تلقیح داخل رحمی اسپرم مردان مبتلا به واریکوسل

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

یکی از شایع ترین دلایل ناباروری در مردان واریکوسل است. واریکوسل عارضه ای است که بر سیاهرگ های کیسه بیضه تأثیر می گذارد و می تواند باعث ناباروری در مردان شود. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که وریدهای کیسه بیضه بزرگ شده و پیچ خورده و در نتیجه گردش خون ضعیف و تولید اسپرم کاهش می یابد که می تواند منجر به کاهش تعداد، تحرک و کیفیت اسپرم شود که می تواند منجر به ناباروری شود. در برخی موارد، واریکوسل همچنین می تواند باعث کاهش تولید تستوسترون شود که می تواند بیشتر به ناباروری کمک کند.

وجود واریکوسل باعث کوچک شدن بیضه‎ها، افزایش درجه حرارت بیضه‎ها و اختلال در عملکرد نطفه‎سازی بیضه‎ها می‎گردد. بیماری واریکوسل در 15 درصد جمعیت مردان دنیا وجود دارد و در 40 درصد افراد نابارور واریکوسل دیده می‎شود. با اینکه واریکوسل ها همیشه باعث مشکلات باروری نمی شوند؛ اما ممکن است افراد مبتلا به واریکوسل برای باروری با مشکلاتی مواجه شوند. واریکوسلکتومی ممکن است یک روش دائمی برای درمان ناباروری مردان باشد؛ زیرا می تواند شرایط آسیب شناختی ناشی از ناباروری را معکوس کرده و سبب باروری مردان گردد.

تلاش جهت به حداکثر رساندن قدرت باروری مردان از طریق بهبود کیفیت اسپرم یا جلوگیری از کاهش عملکرد بیضه از اهداف مهم درمان ناباروری مردان به ویژه در صورت تمایل به داشتن بیش از یک فرزند است. علاوه بر واریکوسلکتومی، استفاده از روش های کمک باروری از قبیل IUI یا میکرواینجکشن نیز از جمله روش های مناسب برای درمان ناباروری با علل مردانه و ناشی از واریکوسل می باشد. تلقیح درون رحمی اسپرم را آی یو آی IUI می گویند. اسپرم سالم در آزمایشگاه تغلیظ می شود و سپس با کاتتر خاصی در زمان مشخصی که زن دارو مصرف کرده و یک یا چند تخمک آزاد کرده، داخل رحم قرار می گیرد.

علت واریکوسل

دلایل بسیاری برای بیماری واریکوسل ارائه شده است. دریچه های موجود در رگ ها ممکن است به خوبی کار نکنند (یا ممکن است از بین بروند). اگر جریان خون کند باشد، ممکن است خون در رگ ها جمع شود. همچنین رگ های بزرگتر که از بیضه ها به سمت قلب حرکت می کنند به طور متفاوتی در سمت چپ و راست به هم وصل می شوند؛ بنابراین در سمت چپ بیضه فشار بیشتری لازم است تا خون در رگ ها به سمت قلب جریان یابد. اگر خون در رگ ها به سمت عقب جاری شود، می تواند باعث تورم آنها شود. گاهی به ندرت، غدد لنفاوی متورم یا توده های دیگر در پشت شکم جریان خون را مسدود می کنند. این اتفاق می تواند به تورم ناگهانی رگ های اسکروتوم منجر شود که در بیشتر موارد دردناک خواهد بود.

علائم واریکوسل

بیشتر مردان مبتلا به واریکوسل دارای علائم خاصی نیستند و اغلب توسط یک پزشک هنگامی که دچار مشکلاتی در باروری هستند، تشخیص داده می شوند. مردانی که علائم دارند ممکن است درد یا احساس سنگینی را در کیسه بیضه ی خود یا کاهش اندازه ی یک بیضه را تجربه کنند. درد ممکن است:

• به صورت شدید یا مبهم باشد.
• با ایستادن یا فعالیت بدنی بخصوص اگر طولانی مدت باشد، افزایش یابد.
• در طول روز بدتر شود.
• هنگام خوابیدن به پشت تسکین پیدا کند.

