بیماری زونا چگونه تشخیص داده میشود؟

دکتر علیرضا واعظ شوشتری [ متخصص پوست ، مو و زیبایی ]آدرس وب سایت : www.drvaez.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان توحید میانی ، قبل از چهارراه پلیس ، مقابل اداره ثبت ، ساختمان آریا ، طبقه اول تلفن مطب : 91620100 - 031

زونا یک عفونت ویروسی است که باعث بروز ضایعات دردناک می‌ شود؛ این ضایعات در هر نقطه از بدن می‌توانند ایجاد شوند، اما معمولا تاول به صورت خطی در سمت چپ یا راست تنه پدیدار می‌شود. ویروس واریسلا زوستر، عامل آبله مرغان، باعث زونا می‌شود و زمانی که فرد مبتلا به آبله مرغان می‌شود، پس از بهبودی این ویروس در بافت عصبی در نزدیکی نخاع و مغز فرد به صورت غیرفعال باقی می‌ماند، اما ممکن است چند سال بعد به عنوان زونا فعال شود. در حالی که زونا تهدید کننده زندگی نیست، می‌تواند بسیار دردناک باشد. واکسن‌ها می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به زونا کمک کنند، در حالی که درمان اولیه می‌تواند به کاهش عفونت‌های ناشی از زونا و کاهش عوارض آن کمک کند.

بيماري زونا بيشترين ميزان شيوع را در بين بزرگسالان دارد. يک واکسن براي افراد بالاتر از ۵۰ سال عرضه شده است که مي‌تواند از بروز زونا جلوگيري کند. متخصصين پوست استفاده از اين واکسن را براي همه افراد ۵۰ ساله و مسن‌تر توصيه می‌کنند.

علائم و نشانه‌های بیماری زونا

تاول‌های ناشی از زونا در مقایسه با تاول‌های آبله مرغان، درد بیشتر و خارش کمتری دارند. شایع‌ ترین نشانه‌ ها و علائم زونا عبارت است از:
یک قسمت از پوست ممکن است احساس سوزش، خارش یا حساسیت بسیار شدید پیدا کند. این حالت معمولاً در ناحیه کوچکی از پوست، یک سمت بدن مشاهده می‌شود. این علائم ممکن است ثابت باشد و یا با گذشت زمان ظاهر و محو شود. در اغلب افراد این علائم به مدت یک تا سه روز مشاهده می‌شود، اما ممکن است زمان بیشتری هم طول بکشد.

جوش

بعد از مرحله قبل، در همان قسمت پوست جوش‌هایی ایجاد می‌شود.

تاول‌ ها

جوش‌ ها خیلی زود تبدیل به مجموعه‌ای از تاول‌های برجسته می‌شود. این تاول‌ها قبل از آنکه پوسته پوسته و برطرف شود، به حالت زرد رنگ یا خونی در می‌آید. تاول‌ها معمولاً ۲ تا ۳ هفته باقی می‌ماند.

درد

تاول بدون درد در بیماری زونا چندان معمول نیست. شدت درد ناشی از این بیماری به اندازه‌ای است که غالباً پزشک برای درمان درد زونا داروهای مسکن تجویز می‌کند. وقتی که تاول‌ ها خوب شد، درد ناشی از آن هم رو به کاهش می‌ گذارد، اما این درد ممکن است تا چندین ماه بعد از برطرف شدن تاول‌ها نیز ادامه داشته باشد.

علائم شبیه سرماخوردگی

• در زمان بروز جوش‌ها ممکن است فرد مبتلا، احساس تب یا سر درد داشته باشد.
• درد، سوزش، بی حسی یا مور مور شدن
• حساسیت به لمس
• ضایعه‌ای قرمز که چند روز پس از درد شروع می‌شود.
• تاول‌های حاوی مایع که پاره شده و به صورت دلمه بسته در می‌آید.
• خارش
• بعضی افراد نیز علائم زیر را تجربه می‌کنند:
• تب
• سردرد
• حساسیت به نور
• خستگی

چه کسانی به زونا مبتلا می‌ شوند؟

بیماری زونا در افرادی بروز می‌کند که در گذشته به بیماری آبله مرغان مبتلا شده باشند. در واقع خطر ابتلاء به زونا در افرادی که آبله مرغان گرفته‌اند، بیشتر است. این افراد:

• سن ۵۰ سال یا بیشتر دارند.
• بیماری یا آسیب دیدگی خاصی دارند.
• تحت شرایط استرس شدید هستند.
• از ضعف سیستم ایمنی رنج می‌برند.

