آمنیوسنتز Amniocentesis چیست؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

آمنیوسنتز Amniocentesis، یکی از آزمایش ‏های تشخیصی قبل از تولد است که پزشک با استفاده از نمونه برداری مایع آمنیوتیک شما و آزمایش آن می تواند اختلالات و ناهنجاری های کروموزمی ای که ممکن است منجر به مشکلاتی در کودک شود مانند سندرم داون را پیش از تولد تشخیص دهد.

جنین داخل کیسه ای قرار گرفته است که کیسه آمنیون نامیده می شود. داخل این کیسه از مایع آمنیون پر شده است و جنین در آن شناور است. مایع آمنیون به عنوان ضربه گیر عمل می کند و از چسبیدن جنین به دیواره رحم جلوگیری کرده و حرکات جنین را امکان پذیر می کند. این مایع حاوی سلول های مرده، زنده و ماده وراثتی جنین است. آمنیوسنتز به نمونه برداری از مایع آمنیون گفته می شود که تشخیص برخی از بیماری های جنینی را قبل از تولد امکان پذیر می کند.

آمنیوسنتز یکی از رایج ترین روش های تهاجمی تشخیص پیش از تولد در سه ماهه ی دوم بارداری است. آمنیوسنتز برای همه مادران باردار توصیه نمی شود بلکه تنها در مادرانی انجام می گیرد که سن آنان بالای ۳۵ سال باشد یا در بررسی غربالگری سندرم داون یا شیوه های دیگر غربالگری در زمره بارداری های پر خطر طبقه بندی شده باشند. آمنیوسنتز علاوه بر بررسی از نظر سندرم داون و اختلالات کروموزومی و عفونت در جنین، به منظور تعیین وضعیت جنین از نظر ابتلا به سایر بیماری های ژنتیکی نیز کاربرد دارد.

نحوه انجام آزمایش آمینوسنتز

• آمنیوسنتز ممکن است به صورت سرپایی یا بستری در بیمارستان انجام شود. روش ها ممکن است بسته به شرایط فرد و روش پزشک متفاوت باشد.
• به طور کلی، آمنیوسنتز به دنبال این فرآیندها است:
• از شما خواسته خواهد شد بسته به شرایط، لباس خود را در بیاورید.
• از شما خواسته خواهد شد که در صندلی معاینه دراز بکشید و دست های خود را پشت سرتان قرار دهید.
• علائم حیاتی (فشار خون، ضربان قلب و میزان تنفس) بررسی خواهد شد.
• اولتراسوند برای بررسی ضربان قلب جنین، موقعیت جفت، جنین و بند ناف و موقعیت مایع آمنیوتیک انجام خواهد شد.
• شکم شما با مواد ضد عفونی کننده پاک می شود.
• اگر بیهوشی موضعی به کار رود، ممکن است کمی احساس سوزش سوزن را احساس کنید.
• سونوگرافی برای کمک به ورود سوزن بلند، نازک و باریک از طریق شکم، به رحم و کیسه آمنیوتیک کمک می کند. ممکن است کمی احساس درد در ناحیه رحم هنگام ورود سوزن به رحم حس شود.
• پزشک، مقدار کمی مایع آمنیوتیک را با یک سرنگ اخذ می کند. مقدار مایع بستگی به نوع آزمایشی است که انجام می شود.
• مایع در یک ظرف مخصوص محافظت شده در برابر نور قرار می گیرد.
• سوزن برداشته خواهد شد.
• چسب بر روی محل سوزن قرار می گیرد.
• ضربان قلب جنین و نشانه های حیاتی شما دوباره ارزیابی خواهند شد.
• اگر Rh منفی باشید، ممکن است به تزریق Rhogam نیاز داشته باشید.
• مایع آمنیوتیک برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می شود.

زمان انجام آزمایش آمنیوسنتز

زمان انجام این آزمایش موقعی است که در طی آزمایش های غربالگری یا انجام سونوگرافی جنین، شک به بیماری یا سندرم خاصی باشد و یا والدین، ناقل یک بیماری شناخته شده با ژن مشخص باشند و قصد بررسی جنین از لحاظ ابتلا به آن بیماری باشد که اواخر هفته پانزده یا اوایل هفته شانزدهم بارداری انجام می شود.