اثرات ای یو ای در بیماران واریکوسل

گاهی یک فاکتور عملکردی منجر به ناباروری مردان شده و میزان باروری مردان را تحت تأثیر قرار دهد. در نتیجه پیش از انجام ای یو ای، مردان باید از نظر ابتلا به واریکوسل مورد ارزیابی قرار گیرند. نکته حائز اهمیت این است که ای یو ای معمولاً در صورت ناشناخته بودن علت ناباروری مردان مورد استفاده قرار می گیرد. مطالعات اخیر بیانگر آن است که اگرچه درمان واریکوسل ممکن است سبب بهبودی تمام خصوصیات و پارامتر های اسپرم در همه مردان نشود؛ اما به نظر می رسد که باعث بهبودی قدرت باروری و تولد نوزاد زنده پس از انجام ای یو ای می شود.

در چه مواردی روش IUI تجویز می شود؟

زمانی که تعداد اسپرم های مرد کم باشد یا اسپرم ها تحرک کافی برای رسیدن به تخمک و باردار کردن را نداشته باشند، معمولاً روش IUI تجویز می شود. گاهی نیز متخصص در موارد زیر روش IUI را تجویز می کند:

• ناباروری علت نامشخصی داشته باشد.
• وجود زخم در دهانه رحم
• ترشحات غیرطبیعی از دهانه رحم
• درد و ناراحتی شدید در هنگام رابطه جنسی
• زود انزالی یا اختلال در انزال مرد
• وجود حساسیت در زن نسبت به مایع منی و اسپرم همسر
• وجود بیماری های آمیزشی از جمله HIV (ایدز) یا هپاتیت در یکی از زوجین
• وجود آنتی اسپرم آنتی بادی در مایع منی
• علاوه بر این، از روش درمان ناباروری IUI می توان در مواردی استفاده کرد که زن اسپرم اهدایی دریافت می کند و یا مرد به دلایل مختلف اسپرم خود را منجمد کرده است و حالا قصد فرزندآوری دارد.

دستورات قبل از آی یو آی

بیمارانی که جهت انجام آی یو آی از داروهای تزریقی تخمک گذاری استفاده می کنند، توصیه به مصرف سروقت داروها و حاضر شدن سر زمان مناسب، جهت مانیتورینگ تخمک با سونوگرافی واژینال توصیه می شود.
زن و مرد از مصرف سیگار، قلیان و الکل، حداقل دو ماه قبل از شروع آی یو آی خودداری کنند.
در صورتی که مرد از داروهای خاصی که ممکن است روی اسپرم اثر نامناسب داشته باشد استفاده می کند، به پزشک اطلاع دهد؛ زیرا ممکن است پزشک تصمیم به جابه جایی داروها و استفاده از داروهای بهتری که اثر مضر روی اسپرم نداشته باشد بگیرد.

مراحل آی یو آی

درمان ناباروری به روش IUI نیازمند تخمک گذاری، حداقل یک لوله رحمی باز و همچنین مایع منی حاوی اسپرم های سالم می باشد. هر بار سیکل آی یو آی یک دوره نام دارد. دوره ای که از اولین روز قاعدگی آغاز می شود و تا زمان تخمک گذاری، تلقیح و انجام تست بارداری حدود دو هفته بعد از تلقیح ادامه می یابد.
مراحل اصلی انجام آی یو آی به روش زیر است:

