استفاده از کفی طبی و کفش های ارتوپدی در اختلاف طول پاها و زانو

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

نابرابری اندام ها یعنی نامتقارن بودن دو طرفه اندام ها در طول اندام فوقانی و تحتانی که با عنوان اختلاف طول پاها و یا دست ها نیز شناخته می شود. این اختلاف طول در اندام فوقانی معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی کند اما در اندام تحتانی مشکل ساز است مشکلاتی مانند مشکلاتی در زانو، لگن ها، کمر و گردن. طبق تحقیقات بسیاری از افراد طبیعی نیز دو پا به مقدار کمی اختلاف طول دارند ولی اگر این اختلاف زیاد باشد در کیفیت زندگی بیمار تاثیر می گذارد و بنابراین نیاز به درمان دارد. در این مقاله به بررسی دقیق تر اختلاف طول پاها و زانوها و روش های درمانی این بیماری می پردازیم.

علل ایجاد این بیماری:

بیماری های مادرزادی:

بیماری هایی مانند وروفیبروماتوز، اگزوستوز متعدد، کلاب فوت ، عدم شکل گیری درست مفصل ران و یا بیماری اولیه از جمله بیماری هایی می باشند که می توانند سبب اختلاف طول پاها شوند.

شکستگی قبلی:

شکستگی به سه روش می تواند این بیماری را ایجاد کند که عبارت است از:

1. پس از شکستگی بدجوش خوردن استخوان باعث کنار هم قرارگیری استخوان در وضعیت نامناسب و کوتاه تر می شود که همین می تواند در طول اندام ها تفاوت ایجاد کند.
2. ضربه خوردن و شکستگی در دوران کودکی می تواند به صفحه رشد آن استخوان آسیب وارد کند.
3. گاهی شکستگی و جوش خوردن استخوان ران باعث فعال تر شدن صفحه رشد می شود.

اختلالات رشد:

مشکلاتی مانند صافی کف پای یکی از پاها، بدشکل گیری سوکت مفصل ران، مشکلات گوی ران و عدم رشد یکی از استخوان های بلند اندام تحتانی می توانند این تغییر طول را سبب شوند.

عفونت استخوان:

عفونت استخوان در کودکان در حال رشد می تواند سبب تغییر طول پاها در سنین بیش تر شود.

بیماری های عصبی و عضلانی:

برخی از بیماری های عصبی و عضلانی مانند فلج اطفال می توانند سبب این بیماری شوند.

روش های درمان این بیماری:

پزشک برای درمان این بیماری سه عامل مهم را در نظر می گیرد:

• مقدار اختلاف طول دو پا
• سن کودک
• علت کوتاهی پا

فیزیوتراپی:

این روش برای اختلاف های خیلی کم انجام می شود که شامل کشش عضلات اندام تحتانی است.

ورزش:

این بیماران معمولا روی پای کوتاه تر خود دراز می کشند که سبب ناهماهنگی پاها می شود. ورزش با تقویت بدن، کشیدگی بیش از حد را مدیریت می کند و فشار مفاصل را کاهش می دهد.

استفاده از کفی کفش و کفش های ارتوپدی:

برای درمان کوتاهی پا به صورت واقعی از کفی طبی به اندازه طول اختلاف اندام ها جبران می شود و می تواند به صورت کفی در کفش یا در لایه میانی زیره کفش فرد قرار داده می شود. درصورتی که این اختلاف طول حدود یک اینچ یا 2.5 سانتی متر باشد، با اضافه کردن یک کفی کفش آن را درمان می کنند. باتوجه به نوع کفش از نظر عمق و حجم کفش ها، معمولا کوتاهی های حدود 1 سانتی متر یا کمتر می توانند در کفش استفاده شوند. به دلیل اینکه این کوتاهی وزن زیادی به کفش اضافه نمی کند و همچنین کاملا توسط کفش پوشیده می شود؛ بهتر است. در صورتی که اندازه اختلاف طول پا بیش از ۱ سانتی متر باشد، کفی کفش معمولا توسط کارشناس ارتوتیست طراحی می شود و این میزان کوتاهی در لایه میانی زیره کفش قرار داده می شود که در این صورت کفش برای آن فرد به شکل سفارشی ساخته می شود.

این کفش ها که با مشخصات و ویژگی های خاصی تولید می شوند از ساختار و مکانیک پا پشتیبانی می کنند. این کفش ها از یک لایه میانی و روکش بیرونی سفت و خوب، قسمت پاشنه محکم و کفی قابل جا به جایی برای جای دادن لوازم ارتوپدی خاص در داخل آن ساخته می شوند. کفش های ارتوپدی دارای عرض ها و شکل های مختلف هستند تا برای انواع پاها مناسب باشند.

در صورت بیش تر بودن این اختلاف از روش های جراحی استفاده می کنند که عبارتند از:

اپی فیزیودز:

• در کودکانی که هنوز در سن رشد هستند می توان با تغییر سرعت رشد یکی از اندام ها این اختلاف طول را حذف نمود. در این عمل جراحی از دو روش پیچ و پلاک یا تخریب صفحه رشد در اندام بلند تر استفاده می کنند.
• نکته ای که در این عمل جراحی به شدت مهم می باشد سن بیمار است تا پس از پایان رشد قدی فرد طول دو اندام یکسان شود.
• با وجود دقتی که صرف این روش می شود نهایتا ممکن است کمی اختلاف طول بین دو پا وجود داشته باشد.
• یکی از عیب های این روش کوتاه تر شدن فرد است؛ به عبارتی قد فرد کمی کوتاه می شود.

کوتاه کردن استخوان دیگر:

• در این روش که معمولا در بزرگسالان انجام می شود قسمتی از استخوان سالم را خارج می کنند که سبب کوتاه کردن طول سمت سالم است.
• این روش هم مانند روش قبلی سبب کوتاه شدن قد فرد می شود و علاوه بر آن می تواند سبب تضعیف عضلات همان پا گردد.

بلند کردن استخوان کوتاه شده:

• در این روش ابتدا قسمتی از استخوانی که سعی در بلند کردن دارند را می شکنند؛ سپس به کمک دستگاهی به نام اکسترنال فیکساتور یا ایلیزاروف دو طرف بخش شکسته شده را به تدریج از هم دور می کنند. با افزایش فاصله تدریجی، بین این دو قسمت با غضروف پر می شود؛ این غضروف نیز کم کم به استخوان تبدیل می شود.
• پس از اینکه دو استخوان به میزان کافی از هم فاصله گرفتند، برای اطمینان از تکمیل فرایند استخوانی شدن این غضروف، دستگاه مذکور برای مدتی دیگر همچنان باقی می ماند.
• در این روش به ازای هر سه ماه یک سانتی متر به طول پا اضافه می شود.
• عوارض این روش شامل عفونت در محل عمل و خشکی و محدودیت حرکت مفاصل اطراف استخوان می باشد.
• در صورت مراجعه منظم به پزشک معالج، تمیز کردن مرتب و دقیق اندام و دستگاه، تنظیم دقیق دستگاه روزی چند مرتبه و شرکت در یک برنامه بازپروری دقیق و منظم درصد موفقیت این عمل جراحی به شدت افزایش می یابد.