چرا گاهی سونوگرافی را باید تکرار کرد؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سونوگرافی یک آزمایش تصویربرداری تشخیصی غیرتهاجمی است. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر یا ویدئوهای زنده از اندام‌های داخلی بدن یا بافت‌های دیگر مانند عروق خونی استفاده می‌شود. اولتراسوند (سونوگرافی به انگلیسی ultrasound) پزشکان را قادر می‌سازد تا بدون هیچ برشی جزئیات بافت‌های نرم درون بدن را مشاهده کنند. پزشکان معمولاً از سونوگرافی برای بررسی سلامت و رشد جنین در طی دوران بارداری استفاده می‌کنند.

این آزمایش همچنین می‌تواند به پزشک کمک کند که علت بروز طیف وسیعی از علائم مانند درد، توده یا التهاب غیرقابل‌توضیح در نقاط مختلف بدن را تشخیص دهد. گاهی بعد از آزمایش اولیه نیاز است که سونوگرافی تکرار شود. پزشک دلیل این کار را توضیح خواهد داد؛ ولی در مواردی احتمال هرگونه تغییری در یک اختلال در طول زمان وجود دارد. تکرار مجدد سونوگرافی در موارد زیادی بهترین راه برای فهمیدن این امر است که آیا درمان به درستی عمل کرده است یا اینکه اختلال مورد نظر همچنان ثابت است یا اینکه تغییر کرده است. ممکن است یک پزشک برای آگاهی از وضعیت مادر و جنین تعداد بیشتر یا تکرار سونوگرافی را تجویز کند که در ادامه ذکر میشود.

علت تکرار مجدد سونوگرافی

مهمترین عللی که پزشک به تکرار مجدد سونوگرافی دستور می دهد:

• چک کردن روند درست رشد جنین:

اگر جنین شما به خوبی رشد نکرده و یا اندازه قد و وزن با هفته بارداری یکسان نیست سونوگرافی مجدد باعث اطمینان پزشک از وضعیت موجود میشود.

• مشخص کردن علت خونریزی واژینال:

خونریزی در بارداری در نیمه دوم بارداری ممکن است به دلیل جفت باشد که به پزشک کمک میکند علت آن را متوجه شود.

• ارزیابی مقدار مایع آمنیوتیک موجود در رحم:

اگر پزشک مشخص کند که شما به مقدار زیاد و یا کم این مایع را در رحم دارید. مشکل ساز است. باید علت مشخص شود و شما به طور منظم سونوگرافی انجام دهید.(تکرار مجدد سونوگرافی)

• تعیین نوع زایمان شما:

اگر جنین شما بیش از اندازه بزرگ باشد (در دیابت بارداری) و یا اینکه در موقعیت بریچ قرار گرفته و یا جفت دور دهانه رحم را گرفته باشد، شما داوطلب سزارین خواهید شد.(تکرار مجدد سونوگرافی)

• چک کردن سلامت جنین:

اگر فشارخون و یا دیابت بارداری دارید، پزشک به طور منظم پروفایل بیوفیزیکی جنین از جمله حرکات (نحوه شمارش حرکات جنین) و ضربان قلب او را چک خواهد کرد.

کاربرد سونوگرافی در بارداری

• تشخیص حاملگی و محل دقیق آن
• تشخیص سن بارداری
• تعیین تعداد جنین ها
• بررسی میزان رشد و تکامل جنین
• بررسی وضعیت جفت و میزان مایع آمنیوتیک
• تشخیص ناهنجاری های جنینی
• بررسی مشکلات و اختلالات به وجود آمده در بارداری (مانند مشاهده لکه بینی)
• تعیین محل دقیق نمونه گیری در آزمایش های غربالگری پیش از تولد مانند آمنیوسنتز یا CVS
• بررسی وضعیت قرارگیری جنین در سه ماهه سوم بارداری.

مزایای سونوگرافی

1. یک روش غیر تهاجمی است (بدون سوزن و تزریق انجام می شود).
2. این روش بطور گسترده در دسترس بوده و نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری ارزان‌تر است.
3. بسیار ایمن بوده و در آن از تابش و اشعه ایکس استفاده نمی شود.
4. تصاویر روشنی از بافت های نرم که به خوبی در تصاویر اشعه ایکس دیده می شوند را فراهم می کند.
5. سونوگرافی یک روش تصویربرداری است که در کنترل زنان باردار و جنین ارجحیت دارد.

انواع سونوگرافی

در اصل هفت نوع سونوگرافی وجود دارد که اساس کار آنها یکی است. روش‌های مختلف کار آنها به شرح زیر است:

• سونوگرافی واژینال : در این نوع سونوگرافی مبدل‌های میله‌ای مخصوصی برای معاینه واژن طراحی شده است. با این وسیله از داخل واژن تصاویر سونوگرام برداشته می‌شود. معمولاً این سونوگرافی در اوایل دوران بارداری انجام می‌شود.
• سونوگرافی استاندارد: سونوگرافی‌های سنتی هستند که مبدل بر روی شکم قرار داده می‌شود و تصاویر دو بعدی از جنین در حال رشد نشان می‌دهد.
• سونوگرافی پیشرفته: کار آن شبیه به سونوگرافی استاندارد است که تنها برای مواردی جدی‌تر و از تجهیزات پیشرفته‌تری استفاده می‌شود.
• سونوگرافی داپلر : در این روش تصویربرداری، تغییرات جزئی فرکانس امواج فراصوتی هنگامی‌که با اجسام متحرک مانند سلول‌های خونی برخورد می‌کنند نشان داده می‌شود.
• سونوگرافی سه بعدی: یکی دیگر از انواع سونوگرافی بارداری، نوع سه بعدی است. در این نوع از میله‌ها و نرم‌افزارهای مخصوص برای ایجاد تصاویر سه بعدی از جنین در حال رشد استفاده می‌شود.
• سونوگرافی چهار بعدی یا سونوگرافی سه بعدی پویا: از اسکنرهای مخصوص استفاده می‌شود تا از صورت و حرکات جنین قبل از تولد تصویربرداری کند.
• اکوکاردیوگرافی جنین: از امواج سونوگرافی برای بررسی عملکرد و آناتومی قلب جنین استفاده می‌شود. این نوع سونوگرافی برای تشخیص نقص‌های مادرزادی قلب جنین به کار می‌رود.

آمادگی جهت سونوگرافی

آماده سازی برای انجام سونوگرافی به نوع سونوگرافی بسته دارد. برای برخی از موارد، پزشک از بیمار می‌خواهد که از ۱۲ ساعت قبل از ملاقات ناشتا باشد. در این مدت نباید غذایی خورده شود و یا مایعات نوشیده شود. در دیگر موارد از بیمار خواسته می‌شود که تا ۲ ساعت قبل از سونوگرافی تا ۶ لیوان آب بنوشد و در این مدت از دفع ادرار خودداری کند. در این شرایط تا زمانی که سونوگرافی انجام می‌شود، مثانه باید پر باشد.

عوارض سونوگرافی

سونوگرافی روش عکس‌برداری غیرتهاجمی است که هیچ خطر شناخته‌شده‌ای ندارد. امواج این آزمایش کاملاً بی‌خطر هستند. سونوگرافی به‌طور معمول روی سطح پوست انجام می‌شود. این آزمایش منع خاصی ندارد و همه افراد می‌توانند از آن استفاده کنند.