• تولید تخمک: به طور معمول، تخمدان زنان در هر ماه یک تخمک آزاد می کند. پزشک حین پروسه آی یو آی و در صورت نیاز، داروهای تحریک تخمک گذاری را به منظور رها شدن بیش از یک تخمک تجویز می نماید. با این حال، در برخی موارد نیز مراحل آی یو آی بدون تجویز داروهای تحریک تخمک گذاری به پیش می رود. اگر برای انجام این پروسه از تحریک تخمدان استفاده شود، شانس موفقیت ای یو ای به شدت افزایش می یابد؛ چرا که در تحریک تخمدان با استفاده از دارو، تعداد تخمک های بیشتری رها می یابد.
• تعیین زمان تخمک گذاری: از آنجایی که تزریق اسپرم به داخل رحم باید هنگام تخمک گذاری انجام شود؛ لذا زمان تخمک گذاری توسط خود پزشک تعیین می گردد. در برخی از موارد، پزشک به منظور آزاد شدن تخمک در یک زمان مشخص، آمپول HCG را تزریق می کند. معمولاً رها شدن تخمک ۳۶ ساعت پس از تزریق HCG انجام می شود و پزشک در فاصله ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تزریق، عمل IUI را انجام می دهد که این بازه، بهترین زمان انجام آی یوآی به شمار می رود. از طرفی دیگر، گاهی می توان با استفاده از کیت های پیش بینی تخمک گذاری به کمک ادرار، در منزل بر نشانه های تخمک گذاری نظارت داشت. گفته می شود که این کیت ها افزایش و انتشار هورمون LH را در بدن تشخیص می دهند. همچنین پزشک می تواند به کمک روش تصویربرداری (سونوگرافی ترانس واژینال) از تخمدان ها و بررسی رشد تخمک، بر زمان تخمک گذاری نظارت داشته باشد.
• شستشوی اسپرم: در روز عمل آی یو آی، یک نمونه مایع منی از مرد گرفته می شود؛ اما به دلیل اینکه ممکن است عناصر غیراسپرم موجود در مایع منی در بدن زن واکنشی خاص ایجاد کند؛ لذا نمونه گرفته شده ابتدا شسته می شود. پس از شستشوی این نمونه در محیط آزمایشگاه، اسپرم های فعال، متحرک و دارای کیفیت خوب جدا می گردند تا احتمال بارداری سالم افزایش یابد.
• تلقیح اسپرم: پزشک، نمونه اسپرم شست و شو داده شده را توسط کاتتر از طریق دهانه رحم به رحم منتقل می کند. این عمل تنها چند دقیقه به طول می انجامد و در اکثر موارد بدون درد است.
• تست بارداری: دو هفته پس از تلقیح اسپرم به داخل رحم، می توان تست بارداری را انجام داد.

مراقبت های بعد از ای یو ای

پس از تلقیح، فرد باید مدتی به پشت بخوابد. بهتر است برای موفق بودن آی یو آی، موارد زیر رعایت شوند:

• بیمار چند دقیقه بعد از تلقیح اسپرم به داخل رحم، مرخص می شود و نیازی به استراحت مطلق ندارد. همچنین فرد می تواند فعالیت های عادی روزانه خود را از سر گیرد؛ اما باید از انجام فعالیت های سنگین بدنی و استرس و اضطراب پرهیز نماید.
• اغلب دو هفته پس از عمل آی یو آی، تست هورمون BHCG یا همان تست بارداری انجام می شود. تست BHCG از آن جهت اهمیت دارد که افزایش این هورمون، نخستین نشانه بارداری محسوب می گردد.
• زن باید مصرف پروتئین های کم چربی مانند ماهی، جوجه، آجیل و انواع لوبیا را افزایش دهد.
• هر روز سبزیجات و میوه ی زیادی خورده و کربوهیدرات های مورد نیاز خود را از دانه های کامل کسب کند.
• مواد لبنی پر چرب را در رژیم غذایی خود بگنجاند.
• مکمل اسید فولیک بخورید. روزانه حداقل 400 میکروگرم اسید فولیک مصرف کند.
• مصرف کافئین را محدود کرده و بیش از 200 میلی گرم کافئین در روز مصرف نکند.

عوارض آی یو آی

تلقیح درون رحمی یک روش نسبتاً ساده و بی خطر است و خطر ایجاد عوارض جدی در آن بسیار کم است. خطرات این روش عبارتند از:

• عفونت. خطر ایجاد عفونت در اثر انجام آی یو آی بسیار کم است.
• لکه بینی. گاهی عمل ورود کاتتر در رحم باعث خونریزی واژن می شود. این خونریزی تاثیری بر شانس بارداری ندارد.
• بارداری چندقلو. رابطه ای بین انجام آی یو آی و بارداری دوقلو، سه قلو و بیشتر وجود ندارد؛ اما زمانی که مصرف داروهای محرک تخمک گذاری با انجام آی یو آی همزمان شود، احتمال بارداری چند قلو تا حد زیادی افزایش می یابد. خطر بارداری چند قلو بیشتر از بارداری تکی است. برخی از خطرات بارداری چند قلو عبارت است از زایمان زودرس و کم وزنی نوزاد در هنگام تولد.