نرمی استخوان یا راشیتیسم (ریکتز) چیست؟

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

راشیتیسم، یک بیماری استخوانی در کودکان است که باعث ضعیف شدن استخوان ها، پاهای خمیده و سایر ناهنجاری های استخوانی می شود. راشیتیسم در کودکان بین ۶ تا ۳۶ ماهه، شایع تر است. کودکان بیشتر در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم هستند؛ زیرا هنوز در حال رشد هستند. همچنین در کودکانی که در منطقه ای با نور خورشید کم زندگی می کنند، از رژیم گیاه خواری پیروی می کنند یا محصولات شیری مصرف نمی کنند، این بیماری رایج است. در برخی موارد، بیماری راشیتیسم، ارثی است. کودکان مبتلا به راشیتیسم به اندازه کافی کلسیم، فسفر یا ویتامین D دریافت نمی کنند که همه این ها برای رشد استخوان های سالم، مهم هستند.

در واقع ویتامین D به بدن کودک شما کمک می کند تا کلسیم و فسفر غذا را جذب کند. کمبود ویتامین D، حفظ سطح مناسب کلسیم و فسفر در استخوان ها را دشوار می کند که می تواند باعث راشیتیسم شود. افزودن ویتامین D یا کلسیم به رژیم غذایی به طور کلی مشکلات استخوانی مرتبط با راشیتیسم را اصلاح می کند. هنگامی که راشیتیسم به دلیل یک مشکل پزشکی زمینه ای دیگر باشد، ممکن است فرزند شما به داروهای اضافی یا درمان دیگری نیاز داشته باشد. برخی از ناهنجاری های اسکلتی ناشی از راشیتیسم ممکن است به جراحی اصلاحی نیاز داشته باشند.

علت ابتلا به نرمی استخوان

از جمله مهم ترین عللی که در بروز عارضه نرمی استخوان دخیل هستند:

• کمبود ویتامین دی: کمبود ویتامین دی در بدن، از جمله مهم ترین عللی است که در بروز نرمی استخوان اثر گذاری چشمگیری دارد. ویتامین دی در بدن، توسط نور خورشید تأمین می شود. در بسیاری از کشور هایی که از نور خوشید بی بهره اند بروز نرمی استخوان عارضه ای طبیعی است.
• برخی از بیماری ها در بدن افراد موجب می شود که افراد در جذب این ویتامین ناتوان باشند. بیماری هایی همچون بیماری التهاب روده، التهاب لوزالمعده، بیماری کولیات و جراحی معده و جراحی روده ها
• در بیماران مبتلا به انواع بیماری هایی همچون بیماری های مزمن کلیوی و کبد، احتمال ابتلا به نرمی استخوان نسبت به دیگران بیشتر وجود دارد.
• کاهش فسفات و کلسیم در بدن: نقش این عامل نسبت به عوامل قبلی کمتر است؛ اما در مبتلایان به بیماری راشیتیسم این عامل مشاهده شده است. نارسایی در کلیه ها در اثر برخی از بیماری ها، منجر به این می شود که کلیه ها نتوانند فسفات لازم را بازیافت کنند. در نتیجه کاهش میزان فسفات و نرمی استخوان ایجاد می شود.

افراد مستعد ابتلا به نرمی استخوان

افرادي که بيشترين خطر ابتلا به راشيتيسم و نرمي استخوان در آنها وجود دارد، عبارتند از:

1. افرادي که پوست تيره دارند.
2. افرادي که زياد در فضاهاي سرپوشيده مي مانند، مانند افراد مسن که در خانه سالمندان زندگي مي کنند.
3. افرادي که بدن خود را با پوشيدن لباس هاي زياد، به طور کامل مي پوشانند.
4. افرادي که بیش از حد از کرم هاي ضد آفتاب استفاده مي کنند.
5. افراد گياهخوار و کساني که در رژيم غذايي خود از محصولات حيواني استفاده نمي کنند.

