علائم، تشخیص و درمان فتق دیسک

دکتر علی نقره کار [ متخصص درد ]آدرس وب سایت : www.dr-noghrekar.ir
آدرس مطب : تهران، میدان آرژانتین، ابتدای خیابان الوند، ساختمان مرکزی پزشکان،طبقه اول تلفن مطب : 88670088 - 021

فتق یا بیرون زدگی دیسک ستون فقرات به عارضه ای گفته می شود که طی آن دیسک یا بالشتک نرم بین دو مهره، خارج از محدوده طبیعی یک دیسک سالم قرار گیرد. یکی از بهترین روشها برای تشخیص بیرون زدگی دیسک بین مهره ای و میزان آن، MRI است. با این روش می توان ریشه های عصبی و نخاعی و بافت های اطراف را به خوبی مشاهده کرد و تغییرات را ثبت نمود.
شدت فتق دیسک به وضعیت دو قسمت دیسک بستگی دارد. این دو قسمت عبارتند از:

بخش حلقوی فیبروزوس (پوشش سخت بیرونی دیسک)
بخش هسته پالپوسوس (مرکز ژله مانند دیسک)

اگر دچار علائم بیرون زدگی دیسک کمر از قبیل درد پا (که به درد سیاتیک نیز معروف است)، کرختی و درد در انگشت شست، کف و قسمت بیرونی پا و ... هستید؛ می توانید با مراجعه به متخصص درد پس از تشخیص، با استفاده از روشهای درمانی غیر جراحی مانند عمل بسته لیزری دیسک کمر (در صورتی که نیاز به استفاده از روشهای باز جراحی نباشد)، بهبود یابید.

فتق دیسک کمر که شاید با نام بیرون زدگی دیسک کمر نیز آن را بشناسید عموما در قسمت پایین کمر ایجاد خواهد شد. دیسک کمر زمانی دچار فتق می شود که هسته ژله مانند آن به لایه خارجی خود در نتیجه فرسایش، افزایش سن یا آسیب دیدگی، فشار وارد می کند. این فشار به لایه خارجی می تواند موجب ایجاد درد در ناحیه کمر شود. مشکلات دیسک از نظر شدت به سه دسته زیر تقسیم بندی می شود :

1. برآمدگی دیسک

برآمدگی دیسک به وضعیتی گفته می شود که در آن دیسک ستون فقرات و رباط های مرتبط با آن بدون آنکه بطور مستقیم دچار آسیب شوند؛ فقط از محل خود خارج می گردند و موجب ایجاد فشار بر روی اعصاب اطراف خود خواهند شد.

2. بیرون زدگی دیسک

بیرون زدگی دیسک که در اصطلاح پزشکی به آن اکستروژن می گویند؛ زمانی رخ می دهد که بخش بیرونی دیسک نخاعی پاره شود و به بخش داخلی و ژله مانند دیسک اجاره بیرون آمدن را بدهد. بیرون زدگی دیسک ممکن است در شرایطی رخ دهد که لیگامنت ها سالم بوده یا آسیب دیده باشند. همانند بیرون زدگی، اکستروژن می تواند به همان شکلی که هست باقی بماند، اما می تواند به نوع دیگری از بیرون زدگی دیسک، یعنی جداشدگی دیسک که شرایطی حادتر است نیز تبدیل شود.

3. جداشدگی دیسک

جداشدگی دیسک یک نوع حاد اکستروژن است که در آن ماده ژله ای دیسک از داخل آن خارج شده و از بخش اصلی دیسک کاملا جدا می شود؛ و در این شرایط با ایجاد فشار مضاعف بر اعصاب نخاعی، فرد را درگیر علائم می نماید. علائم جداشدگی دیسک، در صورت بروز، به محل دیسک بستگی دارند. این علائم اغلب در یک اندام ظاهر می شوند (مثلا یک دست برای بیرون زدگی دیسک گردن و یک پا برای بیرون زدگی دیسک کمر). همانند اکستروژن، جداشدگی نیز می تواند باعث ایجاد پاسخ ایمنی به مواد هسته شود و باعث التهاب در ناحیه گردد.

فتق دیسک ستون فقرات

در تشخیص و انتخاب مسیر درمان، قرارگیری دیسک در هر یک از دسته بندی های بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. ضمن اینکه که بیرون زدگی دیسک از هر نوعی که باشد؛ لزوما نیازمند درمان نخواهد بود. نکته مهم در چنین شرایطی، مطابقت دادن نتایج ام آر آی با مشکلات و شکایات بیمار است. این نکته مهم است که بدانیم؛ مشکلات دیسک به شکل رایج در ام آر آی دیده می شوند، حتی برای کسانی که علائمی نداشته باشند. بنابراین، اگر فردی درد کمر یا پا داشته باشد و آزمایش ام آر آی نشان دهنده مشکلات دیسک در وی باشد؛ لزوما نباید نتیجه گرفت که این دو مورد به هم مرتبط هستند. گاهی اوقات عامل اصلی پیش زمینه این دو متفاوت بوده و ربطی به هم ندارند.

ممکن است ارتباطی بین این دو مشکل وجود داشته باشد؛ اما اگر بخواهیم فرض کنیم این دو کاملا به هم مرتبط هستند احتمال به دست آوردن نتایج مناسب در پروسه درمان پایین می آید.

