کیست کلیه، علت، عوارض، تشخیص و درمان

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

کلیه ها مهم ترین ارگان در تنظیم میزان آب و مواد معدنی در خون و حفظ ثبات داخلی بدن به حساب می آیند. میزان آب، نمک و مواد نیتروژن دار (اوره و اسید اوریک) خون توسط کلیه ها با مکانیسمی دقیق کنترل و تنظیم می شود. کیست های کلیه، کیسه های پر از مایع هستند که در کلیه تشکیل می شوند. این کیست ها معمولاً دارای دیواره ای نازک هستند و حاوی مایع می باشند. ایجاد کیست کلیه در اثر افزایش سن شایع می باشد و معمولاً باعث ایجاد علائم نمی شود.سونوگرافی کلیه با استفاده از امواج صوتی جهت تشخیص کیست در کلیه به کار برده می شود و برای تشخیص کیست های کوچک نیز بسیار مناسب می باشد. اگر کیست های کلیوی بیش از حد بزرگ شوند، ممکن است عفونی، دردناک و سبب به وجود آمدن علائمی دیگر شوند.

علت کیست کلیه چیست؟

هنوز مشخص نیست چه چیزی باعث تشکیل کیست کلیه می شود. یک نظریه می گوید کیست کلیه زمانی رشد می کند که لایه سطحی کلیه ضعیف شده و کیسه (دیورتیکول) تشکیل می شود. سپس این کیسه پر از مایع شده، از کلیه جدا شده و به شکل یک کیست درمی آید. هرکلیه تقریباً دارای یک میلیون لوله کوچک است و کار جمع آوری زهراب را انجام می دهند. ممکن است کیست ها زمانی رشد کنند که یکی از این لوله ها مسدود، متورم و حاوی مایع شود. هرچه سن بالاتر می رود احتمال شکل گرفتن کیست کلیه نیز بیشتر می شود. حدوداً 25 درصد افراد تا سن 40 سالگی کیست کلیه خواهند داشت. تا 50 سالگی این درصد در افراد به 50 افزایش خواهد یافت. مردان بیشتر از زنان در معرض ریسک رشد کیست کلیه قرار دارند. به نظر نمی رسد عواملی همچون رژیم غذایی و سبک زندگی تأثیری بر ریسک تشکیل این نوع کیست ها داشته باشند.

علائم کیست کلیه

علائم کیست کلیه شامل موارد زیر می شود:

• تب
• احساس درد در قسمت فوقانی شکم
• ادرار تیره
• احساس درد در پشت یا پهلو
• عدم کنترل فشار خون
• بی اشتهایی
• خون ادراری
• کاهش وزن

انواع کیست کلیه

سه نوع اصلی بیماری های کیستی کلیوی شامل موارد زیر می باشند:

• بیماری کلیه پلی کیستیک (PKD)

بیماری کلیه پلی کیستیک معمولاً ارثی می باشد. ژن های معیوب باعث رشد کیست در کلیه ها می شوند. در این حالت در هر دو کلیه کیست ایجاد می شود؛ ولی امکان دارد کیست در یکی از کلیه ها زودتر ایجاد شود. این بیماری یکی از دلایل شایع نارسایی کلیوی می باشد و به طور یکسان هم در مردان و هم در زنان در تمامی نژادها بروز می کند. در حال حاضر درمانی برای بیماری کلیه پلی کیستیک وجود ندارد؛ ولی پزشکان به منظور جلوگیری از رشد کیست و بهبود عملکرد کلیه در حال انجام تحقیق در مورد این بیماری هستند.

• بیماری کلیه کیستیک مدولاری (MCKD)

کیست های مدولاری در بخش داخلی (مدولا) کلیه ایجاد می شوند. کلیه در اثر نازک شدن بخش داخلی تحلیل پیدا می کند. این بیماری معمولاً در افراد بین 20 تا 50 سال باعث نارسایی کلیوی می شود. در برخی از موارد، هیچ سابقه خانوادگی وجود ندارد. این حالت می تواند نشان دهنده جهش ژنتیکی باشد. این بیماری مشابه بیماری نفرونوفتیزیس نوجوانی می باشد.

