خشکی مفاصل یکی از بیماریهای رایجی است که درد بسیار زیادی را بر افراد اعمال می کند و همین امر سبب می شود که محدوده حرکتی آنها محدود گردد. در این حالت انعطاف پذیر مفاصل به شدت کاهش پیدا می کند. مفصل به نقاطی در بدن گفته می شود که دو استخوان را به یکدیگر متصل می سازد و حرکت و فعالیت را برای بدن راحت می سازد.

بر روی تمامی مفاصل لایه ای از غضروف وجود دارد که از اصطکاک استخوان ها جلوگیری می کند و همین امر حرکت و تحرک را تسهیل می سازد. اگر غضروف و یا ساختمان مفاصل دچار آسیب شوند و یا کارآیی خود را از دست دهند در این صورت مشکلاتی برای افراد به وجود می آید که تحت عنوان خشکی مفاصل از آنها یاد می شود. خشکی و درد ناحیه مفاصل در صبح یکی از مواردی است که افراد زیادی از آن شکایت دارند که در ادامه علل و درمان این عارضه بیان می گردد.

علل خشکی مفاصل دست

اغلب دلایل سفتی و خشکی مفاصل دست به بیماری هایی که مفاصل و بافت های همبند را تحت تأثیر قرار می دهند، مربوط می شوند. این عارضه ممکن است پس از آسیب دیدگی و یا انجام جراحی هایی رخ دهد. در ادامه علل ایجاد خشکی مفاصل دست را بررسی خواهیم کرد:

1. آرتروز

آرتروز مفاصل بیماری است که می تواند هر مفصلی در بدن را از جمله مفاصل دست تحت تأثیر قرار دهد. شایع ترین علائم این بیماری احساس سفتی، درد و تورم در مفاصل می باشد. آرتروز انواع مختلفی دارد که در ادامه برخی از انواع آن را معرفی می کنیم:

• استئوآرتریت (OA)

استئو آرتریت شایع ترین نوع آرتریت می باشد و اغلب به دلیل ساییدگی مفاصل بر اثر افزایش سن و همچنین استفاده بیش از حد و یا وارد شدن ضربه و آسیب به مفاصل ایجاد می شود. بیشترین مفاصل دست که این نوع آرتروز آنها را درگیر می کند، شامل مفصلی که در آن انگشت شست و مچ دست به هم می رسند، مفاصل محل اتصال انگشتان به کف دست و مفاصل وسط انگشتان می باشند.

• آرتریت روماتوئید (RA)

آرتریت روماتوئید نوعی بیماری خود ایمنی می باشد که در آن سیستم ایمنی بدن به مفاصل بدن حمله می کند. شروع این بیماری بیشتر در مفاصل کوچک بدن مانند مفاصل دست می باشد و اغلب مفاصل هر دو دست را درگیر می کند و موجب درد، خشکی، التهاب و تورم در آنها می شود.

• آرتریت پسوریاتیک (PsA)

این بیماری همانند آرتریت روماتوئید، نوعی بیماری خود ایمنی می باشد که درد، تورم و التهاب مفاصل را به همراه دارد. علاوه بر این می تواند موجب ملتهب شدن پوست و ایجاد لکه های پوستی (پسوریازیس) شود. آرتریت پسوریاتیک اغلب مفاصل انگشتان دست و پا را درگیر می کند.

2. تنوسینوویت

تنوسینوویت به بیماری گفته می شود که اغلب انگشت شست را تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری موجب التهاب و تورم غلاف اطراف تاندون ها شده که در نتیجه آن تاندون در آن ناحیه گیر کرده و موجب دردناک شدن حرکت انگشت شست می شود. تنوسینوویت در برخی موارد باعث می شود که انگشت در حالت خمیده گیر کند و لازم شود تا برای صاف کردن مجدد آن از دست دیگر کمک گرفته شود. این بیماری ممکن است بر اثر مواردی مانند انجام حرکات تکراری با انگشت شست و یا ابتلا به بیماری های زمینه ای مانند آرتریت روماتوئید، دیابت و یا سندرم تونل کارپال رخ دهد. خشکی مفصل ناشی از این بیماری ممکن است پس از مدت زمان طولانی استفاده نکردن از دست، به طور مثال زمانی که فرد خواب می باشد، پس از بیداری بدتر شود.

