علل سقط جنین و راههای پیشگیری از آن

دکتر عنایت الله ایزدی [ متخصص کلیه و مجاری ادراری ]آدرس وب سایت : www.izadidr.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خ شمس آبادی ، روبروی بیمارستان سینا ، اول کوچه 32 تلفن مطب : 32363136 - 031

سقط جنین به عنوان یکی از مسائل حیاتی و حساس در بهداشت زنان مطرح می باشد و به دلایل متعددی اتفاق می افتد. از جمله علل رایج آن می‌توان به عوامل فیزیولوژیکی نظیر اختلالات ژنتیکی و بیماری‌های مادری و همچنین عوامل موثر بر زندگی های روزمره مانند استرس شدید یا مصرف مواد مخدر اشاره کرد. برای پیشگیری از سقط جنین، مهم است به سلامت عمومی زنان و دسترسی به مراقبت‌ های پزشکی منظم توجه ویژه شود. اقداماتی همچون مشاوره‌ی قبل از بارداری، تغذیه مناسب، کنترل بیماری‌های مزمن، و جلوگیری از موارد مصرف مواد مخدر می‌تواند به کاهش احتمال وقوع سقط جنین کمک کند. به‌طور کلی، آگاهی از علل و فراهم کردن شرایط بهداشتی و پزشکی مناسب می‌تواند در کاهش خطرات مربوط به سقط جنین تأثیرگذار باشد.

آشنایی با علل طبیعی سقط جنین

تقریباً نیمی از سقط‌‌هایی که در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهد،ناشی از ناهنجاری‌های کروموزومی در اسپرم پدر یا تخمک مادر است. این مسئله ممکن است به صورت ارثی یا در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند اشعه ایکس، تشعشعات،یا مواد سمی و شیمیائی رخ دهد.
یکی دیگر از دلایل اصلی سقط جنین نارسایی دهانه رحم است. در این مشکل دهانه رحم بعلت شل بودن نمی‌تواند جنین را نگه دارد و معمولاً در سه ماهه دوم بارداری که جنین وزن قابل توجه پیدا کرد، سقط اتفاق می‌افتد.
از دیگر دلایل مهم سقط جنین، نارسایی خونی مادر و جنین است. اگر Rh خون مادر منفی و Rh خون جنین مثبت باشد، به دلیل عدم تناسب نوع Rh در بدن مادر نوعی آنتی بادی تولید می‌شود که می‌تواند باعث اختلال و سقط جنین در بارداری‌های بعدی شود. تزریق آمپول روگام از این نوع سقط جلوگیری می کند.
بی‌نظمی هورمونی به خصوص هورمون پروژسترون یکی دیگر از دلایل اثرگذار است که معمولا به علت کیفیت پایین تخمک ایجاد می‌شود.
ابتلای مادر به کم‌کاری تیروئید و دیابت می‌تواند به علت عدم تنظیم سوخت‌وساز بدن باعث سقط جنین شود.

مشکلات ژنتیکی در سقط جنین

• ناهنجاریهای تک ژنی

ناهنجاریهای تک ژنی به آن دسته از ناهنجاری ها گفته می شود که بر اثر جهش در یک ژن ایجاد می شود. بسیاری از جهش های تک ژنی، منجر به بروز ناهنجاری های آناتومیکی، هورمونی و ایمونولوژیکی میشوند. این ناهنجاری ها، از جمله عوامل بروز علت ژنتیکی سقط جنین و جهش ژنتیکی در جنین هستند. از جمله ناهنجاری های تک ژنی که منجر به بروز اختلالات آناتومیکی می شوند می توان به تمامی ژن های دخیل در بروز ناهنجاری های مرتبط با رحم، تخمدان و لوله های فالوپ اشاره کرد.

• ناهنجاریهای کروموزومی

ناهنجاری های کروموزومی به آن دسته از ناهنجاری ها گفته می شود که شامل کم یا زیاد شدن محتوای کروموزومی در سلول است که مهمترین آن در سقط جنین و جهش ژنتیکی در جنین، ناهنجاری عددی کروموزومی است. به ناهنجاری های عددی کروموزومی آنیوپلوئیدی گفته می شود. آنیوپلوئیدی در جنین مسئول 50 درصد از موارد سقط جنین در سه ماهه اول بارداری است.

در مواردی که سقط جنین به دلیل مشکلات ژنتیکی تکرار شود، یکی از روش‌های پیشنهادی برای ادامه مسیر فرزندآوری، استفاده از جنین اهدایی در مراکز ناباروری است.

عوامل محیطی و علل غیرطبیعی در سقط جنین

تقریبا 10 درصد ناهنجاری های جنینی در نتیجه عوامل محیطی و کمتر از 1 درصد آن در نتیجه تجویز دارو و موادشیمیایی و اشعه های یونیزان به وجود می آیند. پزشکان مردم را تشویق به تغییر سبک زندگی برای جلوگیری از تماس و کاهش خطر سقط های مکرر مربوط به عوامل محیطی می کنند. عوامل محیطی موثر در سقط مکرر شامل:
تماس با حلال های آلی، داروها، اشعه یونیزان، سموم محیطی و سه مورد خاص شامل سیگار، الکل و کافئین در این اتفاق نقش دارند. برخی دیگر از عوامل میتواند با سبک زندگی مرتبط باشند. برای مثال، دیابت، مصرف الکل، مصرف بیش از حد سیگار و دخانیات و همچنین قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی، داروها، اشعه ایکس و غیره نیز ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهد.