برخی از بیماری‌ها یا درمان‌های پزشکی می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی افراد و افزایش خطر ابتلاء به زونا شود که مهم‌ترین آن عبارت است از:

• سرطان
• ایدز (ویروس HIV)
• برخی از درمان‌های مورد استفاده برای سرطان از قبیل شیمی درمانی یا پرتو درمانی
• داروهایی که برای جلوگیری از پس زدن اندام‌های پیوندی مصرف می‌شوند.
• مصرف طولانی مدت کورتیزون

پیشگیری از زونا

واکسن زونا برای افراد با سن ۵۰ سال و بالاتر وجود دارد. مهم‌ترین مزایای گرفتن این واکسن شامل موارد زیر است:

در یک مطالعه تحقیقاتی مشخص شد که این واکسن خطر ابتلاء به زونا را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. اگر با وجود گرفتن واکسن باز هم به زونا مبتلا شوید، شدت درد ناشی از آن کمتر خواهد بود. درد معمولا اولین نشانه‌‌ی زونا است و برای برخی می‌تواند شدید باشد و برخی دیگر درد را بدون هر گونه ضایعه‌ای تجربه می‌کنند، با توجه به این که کدام مناطق در زونا درگیر شوند، ممکن است با علائم مشکلاتی نظیر بیماری‌های قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته شود. ضایعات زونا به طور شایع به صورت تاول‌های خطی در سمت چپ یا راست تنه ایجاد می‌شوند و گاهی اوقات این ضایعات در اطراف یک چشم یا یک سمت از گردن یا صورت رخ می‌دهند.

تشخیص زونا

بروز ضایعات در یک سمت از بدن می‌تواند نشانه‌ای از بیماری زونا باشد، بنابراین جهت اطمینان از بیماری به متخصص داخلی و دکتر پوست خود مراجعه کنید و پس از قطعی شدن تشخیص می‌توان ضایعات و سایر علائم را درمان کرد. پس از مراجعه، پزشک ابتدا پیرامون سابقه‌‌ی ابتلا به آبله مرغان سوال‌هایی می‌پرسد و علائم شما را بررسی می‌کند. ضایعات نشانه‌‌ی اصلی زونا است، اما ممکن است فقط یک مشکل پوستی باشد. ویژگی‌های ضایعات ناشی از زونا عبارتند از:

1. پدیدار شدن در یک سمت از بدن یا صورت
2. احساس تیر کشیدن، سوزش یا خارش در ضایعه

ضایعات در ابتدا به صورت یک برجستگی پدیدار می‌شوند و رفته رفته تبدیل به تاول می‌شوند. افراد مشکوک به ابتلاء به زونا باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. زیرا هر چقدر مراحلدرمان زونا سریع‌ تر آغاز شود، تأثیر و کارایی بیشتری خواهد داشت، به خصوص هنگامی که یک چشم یا گوش هم درگیر باشد. در صورتی که بیماری زونا درمان نشود، ظرف چند هفته به خودی خود برطرف خواهد شد. اما متخصصین پوست قویاً توصیه می‌کنند که این بیماری به روش مناسبی درمان شود. بسیاری از افرادی که برای درمان زونا اقدام نمی‌کنند، به درد، بی حسی، خارش و سوزش شدیدی دچار می‌شوند که می‌تواند تا چندین ماه یا چند سال ادامه داشته باشد.

عوارض جانبی زونا

افراد مبتلا به زونا به ندرت نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند، اما زونا می‌تواند باعث مشکلات خطرناکی از قبیل موارد زیر شوند:

درد عصبی بعد از درمان

درد عصبی شایع‌ترین عارضه ناشی از زونا می‌باشد. زونا می‌تواند باعث درد، بی حسی، خارش و سوزش شدید شود و برای چند ماه یا حتی چند سال ادامه داشته باشد. افرادی که به این مشکل دچار می‌شوند، ممکن است ضعف شدید، بی اشتهایی و اختلال خواب نیز داشته باشند. در این افراد گاهی از اوقات حتی یک تماس کوچک مانند دست زدن به پوست می‌تواند باعث احساس درد بسیار شدیدی شود. احتمال بروز این عارضه در افراد با سن بالاتر از ۶۰ سال بیشتر است.

مشکلات چشم

حالتی از بیماری زونا که چشم را درگیر کند، تحت عنوان زونای چشمی یا چشم درد ناشی از زونا نامیده می‌شود. نشانه‌ها و علایم زونای چشمی شامل تاول‌هایی در اطراف چشم یا روی پلک، ورم و قرمزی چشم یا پلک و درد شدید در ناحیه چشم می‌باشد. برخی از بیماران نسبت به نور حساسیت پیدا می‌کنند. مدت کوتاهی بعد از آنکه زونای چشمی ایجاد شد، شخص مبتلا ممکن است تاری دید پیدا کرده یا مرتباً احساس کند که چیزی در داخل چشم وجود دارد. اگر تاول‌ها در نوک بینی ظاهر شود، می‌تواند هشداری برای احتمال ایجاد زونای چشمی باشد. بنابراین هر گاه تاول زونا بر روی بینی ظاهر شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. عدم درمان زونای روی بینی می‌تواند باعث آسیب دائمی به بینایی شود. احتمال بروز گلکوم (آب سبز یا آب سیاه)، زخم و حتی کوری چشم نیز وجود دارد. همچنین افرادی که دچار زونای چشمی می‌شوند، بیشتر در معرض خطر سکته مغزی هستند.