3. انقباض دوپویترن

انقباض دوپویترن به دلیل ضخیم شدن بافت زیر پوست انگشتان و کف دست اتفاق می افتد. با ابتلا به این بیماری انگشتان به سمت کف دست خم می شوند و اغلب انگشت کوچک و انگشتری تحت تأثیر این عارضه قرار می گیرند. شدت این بیماری به طور معمول خفیف می باشد و میزان پیشرفت آن بسیار کند است. با این حال در مواردی که تشدید یابد، ممکن است صاف کردن هر کدام از انگشتانی که تحت تأثیر آن قرار گرفته اند با دشواری مواجه شود. ابتلا به انقباض دوپویترن می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، مصرف الکل و یا ابتلا به بیماری دیابت باشد.

4. صدمات

سفتی مفاصل دست ممکن است پس از آسیب دیدگی به دلیل ایجاد مواردی مانند التهاب، زخمی شدن و یا آسیب به رباط ها و تاندون های آن، ایجاد شود. شایع ترین عللی که موجب آسیب دیدگی دست می شوند، افتادن و یا وارد شدن ضربه به دست به طور مثال در فعالیت های ورزشی و یا بر اثر تصادف، می باشند.

5. مشکلات عصبی

بروز اختلال و مشکل در عصب های حرکتی مانند زمانی که فرد به تونل کارپال دچار می شود، می تواند با عوارضی مانند خشکی و سفتی مفاصل همراه باشد.

تشخیص علت خشکی مفاصل انگشتان دست

روش های زیر در تشخیص علت ایجاد این عارضه به کار برده می شوند:

1. معاینه فیزیکی

به منظور تشخیص علت سفتی و خشکی مفاصل دست، متخصص ابتدا سؤالاتی در مورد سابقه پزشکی بیمار می پرسد و سپس اقدام به معاینه فیزیکی آن می کند. معاینه فیزیکی می تواند شامل مشاهده ظاهر دست و همچنین بررسی دامنه حرکتی انگشتان و مچ دست باشد.

2. تصویر برداری

احتمال دارد که پزشک معالج جهت انجام بررسی های دقیق تر و مشاهده وضعیت بافت های دست، تصویر برداری های زیر را تجویز نماید:

• اشعه ایکس

اشعه ایکس با ارائه تصاویری از وضعیت استخوان ها می تواند به تشخیص و یا رد برخی از علل ایجاد این عارضه کمک کند.

• ام آر آی

ام آر آی تصاویر دقیقی از بافت های نرم بدن به نمایش می گذارد. در صورتی که این بافت ها دچار آسیب دیدگی و یا تغییراتی شده باشند، با استفاده از تصاویر ام آر آی قابل تشخیص خواهند بود.

3. آزمایش خون

آزمایش خون می تواند به تشخیص وجود بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید و همچنین آرتریت پسوریاتیک که ممکن است باعث سفتی مفاصل شده باشند، کمک کند.

درمان درد و خشکی صبحگاهی مفاصل انگشتان دست

انتخاب روش درمانی مناسب جهت درمان این عارضه به مواردی مانند علت ایجاد سفتی مفاصل، شدت علائم و میزان تأثیر آنها بر فعالیت های روزمره بیمار و همچنین سن و وضعیت سلامت کلی او بستگی دارد. روش های درمانی موجود عبارتند از:

1. درمان های اولیه

درمان های اولیه برای کمک به بهبود این عارضه و کاهش درد ناشی از آن عبارتند از:

• استراحت

استراحت دادن به دست و وارد نکردن فشار به آن می تواند در بهبود خشکی مفاصل نقش مؤثری داشته باشد. دقت کنید که استراحت بیش از حد نه تنها به بهبود آن کمک نمی کند، بلکه می تواند منجر به افزایش سفتی مفاصل دست گردد.

