است. شکل سر اسپرم بسیار مهم است؛ زیرا بر توانایی اش برای حل کردن سطح خارجی تخمک و بارور کردن آن تأثیر می گذارد. همچنین سر اسپرم حاوی محتوی DNA نیز هست. در آزمایش آنالیز مورفولوژی، به بررسی شکل اسپرم می پردازند. این آزمایش به طور ویژه شکل سر اسپرم را بررسی می کند؛ زیرا شکل آن مهمترین نقش را در باروری دارد. به جز این موارد در بخش مورفولوژی مسائلی مانند قطعه ی میانی و ساختار دم اسپرم نیز بررسی می شود.

شکل طبیعی اسپرم

اسپرم طبیعی دارای موارد زیر است:

1. یک سر صاف، بیضی شکل که 6-5 میکرومتر طول و 5/2-5/3 میکرومتر عرض دارد. (کمتر از اندازه یک نقطه سوزن)
2. یک کلاهک (آکروزوم) کاملاً مشخص که 40 تا 70 درصد از سر اسپرم را پوشش می دهد.
3. بدون ناهنجاری قابل مشاهده در ناحیه گردن، میانی یا دم اسپرم.

دلایل تغییر شکل مورفولوژی اسپرم

دلایل مختلفی وجود دارد که باعث ایجاد تغییرات در مورفولوژی می شود. این دلایل شامل:

• تغییرات ژنتیکی
• شیمی درمانی
• اختلالات بیضه
• سبک نادرست زندگی
• عفونت های منی
• یا بیماری هایی مانند دیابت شیرین، مننژیت و غیره

تفسیر نتایج مورفولوژی اسپرم

نتایج آزمایش مورفولوژی اسپرم در تعیین توان باروری به قرار زیر است:

1. مورفولوژی اسپرم بیشتر از 14 درصد= اسپرم طبیعی با توان باروری زیاد
2. مورفولوژی اسپرم بین بازه 10 الی 14 درصد= اسپرم با توان باروری خوب
3. مورفولوژی اسپرم بین بازه 5 الی 10 درصد= اسپرم با توان باروری متوسط
4. مورفولوژی اسپرم کمتر از 5 درصد= اسپرم با توان باروری ضعیف

بهبود شکل اسپرم

بدن مردان همیشه در حال تولید اسپرم جدید است؛ اما با افزایش سن احتمال اشکال در شکل اسپرم بیشتر می شود. برای اکثر مردان هم تولید اسپرم بعد از 40 سالگی رو به کاهش می گذارد. تحقیقات نشان داده که رابطه مشخصی بین شکل غیرطبیعی اسپرم و مصرف دخانیات، الکل یا کافئین وجود ندارد. هرچند برخی مطالعات حاکی از این است که سیگار کشیدن می تواند باروری را مختل کند. زمانی که برای بارداری تلاش می کنید، نباید از دخانیات، داروهای تفریحی یا الکل استفاده کنید. این مواد قابلیت آسیب رساندن به کیفیت ماده ژنومی اسپرم را دارا می باشند. به خاطر داشته باشید که تغییرات قابل توجه در اسپرم زمانبر بوده و ممکن است 3 ماه به طول بینجامند. تغییر در رژیم غذایی یا سبک زندگی می تواند بر سلامت اسپرم آینده مردان تأثیر بگذارد، از جمله:

1. کاهش وزن
2. کاهش استرس
3. ورزش منظم
4. پرهیز از مصرف خود سرانه استروئیدهای تستوسترونی
5. کاهش میزان کافئین مصرف شده
6. اجتناب از استفاده از وان حمام آب گرم
7. پوشیدن لباس های زیر نخی گشاد