عفونت باکتریایی

ممکن است تاول‌های زونا عفونی شده و باعث کند شدن روند بهبودی شود. درد و قرمز شدن طولانی جوش‌ها می‌تواند نشان دهنده عفونت باشد. اگر این حالت اتفاق افتاد بلافاصله به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. برای رفع این مشکل ممکن است به درمان با آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید. در صورتی که عفونت باکتریایی به طور مناسب درمان نشود، می‌تواند منجر به جای زخم ( اسکار ) گردد.

سندرم رامزی هانت

در صورتی که گوش و یا اطراف آن در زونا درگیر شد، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا در صورت عدم درمان منجر به سندرم رامزی هانت می‌شود و علائم زیر را به دنبال دارد:

• سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل
• گوش درد
• و وزوز گوش، این عارضه نادر است اما با درمان به موقع شانس بهبودی کامل وجود دارد.
• از دست رفتن شنوایی
• از دست دادن توانایی حرکت بخش‌هایی از صورت…

روش‌های درمان زونا

1. قرص‌های مسکن برای کمک به کاهش درد: درد ناشی از زونا می‌تواند بسیار شدید باشد و مصرف قرص‌های مسکن برای درد زونا ضرورت پیدا کند.
2. داروهای ضد ویروس: این دارو در زمانی تجویز می‌شود که پزشک بیماری را ظرف ۷۲ ساعت بعد از ظاهر شدن اولین جوش‌ ها تشخیص دهد. هر چقدر مصرف داروی ضد ویروس زودتر آغاز شود، تأثیر بهتری خواهد داشت. مهم‌ترین داروهای ضد ویروس شامل فامسیکلوویر، والاسیکلوویر و آسیکلوویر می‌باشد. این داروها می‌تواند درد ناشی از بیماری را کاهش دهد و زمان دردناکی تاول‌ها را کوتاه‌تر کند.
3. مسدود کننده عصب: این داروهای تزریقی که در صورت شدید بودن درد تجویز می‌شود، شامل یک عامل بی حس کننده و در بعضی از موارد شامل کورتیکواستروئید می‌باشد.
4. کورتیکواستروئیدها: برای برخی از بیماران ممکن است جهت کاهش ورم و درد، قرص‌های کورتیکواستروئید همراه با داروی ضد ویروس تجویز شود. البته این روش درمانی چندان رایج نیست، زیرا می‌تواند باعث گسترده‌تر شدن جوش شود.

درمان درد بعد از برطرف شدن جوش‌ ها

• درمان سریع زونا به صورت خانگی امکان پذیر نمی باشد ، اما یک سری از اقدامات می‌تواند به بهبودی پوست کمک کند.
• منطقه‌‌ی آسیب دیده را تمیز، خشک و تا حد امکان در معرض هوا قرار دهید.
• ممکن است خارش‌ها افزایش یابند، اما هرگز آن‌ها را نخارانید و تاول‌ها را خراش ندهید.
• از پزشک خود درباره‌‌ی کرم‌ها یا سایر مواد کمک کننده به کاهش خارش سوال کنید.

در صورت وجود هرگونه درد بعد از برطرف شدن تاول‌ها و بهبودی التهاب، ممکن است پزشک اقدامات زیر را توصیه کند:

• کرم کاپسیدین: از مصرف آن در داخل یا اطراف چشم خودداری نمایی.
• داروهای بی حسی: برای کاهش درد می‌توان از لیدوکائین استفاده کرد، که در فرم‌های مختلف مانند کرم، لوسیون، برچسب، پودر و اسپری در دسترس است.
• آنتی بیوتیک‌ها: در صورت آلودگی پوست و ضایعات به عفونت باکتریایی به آنتی بیوتیک نیاز است، در غیر این صورت آنتی بیوتیک کمک کننده نخواهد بود.
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: بسیاری از داروها در این دسته ممکن است به کاهش درد ایجاد شده پس از بهبودی کمک کنند، مانند آمی تریپتیلین، دزیپرامین (نورپرامین) و نورتریپتیلین. در صورت بروز هرگونه افسردگی همراه با زونا، این داروها کمک کننده هستند.