• بیماری کلیه اسفنجی مدولاری

در بیماری کلیه اسفنجی مدولاری، کیست در مجرای جمع کننده ادرار و توبول های یک یا هر دو کلیه ایجاد می شود. امکان دارد این بیماری مادرزادی باشد و در برخی از موارد عوامل ارثی باعث بروز این بیماری می شوند. این که جهش ژنتیکی باعث این بیماری می شود و یا عوامل مادرزادی در بروز این بیماری دخیل هستند، هنوز به طور کامل مشخص نمی باشد. علت اصلی ایجاد بیماری کلیه اسفنجی شناخته شده نمی باشد و درمانی برای این بیماری وجود ندارد. این بیماری به ندرت باعث نارسایی کلیوی می شود. البته امکان دارد نارسایی کلیوی در اثر عفونت های مکرر یا سنگ کلیه ایجاد شود.

آیا کیست کلیه خطرناک است؟

معمولاً کیست ها مشکلی ایجاد نمی کنند. با این حال، گاهی اوقات می توانند منجر به عوارضی شوند، از جمله:

1. عفونت در کیست
2. ترکیدن کیست
3. انسداد ادرار از کلیه
4. فشار خون بالا
5. کلیه پلی کیستیک با گذشت زمان می تواند به کلیه ها آسیب برساند. تقریباً نیمی از افراد مبتلا به این بیماری در سن ۶۰ سالگی دچار نارسایی کلیه می شوند.

تشخیص کیست کلیه با سونوگرافی

در بیشتر موارد کیست کلیه در زمان آزمایش های تصویربرداری تشخیص داده می شود. در برخی از موارد کیست های کلیه دارای دیواره ضخیم تری هستند و به جای مایع، حاوی مواد جامد هستند. پزشک از آزمایش های تصویربرداری برای بررسی این کیست ها و تشخیص کیست های خوش خیم از سرطان استفاده می کند. در این روش، پزشک با استفاده از مقداری ژل مخصوص که هیچ گونه عوارض جانبی ندارد و برای پوست هیچ گونه حساسیتی ایجاد نمی کند بر روی شکم شما آغشته می کند. بعد از انجام این کار ابتدا با دستگاه سونوگرافی بر روی شکم شما نواحی مختلف را مورد بررسی قرار می دهد و تصویر درون بافت های بدن شما بر روی مانیتور به نمایش می آید.

آمادگی قبل از سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه نیاز به آمادگی خاصی مانند پرهیز غذایی یا مصرف دارو ندارد.

عوارض جانبی سونوگرافی کلیه

سونوگرافی را می توان عکسبرداری بدون درد با استفاده از امواج فراصوت تعریف کرد که ممکن است این امواج، آسیب زننده به نظر برسند. در واقع سونوگرافی به طور کامل روی پوست انجام می شود و به اعضای داخلی بدن نمی رسد.

درمان کیست کلیه

اگر کیست کلیه شما علامت خاصی نداشته باشد و عملکرد کلیه را مختل نکند، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. در عوض، پزشک ممکن است توصیه کند که یک آزمایش تصویربرداری مانند سونوگرافی را به صورت دوره ای انجام دهید تا بررسی شود که کیست کلیه شما بزرگ شده است یا تغییری نمی کند. اگر کلیه تغییر کند و منجر به بروز علائم شدید شود، ممکن است در آن زمان نیاز به درمان داشته باشید.

اسکلروتراپی

کیست های کلیوی که باعث علائم می شوند ممکن است نیاز به درمان داشته باشند، به ویژه اگر جریان ادرار یا خون را از طریق کلیه ها مسدود کنند. در این موارد، پزشک ممکن است تخلیه کیست را با استفاده از روشی به نام اسکلروتراپی توصیه کند. در طول اسکلروتراپی، پزشک از سونوگرافی برای هدایت سوزن به کیست استفاده می کند. کیسه مایعات با سوزن سوراخ شده و تخلیه می شود. در مرحله بعد، پزشك برای محكم كردن بافت اطراف، محلول نمكی را به آن ناحیه تزریق می كند تا از ایجاد كیست دیگر جلوگیری شود. این روش با استفاده از بی حسی موضعی و به صورت سرپایی انجام می شود.

جراحی برای برداشتن کیست

یک کیست بزرگ یا علامت دار که عملکرد کلیه را تحت تأثیر قرار می دهد ممکن است برای تخلیه و برداشتن آن نیاز به جراحی داشته باشد. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می گیرد. جراحان اغلب کیست ها را از طریق چند برش کوچک به روش لاپاروسکوپی از بین می برند. آنها عمل جراحی را با استفاده از دوربین و ابزارهای کوچک انجام می دهند. ابتدا جراح کیست را تخلیه می کند. سپس دیواره های کیست را برش داده و می سوزانند.