سوء هاضمه و نفخ شکم چیست ؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سوء هاضمه و نفخ شکم چیست ؟

فرآیند هضم مواد غذائی یکی از اعمال پیچیده دستگاه گوارش محسوب میشود که در نهایت از طریق رساندن مواد مغذی و املاح و ویتامین ها به سلول ها به کارکرد بهینه کلیه سیستم های بدن منجر میشود .

دستگاه گوارش در انسان از دو قسمت لوله گوارشی شامل : ( حلق- مری- معده - روده باریک - روده بزرگ ) و ضمائم گوارشی شامل : ( کبد - کیسه صفرا - لوزالمعده یا پانکراس ) تشکیل شده و از نظر عملکرد ( فونکسیون ) دارای چهار وظیفه : حرکتی ( حرکات دودی و پیش برنده لقمه غذائی ) جنبه ترشحی ( اسید کلریدریک - شیره گوارشی- صفرا - آنزیم ها ) جنبه جذبی از طریق سطح وسیع مخاطی روده باریک (ژژونوم و ایلئوم) و در نهایت جنبه دفعی مواد زائد از طریق روده بزرگ (کولون و سیگموئید و رکتوم) میباشد .

عمل هضم در سیستم گوارش در حقیقت از ورود موا د غذائی به دهان شروع شده وپس از عبوراز مری به معده و روده باریک بطول تفریبی 10 متر ( دئودنوم- ژژونوم- ایلئوم ) وارد شده و در این مسیر از کبد و کیسه صفرا و لوزالمعده نیز برای هضم کامل مواد غذائی کمک گرفته سپس وارد روده بزرگ شده و پس از انجام آخرین عملیات از طریق دفع مدفوع به اتمام میرسد .

هرگونه اختلال درعملکرد این مسیر طولانی باعث بروز مجموعه ای از علائم و نشانه های مهم گوارشی میگردد که بنام سندرم سوء هاضمه نامیده میشود .بایستی توجه داشت وجود هرگونه اختلال در هضم مواد غذائی خورده شده در دراز مدت باعث مختل شدن جذب کلیه مواد مورد نیاز انسان و اختلال در اعمال حیاتی جسم و روح میشود . ( سوءجذب بدنبال سوءهضم)

در مرحله اول : عمل جویدن با نیروئی بالغ بر 25 کیلوگرم برای دندان های پیشین و 90 کیلو گرم برای دندان های آسیا باعث خورد شدن کامل مواد غذائی خصوصا غشاء سلولزی وغیر قابل هضم میوه جات و سبزیجات و دانه ها و مخلوط نمودن آنها با بزاق میشود . مایع بزاقی که بمیزان 800-1500 سی سی در 24 ساعت از طریق غدد بزاقی ترشح میشود حاوی دو نوع ترشح بنامهای پتیالین برای هضم نشاسته ها وموسین برای روان سازی لقمه غذائی و حفاظت از سطوح دندانی و لثه ها میباشد . PH بزاق بین 6-7 بوده ومحیط مناسبی برای هضم اولیه مواد غذائی محسوب میشود. مری با ترشح مخاطی فقط در روان سازی عبور مواد غذائی و جلوگیری از ایجاد خراش در سصح مخاطی حود نقش دارد.

در مرحله دوم : مواد غذائی خورده شده با ورود به معده وارد پروسه اصلی فرآیند هضم وجذب میشوند . در این پروسه معده سه نقش عمده دارد که عبارتست از : انباشت و انبار مقدار زیادی مواد غذائی مخلوط نمودن کامل آن با ترشحات اسیدی و ایجاد مخلوطی نیمه مایع بنام کیموس معدی ودر نهایت تخلیه آهسته و تدریجی کیموس به روده باریک که هر سه کار به نحو تدریجی و تحت تاثیر عوامل مختلف عصبی و هومونی بطور مداوم در حال انجام میباشند .