علائم نرمی استخوان

• تأخیر در رشد طبیعی
• کوتاهی قد
• تأخیر در مهارت های حرکتی
• احساس درد در ستون فقرات، لگن، بازوها و پاها
• ضعف عضلانی و گرفتگی عضلات
• تغییر شکل اسکلت بدن
• داشتن یک استخوان سینه برجسته
• ایجاد انحنا در ستون فقرات
• تغییر شکل لگن
• ایجاد انحنا در فرم پاها و تغییر شکل آنها به صورت خمیده
• افزایش ضخامت مچ دست یا پا
• تغییر شکل ظاهر جمجمه
• شکستگی استخوان بی دلیل
• تغییر شکل دندان ها
• تأخیر در تشکیل دندان ها
• ایجاد سوراخ روی مینای دندان
• آبسه
• نقص در ساختار دندان

تشخیص نرمی استخوان

۱. معاینه فیزیکی

در طول معاینات بالینی، پزشک به آرامی روی استخوان های کودک فشار می آورد، ناهنجاری ها را بررسی کرده و در حین معاینه به موارد زیر توجه می کند:

• جمجمه: نوزادان مبتلا به نرمی استخوان دارای استخوان جمجمه ی نرمی هستند و در بسته شدن فونتانل یا ملاج دچار تأخیر هستند.
• پاها: در حالی که حتی پاهای کودکان نوپا سالم نیز کمی حالتی پرانتزی دارد؛ اما این کمان در کودکان مبتلا به راشیتیسم به صورت اغراق آمیزی دیده می شود.
• قفسه سینه: قفسه ی سینه در کودکان مبتلا به نرمی استخوان دچار ناهنجاری می شود. این ناهنجاری ها می تواند باعث صاف و تخت شدن قفسه ی سینه و دنده ها یا حتی برجستگی و حالت قفسه سینه کبوتر شود.
• مچ دست و مچ پا: مچ دست و پا در کودکان مبتلا بزرگ تر و ضخیم تر از حالت نرمال است.
• یکی از راه های تشخیص نرمی استخوان استفاده از مطالعات تصویربرداری است مانند رادیوگرافی یا اشعه ایکس می توانند تصویر درستی از بدشکلی های استخوان به دکتر بدهند.

۲. تصویربرداری

عکس رادیوگرافی ساده از استخوان های آسیب دیده می تواند ناهنجاری استخوان را نشان دهد. برخی دیگر از بررسی های تصویری شامل اسکن سنجش تراکم استخوانی و چکاپ سلامت استخوان است که می تواند نشان دهنده ی تراکم استخوان باشد. یکی دیگر از مواردی که در تصویربرداری مورد استفاده قرار می گیرد و در تشخیص نرمی استخوان به ما کمک می کند، تصویربرداری با اشعه ایکس است.

۳. آزمایش

آزمایش خون و ادرار می تواند تشخیص نرمی استخوان را تأیید کند و همچنین بر پیشرفت درمان نظارت داشته باشد. زمانی که کلسیم و ویتامین دی بدن شما کم باشد، می توان از آزمایش های انجام شده آن را دریافت.

درمان نرمی استخوان

نوع درمان راشیتیسم به علت آن بستگی دارد. در موارد مربوط به راشیتیسم تغذیه ای و کمبود ویتامین D، نحوه درمان ساده است. اولین قدم آن است که هرگونه سطح غیر عادی کلسیم و فسفات را را با مکمل های کلسیم و فسفات و همچنین ویتامین D فعال (کلسیتریول) اصلاح کنیم تا از عوارض کمبود آنها جلوگیری شود. هنگامی که ابتلا به راشیتیسم تأیید شد، شروع مصرف مکمل ویتامین D و همچنین رژیم غذایی سرشار از کلسیم توصیه می شود. این موضوع مخصوصاً برای کودکانی که رژیم های غذایی گیاهخواری دارند، حائز اهمیت می باشد. درمان هرگونه ناهنجار ی های استخوانی بستگی به شدت بیماری دارد و ممکن است نیاز باشد که بیمار به یک ارتوپد معرفی شود تا مورد معاینه قرار بگیرد.

روش های پیشگیری از بروز نرمی استخوان

از مهم ترین راهکارهایی که در جهت پیشگیری از بروز نرمی استخوان از سوی بهترین متخصصین ارائه می شود می توان موارد زیر را نام برد:

• برخورداری از برنامه غذایی سالم و تغذیه مقوی در جهت افزایش استحکام استخوان ها
• استفاده از انواع لبنیات تازه از جمله شیر گاو تازه زیرا که سرشار از کلسیم هستند و می توانند به تقویت استخوان ها کمک کنند
• استفاده از ماهی های چرب مانند ساردین، سالمون و خال خالی. این دسته از مواد غذایی غنی از ویتامین دی هستند. به همین دلیل استخوانها ویتامین دی لازم را از این مواد غذایی دریافت خواهند کرد.