کاربرد و انواع سونوگرافی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سونوگرافی یا تصویربرداری اولتراسوند، یک روش تصویربرداری ایمن و بدون درد از اندام های بدن است. در این روش از امواج صوتی استفاده می شود که برای بدن ضرری ندارد. امواج صوتی استفاده شده در سونوگرافی ، همان صوت با فرکانس بالا هستند که توسط گوش انسان قابل شنیدن نیستند. امواج صوتی با برخورد با موانع منعکس می شوند و از همین ویژگی در تولید تصویر سونوگرافی استفاده می شود. اندام های بدن از بافت های مختلفی تشکیل شده است، به عنوان مثال ماهیت بافت استخوان با بافت عضلات متفاوت هستند. زمانی که امواج صوتی وارد بدن می شوند، با برخورد به هر اندام و بافت مختلف، از آن عبور می کنند، جذب یا منعکس می شوند به همین دلیل کنتراست بین اندام های مختلف به وجود می آید.

کاربرد سونوگرافی

این روش تشخیصی به دلایل بسیاری از جمله موارد زیر استفاده می شود:

• بررسی رحم و تخمدان ها در دوران بارداری و در نظر گرفتن سلامت کودک در حال رشد
• تشخیص بیماری های کیسه صفرا
• ارزیابی جریان خون
• راهنمایی پزشک جهت هدایت سوزن برای انجام بیوپسی یا درمان تومور
• معاینه توده در سینه
• بررسی غده تیروئید
• تشخیص مشکلات دستگاه تناسلی و پروستات
• ارزیابی التهاب مفاصل (سینوویت)
• ارزیابی بیماری های متابولیک استخوان

چگونگی انجام سونوگرافی

برای انجام سونوگرافی بیمار بر روی تخت دراز كشیده و پزشك متخصص سونولوژیست، ژل خاصی را بر روی پوست بیمار در محل مورد بررسی قرار می دهد. سپس یك دستگاه كوچك را كه با سیمی به دستگاه مركزی سونوگرافی متصل است بر روی پوست قرار می دهد. ژل اجازه می دهد كه امواج فراصوتی راحت تر و به شكل یکنواخت تری به درون بدن نفوذ كنند. پزشك دستگاه را بر روی پوست حركت می دهد تا قسمت های مختلف درون بدن را از زوایای مختلف ببیند. این تصاویر بر روی مانیتور مركزی دستگاه دیده می شوند.

معمولاً نتیجه سونوگرافی بلافاصله بعد از انجام آن به توسط پزشك متخصص تصویربرداری نوشته شده و همراه با پرینت یا چاپ بعضی تصاویر سونوگرافی به بیمار داده می شود تا به پزشك معالج خود ارائه دهد.

انواع سونوگرافی

اساساً هفت روش متفاوت وجود دارد؛ اما روند اصلی یکسان است. انواع مختلف روش ها عبارتند از:

۱- سونوگرافی ترانس واژینال : جهت تولید تصاویر سونوگرافی در داخل واژن مورد استفاده قرار می گیرند که ترانس واژینال اغلب در دوران اولیه بارداری استفاده می شود.
۲- سونوگرافی معمولی : معاینه ای که از یک مبدل استفاده می شود و در نواحی مختلف بدن مانند شکم برای تولید تصاویر دو بعدی از جنین در حال رشد صورت می گیرد.
۳- سونوگرافی تخصصی: این معاینه شبیه سونوگرافی معمولی است؛ اما این نوع معاینه یک مشکل مشکوک را هدف قرار می دهد و از تجهیزات پیچیده تر استفاده می شود.
۴- تصویربرداری رنگی یا کالر داپلر : این روش تصویربرداری تغییرات جزئی در فرکانس امواج فراصوتی را اندازه گیری می کند؛ زیرا آنها از اجسام متحرک مانند سلول های خونی تصویربرداری می کنند.
۵- سونوگرافی سه بعدی: با استفاده از prob های مخصوص از قبل طراحی شده و نرم افزارهای تخصصی برای تولید تصاویر سه بعدی از جنین در حال رشد است.
۶- سونوگرافی ۴ بعدی یا ۳ بعدی داینامیک: با استفاده از اسکنرهای مخصوص طراحی شده و به عنوان مثال برای نگاه کردن به صورت و حرکات کودک قبل از زایمان استفاده می شود.
۷- اکوکاردیوگرافی جنینی: استفاده از امواج اولتراسوند برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب کودک است. این گزارش برای کمک به ارزیابی مشکلات نقص قلب مادرزادی مورد استفاده قرار می گیرد.

مزایا و معایب سونوگرافی

• سونوگرافی یک روش ایمن و بدون درد برای انجام تصویربرداری از بدن است. تصویربرداری در این روش به کمک امواج صوتی انجام می شود که برای بدن ضرری ندارد؛ در نتیجه زنان باردار بدون نگرانی می توانند سونوگرافی انجام دهند.
• در سونوگرافی، تصویر به صورت لحظه ‎ای نمایش داده می شود. این یک مزیت بزرگ سونوگرافی نسبت به دیگر روش های تصویربرداری است. به کمک تصاویر لحظه ای می توان به راحتی نمونه برداری انجام داد.
• سونوگرافی در کنار مزایای متعدد، معایبی نیز دارد. سونوگرافی نمی تواند تصاویر بافت های متراکم یا گازی را به خوبی نمایش دهد. به عنوان مثال به کمک سونوگرافی نمی توان تصاویر مناسبی از استخوان یا روده پر از هوا دریافت کرد.

عوارض سونوگرافی

سونوگرافی را می توان عکس برداری بدون درد با استفاده از امواج فراصوت تعریف کرد که ممکن است این امواج، آسیب زننده به نظر برسند. در واقع سونوگرافی به طور کامل روی پوست انجام می شود و به اعضای داخلی بدن نمی رسد.