علائم فتق دیسک

اولین علامت فتق دیسک درد است. هر یک از سه نوع فتق پتانسیل ایجاد درد و سایر علائم را دارند. میزان درد و سایر علائم نیز به میزان آسیب اعصاب بستگی دارد.

همراه با درد، بیرون زدگی های دیسک می توانند به طناب نخاعی یا اعصاب فشار بیاورند و باعث رادیکولوپاتی شوند، علائم عصبی - عضلانی معمولی فتق دیسک، بسته به محل بیرون زدگی، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

بیرون زدگی دیسک کمر: علائم ممکن است شامل اسپاسم کمر، سیاتیک، سوزن سوزن شدن، بی حسی، درد در پشت پاها و ضعف عضلانی احتمالی و از دست دادن عملکرد حرکتی پایین تنه باشد.
بیرون زدگی دیسک گردن: علائم ممکن است شامل اسپاسم گردن، درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی در یک بازو، درد شانه یا ضعف، و پاسخ رفلکس ضعیف در این مناطق باشد.

با این وجود در برخی موارد، انواع بیرون زدگی های دیسک، ممکن است بدون هیچ گونه علامتی باشد. یک بررسی از 33 مطالعه نشان داد که 37 درصد از افراد 20 ساله ممکن است فتق بدون علامت داشته باشند و این تعداد با افزایش سن به 96 درصد از افراد 80 ساله افزایش می یابد.

تشخیص فتق دیسک

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) اغلب ابزار انتخابی برای ارزیابی دیسک های ستون فقرات است. با این حال، چالش های خود را دارد.

لازم است بدانید که همه بیرون زدگی های دیسک نیاز به درمان های تهاجمی و جراحی ندارند. از آنجایی که تخریب دیسک به طور طبیعی با افزایش سن شدت می یابد؛ یافتن ناهنجاری های دیسک در MRI امری بدیهی است. و پس از مسجل شدن بیرون زدگی دیسک و تطبیق آن با علائم بیمار، ممکن است پزشک و بیمار به انجام روشهای جراحی سوق پیدا کنند در صورتی که اغلب اوقات واقعا نیازی به انجام این روشها نیست و علائم و درد بیمار ممکن است به دلایلی جز بیرون زدگی دیسک مرتبط باشد.

برای مثال، ممکن است فردی کمردرد داشته و همچنین ناهنجاری دیسک در MRI خود داشته باشد، اما این لزوما به آن معنا نیست که این دو به هم مرتبط هستند. در این شرایط پزشک متخصص درد با مهارت و تجربه ای که دارد؛ می تواند به شما این آگاهی را بدهد که آیا مشکل بیرون زدگی دیسک مشاهده شده در MRI واقعاً علت علائم شما هست یا خیر.

درمان بیرون زدگی دیسک

بیشتر کمردردها خود به خود طی چهار تا شش هفته برطرف می شوند حتی اگر درمانی برای آنها درنظر گرفته نشود. برخی از یافته ها حاکی از آن است که هر چه آسیب دیدگی دیسک بیشتر باشد، به نظر می رسد که بهبودی خود به خود سریعتر رخ می دهد.

درمان فتق دیسک به طور معمول محافظه کارانه است و شامل موارد زیر می شود:

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب
مسکن های موضعی برای اسپاسم عضلانی
ورزش و حرکات کشش: استراحت کامل به ندرت برای کمردرد توصیه می شود، حتی اگر حرکت چالش برانگیز باشد، برای جلوگیری از تحلیل عضلانی. یک رژیم می تواند شامل فیزیوتراپی باشد.
تزریق های مسدود کننده درد (بی حس کننده ها یا کورتیکواستروئیدها) در منبع

معمولاً جراحی تنها زمانی توصیه می شود که درمان های محافظه کارانه پس از شش هفته یا بیشتر بی اثر باشند، اگر ضعف عضلانی قابل توجهی در اثر آسیب عصبی دارید، یا زمانی که عملکردهای حرکتی به خطر افتاده است.

یکی از بیماری های مربوط با فتق دیسک کمر، سندرم دم اسبی است که یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و نیاز به اقدامات درمانی فوری دارد.سندرم دم اسبی می تواند باعث اختلال در عملکرد ادرار یا مدفوع، بی حسی در اطراف مقعد، همراه با علائم رایج فتق دیسک شود.

چکیده مطلب

کمر درد و صدمات ناشی از آن می تواند بسیار آزار دهنده ومحدود کننده باشد. درد خفیف کمر یا گردن ممکن است دلیلی برای مراجعه به پزشک نباشد مگر اینکه برای چند هفته ادامه پیدا کند. اما دردها و علائم شدیدتر حتی اگر تازه ایجاد شده باشند؛ نیاز به بررسی دارند.

یکی از مشکلاتی که اغلب افراد به طور حاد و مزمن در زندگی خود تجربه می نمایند، احساس درد است. درد جدای از عامل ایجاد آن، می تواند کار و زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار دهد و در مواردی ، به شدت ناتوان کننده باشد. اگر در جایی از بدن خود دردی احساس می کنید، با مراجعه به کلینیک درد دکتر علی نقره کار دارای بورد تخصصی آنستزیولوژی و درد، می توانید به بهبود این شرایط بپردازید.