• استفاده از کمپرس سرد و گرم

بنا به ترجیح بیمار استفاده از کمپرس های سرد و یا گرم می تواند به کاهش التهاب و درد مفاصل دست کمک کند. می توانید این کمپرس ها را به مدت 10 الی 20 دقیقه و در فواصل زمانی 4 ساعته بر روی مفاصل قرار دهید.

• داروهای بدون نسخه (OTC)

برخی از داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن، آسپرین، استامینوفن و ناپروکسن می توانند برای برطرف کردن سفتی و خشکی مفاصل و همچنین تسکین درد آنها مورد استفاده قرار بگیرند.

• انجام تمرینات ورزشی

انجام برخی تمرینات ورزشی می تواند به کاهش خشکی و همچنین پیشگیری از ایجاد آن کمک کنند.

2. داروهای تجویزی

در صورتی که علت خشکی مفاصل دست، ابتلا به بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید و یا آرتریت پسوریاتیک باشد، پزشک معالج ممکن است داروهایی را برای کنترل علائم این بیماری ها تجویز نماید که باید طبق دستور ایشان مصرف شوند تا از وارد شدن آسیب های بیشتر به مفاصل پیشگیری شود.

3. فیزیوتراپی

متخصص ممکن است تا روش های موجود در فیزیوتراپی را برای درمان خشکی مفاصل دست پیشنهاد دهد و بیمار را به یک مرکز فیزیوتراپی ارجاع دهد تا درمان های لازم را دریافت کند. فیزیوتراپیست ها پس از بررسی وضعیت بیمار و متناسب با شرایط او برنامه درمانی لازم را طراحی می کنند. این روش های درمانی عبارتند از:

• تمرین درمانی

انجام تمرینات کششی و تقویتی دست می توانند به درمان، کاهش و پیشگیری از ایجاد خشکی مفاصل آن کمک کند. فیزیوتراپیست تمرینات لازم را به بیمار آموزش داده و بر اجرای صحیح آنها نظارت می کند. پس از آن بیمار می تواند این تمرینات را در منزل انجام دهد. انجام حرکات کششی و تمرینات ساده ورزشی می تواند به کاهش سفتی مفاصل دست کمک کند.

• ماساژ درمانی

ماساژ درمانی در فیزیوتراپی یک درمان دستی می باشد که توسط فیزیوتراپیست های آموزش دیده انجام می شود. ماساژ دست با بهبود گردش خون و افزایش اکسیژن رسانی و همچنین رساندن مقادیر بیشتر مواد مغذی می تواند به بهبود بافت های آسیب دیده، کاهش تنش عضلانی و خشکی مفاصل کمک کند.

• اولتراسوند تراپی

اولتراسوند تراپی یکی از مدالیته های پرکاربرد، ایمن و مؤثر در فیزیوتراپی می باشد که در درمان بیماری ها و مشکلات عضلانی اسکلتی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای کمک به بهبود آسیب های عضلانی اسکلتی استفاده می کنند. از مزایای این روش می توان به بهبود گردش خون، رفع اسپاسم های عضلانی و همچنین کاهش خشکی و سفتی مفاصل اشاره کرد.

• تحریک الکتریکی عصب TENS

در اين روش الکترودهایی که جریان الکتریکی خفیفی را منتقل می کنند، بر روی بدن قرار داده می شوند. با استفاده از دستگاه تنس می توان فرکانس ها و شدت این جریان های الکتریکی را متناسب با نیاز بیمار تنظیم کرد. از این روش می توان در درمان گرفتگی های عضلانی و همچنین تسکین درد و خشکی مفاصل استفاده کرد.