ترشحات معده که در حدود 1500 سی سی در 24 ساعت است شامل موکوس ( نوعی ترشح خلط مانند چسبناک و پانسمان کننده ) اسید کلریدریک پپسین ( نوعی آنزیم ) گاسترین ( نوعی هورمون ) و یک ترشح خاص جهت جذب ویتامین B12 بنام فاکتورداخلی و یون های املاح میباشد که همگی برای آماده سازی مواد غذائی و یک فرایند هضم وجذب کامل لازم وضروری میباشند . در بیمارانی که به علل مختلف با عمل جراحی معده آنها برداشته شده و یا مبتلا به ورم معده ( گاستریت ) زخم معده ( اولسر پپتیک ) و یا میکروب معده ( هلیکوباکتر ) میباشند این مرحله از پروسه هضم دچار اختلال شده و مشکلات عدیده ای را برای بیمار ایجاد میکند .

در مرحله سوم : کیموس معدی کهمایع نیمه جامدی از مواد غذائی خورده شده است بتدریج از طریق دریچه پیلور وارد قسمت اول روده باریک (دئودنوم ) شده و در آنجا هرکدام از دسته جات مواد غذائی موجود در کیموس توسط آنزیم ها و مواد مخاطی و هومورن های مخصوص به خود از قبیل صفرا - شیرهو آنزیم های پانکراس - و هورمون ها و مواد ترشحی از مخاطات روده باریک به ملکول های قابل جذب شکسته و هیدرولیز شده و آماده جذب گردش خون از سطح مخاطی وسیع و پرخون ژژونوم و ایلئوم میشوند .در این مرحله لوزالمعده ( پانکراس ) رل مهمی را در فرآیند هضم و جذب بازی میکند در حقیقت شیره لوزالمعده برای تمام دستجات غذائی ( کربوهیدرات ها - لیپید ها - و پروتئین ها ) کلیه آنزیم ها ومواد لازم را فراهم میکند. که عبارتند از : تریپسین - کیموتریپسین - کربوکسی پلی پپتیداز- آمیلاز - لیپاز - کلسترول استراز - فسفولیپاز - یون بیکربنات و بعضی املاح دیگر.

صفرا نیز که بمیزان 600-1000 سی سی در روز توسط کبد ساخنه شده و در کیسه صفرا ذخیره و بتدریج وارد اثنی عشر میشود در شکسته شدن ذرات درشت چربی نفش داشته و چربی ها را آماده هضم توسط لیپاز لوزالمعده مینماید .

علائم و نشانه های سوء هضم در فرد میتلا عبارتست از : درد و ناراحتی در قسمت فوقانی شکم - احساس پری و تجمع گاز و نفخ در شکم - صدای غرغر شکم و باد گلو - افزایش دفع گاز- سیری زودرس - تهوع و استفراغ - زبان تلخ و باردار - سوزش در ناحیه معده و غیره .

اقداماتی که توسط فرد مبتلا برای مدیریت سندرم سوءهضم قابل انجام است شامل : پرهیز از پر خوری - خوب جویدن و آهسته خوردن لقمه غذایی - رژیم غذایی کم چرب - آرامش عصبی خصوصا پرهیز از استرس حین غذا خوردن - پرهیز از نوشیدن الکل و قهوه و نشابه های گازدار میباشد .

علل ایجاد نفخ که در سندرم سوءهضم نیز دیده میشوند شامل : تجمع مایعات و گاز در روده - بلع هوا ( آئروفاژی ) - پرخوری - یبوست - استرس و اضطراب - حساسیت به مواد غذائی خاص - انسداد در مسیر عبور مواد غذائی - عفونت در لوله گوارشی - مصرف غذاهای پرچرب و تاخیر در تخلیه معده - عدم تحمل لاکتوز یا فروکتوز - مصرف بعضی آنتی بیوتیک ها و مسهل ها - آلودگی به انگل مثل آسکاریس و ژیلردیازیس - و سندرم روده تحریک پذیر .