تأثیرات بیماری‌ های مادری بر سقط جنین

بیماری‌های مختلفی می‌توانند بر سلامت جنین و مادر تاثیر بگذارند به همین دلیل انجام آزمایش‌های قبل از بارداری و حتی آزمایش‌های دوره‌ای در دوران بارداری بسیار مهم هستند و به کنترل و درمان آن‌ها کمک می‌کنند. برخی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که می‌توانند خطر سقط جنین به ویژه سقط مکرر را افزایش دهند عبارتند از:

• اختلالات تیروئید: اختلال تیروئید کم کار و پرکار
• بیماری دیابت: دیابت کنترل نشده، نوع ۱ و نوع ۲
• اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس اریتماتوزوس سیستمیک (SLE) و سندرم آنتی فسفولیپید (APS)
• انواع عفونت‌ها: برخی از عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی مانند سرخچه، سیتومگالوویروس (CMV) یا برخی از عفونت‌های مقاربتی
• ناهنجاری‌های رحم: مانند سپتوم یا فیبروم رحم
• اختلالات لخته شدن خون ارثی: مثل جهش فاکتور V لیدن یا کمبود آنتی ترومبین

عوامل روانی و استرس در سقط جنین

آخرین تحقیقات پزشکی حاکی از آن است که سلامت جسمی و روانی افراد در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر هستند. یک وضعیت روانی یا نگرش بد در نهایت بر سلامت جسمی فرد اثر می گذارد، بنابراین به خوبی میتوانید نتیجه بگیرید که استرس (به خصوص از نوع مزمن) می تواند بر رشد و تندرستی جنین اثرگذار باشد. استرس مزمن ممکن است هورمون های خاصی ترشح کنند که سقط جنین را تحریک کند.

پیشگیری از افسردگی دوران بارداری

برای این‌ که از بروز افسردگی بارداری در خود پیشگیری کنید، لازم است به این چند توصیه عمل کنید:

• سعی کنید تنهایی به مبارزه با مشکلات نروید و همسرتان همیشه کنارتان باشد.
• در انجام کارهای خانه از همسر، مادر یا نزدیکان‌تان کمک بگیرید.
• پیاده‌روی، ورزش سبک و نرمش را فراموش نکنید.
• رژیم غذایی سالم و متنوع داشته باشید.
• سعی کنید از تنش و استرس دوری کنید.
• سعی کنید خوب بخوابید.
• مطالعه کنید، فیلم ببینید و غیره

چگونگی پیشگیری از علل سقط جنین قابل پیش‌ بینی

بعضی از نکات هستند که برای جلوگیری از سقط جنین موثر بوده و باید رعایت شوند. در ادامه روش های پیشگیری از سقط جنین را می‌خوانید:
عدم استعمال دخانیات در طول دوران بارداری
تلاش برای جلوگیری از ابتلا به برخی از عفونت‌ها مانند سرخجه در طول بارداری
عدم مصرف نوشیدنی‌‌های الکی در طول بارداری
دوری از مصرف برخی غذا‌های مضر برای سلامت مادر و جنین در بارداری
داشتن تغذیه‌ی سالم و متعادل به همراه مصرف روزانه حداقل ۵ وعده‌ میوه و سبزیجات زیر‌نظر پزشک
حفظ وزن ایده‌آل قبل از باردار شدن

تأثیرات عادات زندگی بر علل سقط جنین

عادات پر خطر شما می‌تواند خطر سقط را در جنین افزایش دهد. استعمال سیگار یکی از عوامل مهم در سقط نوزاد است تا جایی که برخی از مطالعات نشان می‌دهند که حتی اگر استعمال سیگار از سمت پدر باشد، باز هم خطر سقط در بارداری افزایش می‌یابد. نوشیدن زیاد الکل، استفاده از داروهای غیر قانونی، خطرات زیست محیطی و… نیز از دیگر عوامل خطر مربوط به سبک زندگی مادران باردار هستند.

نقش عوامل اجتماعی و اقتصادی در وقوع سقط جنین

عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند فقر، بیکاری، نابرابری جنسیتی و فشارهای اجتماعی مختلف نیز می‌توانند تأثیرگذار بر افزایش آمار سقط جنین باشند، بنابراین ضرورت دارد با فعال شدن مراکزی در استان افرادی که دنبال سقط جنین هستند، شناسایی شده و از خدمات مشاوره و روان‌پزشکی رایگان استفاده کنند تا از انجام سقط منصرف شوند. علاوه بر این حمایت‌های مختلف روحی و روانی، مالی، معیشتی، مراقبت‌های پزشکی، اجتماعی و اقتصادی به مادران باردار و خانواده آنها باعث می‌شود تا آمار سقط‌ها جنین کاهش یابد.

نتیجه گیری

سقط جنین که به صورت از دست رفتن خودبه‌خودی بارداری پیش از هفته ۲۴ بارداری تعریف می‌شود، امری شایع و در تقریبا ۲۵% از زنان در طول زندگی آنها رخ می‌دهد. تخمین زده می‌شود که ۱۵% از بارداری‌ها به سقط جنین می‌انجامند. سقط جنین به دلایل ژنتیکی و عدم رشد کافی جنین صورت می‌گیرد؛ اما دلایل دیگری نیز در سقط جنین در سه ماه اول بارداری دخیل هستند. سقط جنین می‌تواند منجر به موربیدیتی جدی، از جمله خونریزی، عفونت و حتی مرگ شود، به ویژه در شرایطی که خدمات مراقبت سلامت کافی در دسترس نیست. به طور خلاصه، آگاهی از عوامل خطر و اتخاذ اقدامات مناسب نظیر مشاوره قبل از بارداری، مراقبت‌های پزشکی منظم و توجه به سلامت عمومی و رفاه زنان می‌تواند در کاهش خطرات مربوط به سقط جنین مؤثر باشد.