دلایل انجام آزمایش آمنیوسنتز

متداول ترین دلیل انجام آزمایش آمنیوسنتز، تشخیص زودهنگام ناهنجاری های کروموزومی و نقص های مادرزادی در جنین است. در این روش پزشک با استفاده از نمونه ی مایع آمنیوتیک شما می تواند تصویری از کروموزوم های جنین در حال رشد به دست آورد و با استفاده از آن مطمئن شود که جنین شما ناهنجاری کروموزومی مشخصی نداشته باشد. اطلاعاتی که پزشک از این روش به دست می آورد همانند آزمایش نمونه برداری از پرزهای جفتی یا CVS است. آزمایش آمنیوسنتز برای تشخیص اختلالات کروموزومی زیر به کار می رود:

• تشخیص تقریباً تمام اختلالات کروموزومی از جمله سندرم داون، تریزومی ۱۳، تریزومی ۱۸ و اختلالات کروموزومی جنسیتی مانند سندرم ترنر؛ Turner Syndrome. این آزمایش می تواند چنین اختلالاتی را تشخیص دهد؛ اما نمی تواند شدت آنها را ارزیابی کند.
• تشخیص نقص های لوله ی عصبی مانند اسپینا بیفیدا؛ Spina bifida و آنانسفالی؛ Anencephaly که با اندازه گیری میزان پروتئینی به نام آلفا فیتوپروتئین؛ AFP، در مایع آمنیوتیک انجام می شود.
• با این حال آمنیوسنتز نمی تواند سایر نقص‏ های ساختاری هنگام تولد مانند ناهنجاری‏ های قلب، شکاف لب یا کام را تشخیص دهد. نقص های ساختاری معمولاً در سه ماهه دوم و به وسیله ی سونوگرافی آنومالی تشخیص داده می شود. علاوه بر موارد فوق، ممکن است پزشک به دلایل دیگری این آزمایش را به شما توصیه کند. چند دلیل دیگر برای انجام آزمایش آمنیوسنتز عبارتند از:
• برای تشخیص یا رد عفونت داخل رحمی مادر این روش توصیه می شود.
• برای کنترل سلامت جنین در صورت وجود حساسیت خونی و به خصوص حساسیت Rh. این مشکل به دلیل تفاوت گروه خونی یا Rh مادر و جنین به وجود می آید که امروزه عموماً از سونوگرافی داپلر برای کنترل آن استفاده می شود.
• ارزیابی رشد ریه های کودک در زمانی که به دلایل پزشکی باید زایمان زودرس انجام شود.

آمادگی قبل از انجام آزمایش آمنیوسنتز

1) پرهیز از مصرف داروهایی مانند هپارین، آسپرین و وارفارین یک هفته قبل از نمونه برداری

2) داشتن همراه در روز انجام نمونه گیری

3) بعد از صرف صبحانه و با مثانه پر برای انجام آزمایش مراجعه شود.

4) مشخص بودن گروه خونی خانم باردار. در صورتی که مادرRh منفی باشد باید آمپول روگام تزریق گردد.

5) در صورت حساسیت به ماده بی حسی و سایر داروها حتماً به پزشک اطلاع داده شود.

عوارض آزمایش آمینوسنتز

• آمنیوسنتز یک روش تشخیصی بسیار دقیق است که انجام آن بسیار دقیق و تشخیص آن صد در صد خواهد بود.
• به دلیل آنکه پزشک از طریق یک سوزن وارد محوطه جنین می شود، ممکن است گاهی از طریق ناحیه ای که سوزن وارد جنین می شود عفونت به جنین منتقل شود یا حتی در مواردی سبب کم شدن حجم مایع آمینوتیک شود. همچنین به دلیل استرسی که مادر خواهد داشت، گاهی احتمال سقط جنین و یا لکه بینی وجود دارد. حتی گاهی اوقات در صورتی که این آزمایش با دقت و ماهرانه انجام نشود می تواند سبب آسیب به اندام های جنین شود، یا به بندناف برخورد کند و عوارض جنینی ایجاد نمایید.
• در نهایت بگوییم با وجود اینکه آزمایش آمنیوسنتز یک روش تشخیصی بسیار دقیق است؛ اما احتمال وجود خطرات احتمالی و ریسک سقطی تا حدود چند درصد کم وجود خواهد داشت. به همین خاطر در ابتدای امر ترجیح داده می شود از روش های کم تهاجمی استفاده شود تا در صورتی که اگر در سلامت بیمار همچنان شک های وجود داشت در نهایت پس از مطلع ساختن بیمار از وجود خطرات احتمالی و ریسک خطر سقط در نهایت آزمایش آمنیوسنتز انجام شود.