• لیزر تراپی

لیزر تراپی یا لیزر درمانی شامل استفاده از پرتوهای نوری متمرکز برای درمان برخی بیماری ها و اختلالات می باشد. یکی از شایع ترین کاربردهای لیزر تراپی، استفاده از آن در درمان بیماری های مفصلی مانند آرتروز و انواع آن می باشد. از مزایای درمانی لیزرتراپی می توان به تسکین درد، تسریع روند بهبودی بیماری، بهبود خشکی مفاصل و افزایش دامنه حرکتی آنها اشاره کرد.

4. استفاده از بریس

استفاده از بریس به بی حرکت نگه داشتن دست و انگشتان با هدف بهبود آسیب دیدگی و تسکین درد تجویز می شوند. در استفاده از بریس ها باید به این نکته توجه کرد که استفاده بیش از حد از آنها موجب ضعیف شدن عضلات دست و بدتر شدن عارضه می شود، به همین دلیل توصیه می شود تا مطابق با دستور پزشک معالج و در تعداد ساعات تجویز شده از آنها استفاده شود.

5. آتل و گچ گیری

در برخی موارد مانند زمانی که دست تحت عمل جراحی قرار می گیرد، ممکن است به منظور پیشگیری از حرکت مفاصل، دست در آتل قرار داده و یا گچ گرفته شود. بی تحرکی دست در مدت زمانی که در گچ و یا آتل می باشد، باعث سفتی مفاصل و ضعیف شدن عضلات آن می شود، به همین دلیل اغلب پس از باز کردن آن، انجام تمرینات ورزشی جهت توانبخشی به دست توصیه می شود.

6. تزریق درمانی

انجام تزریق درمانی های زیر بسته به علت ایجاد خشکی مفاصل دست و همچنین متناسب با شرایط بیمار ممکن است توسط پزشک تجویز شود:

• تزریق استروئید

زمانی که مصرف داروها و استفاده از سایر روش هایی که پیش تر به آنها اشاره نمودیم، مؤثر واقع نشوند، ممکن است متخصص، تزریق استروئید را در برنامه درمانی بیمار قرار دهد. این دارو به کاهش التهاب مفاصل کمک می کند و درد و خشکی ناشی از آنها را برای مدتی کاهش می دهد. با این حال در صورتی که این دارو در دوز های بالا و یا در فواصل زمانی کمی تزریق شود، می تواند با عوارضی مانند ضعیف شدن تاندون ها و رباط ها همراه باشد.

• تزریق آنزیم

تزریق آنزیم کلاژناز برای کمک به درمان انقباض دیپوترن که پیشتر به آن اشاره کردیم، مورد استفاده قرار می گیرد. تزریق این آنزیم موجب می شود که بافت زیر پوستی که ضخیم شده، نرم شود و پزشک معالج با دستکاری آن، اقدام به باز کردن بافت ها از هم نماید.

7. عمل جراحی

بسته به علت ایجاد سفتی مفاصل دست، میزان پیشرفت بیماری و در صورتی که درمان های محافظه کارانه پاسخ ندهند، متخصص ممکن است درمان جراحی را برای بهبود این عارضه پیشنهاد دهد. نوع روش جراحی مورد استفاده با در نظر گرفتن علت سفتی انگشتان دست انتخاب می شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر سفتی مفاصل معمولاً اول صبح یا بعد از نشستن طولانی مدت اتفاق می افتد، نیازی به مراجعه به پزشک ندارند. با این حال، اگر سفتی ناگهانی ظاهر شد یا بعد از چند روز از بین نرفت، باید با پزشک مشورت کنند. افراد همچنین در صورت داشتن موارد زیر باید با پزشک خود صحبت کنند:

1. تورم سریع
2. درد شدید
3. تغییر شکل مفاصل
4. قرمزی مفاصل که در لمس داغ است.

---