بارداری دو قلو هنگامی رخ می دهد که تخمک بارور می شود و در همان هنگام به دو نیم تقسیم می شود. اگر متخصص به بارداری دو قلو شک داشته باشد برای ارزیابی های بیشتر، سونوگرافی حاملگی را تجویز می کند. سونوگرافی بارداری دو قلو در سه ماه اول بارداری برای مادر توصیه می شود. پس از تشخیص بارداری دو قلویی و چند قلویی پزشک قادر به این است که همسان و یا غیر همسان بودن جنین را مشخص کند.

در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا جهت ایجاد تصاویری دقیق از اندام های داخلی (شکم و حفره ی لگن، همچنین مشخص شدن وضعیت رشد جنین و جفت) استفاده می شود . همچنین در دوران بارداری، سونوگرافی به دلایل گوناگون و در زمان های مختلف انجام می شود، بنابراین یکی از الزامات مراقبت های انجام شده در دوران بارداری انجام سونوگرافی است. در این مطلب به بررسی انواع سونوگرافی های لازم در بارداری دوقلویی خواهیم پرداخت.

علائم بارداری دوقلویی

• خستگی مفرط: ممکن است خانم باردار در ابتدای بارداری خود خستگی و درد شدیدی را احساس نماید که می تواند از علائم بارداری دوقلو باشد.
• استفراغ و حالت تهوع فراوان: افزایش دفعات استفراغ مخصوصاً در صبح که همراه با مشکلات گوارشی، نفخ و افزایش فشار خون باشد می تواند از علائم بارداری چند قلو باشد.
• افزایش وزن: افزایش وزن و برآمدگی شکم غیر طبیعی نسبت به سایر زنان باردار.
• افزایش شدید ضربان قلب: ضربان قلب زن باردار به شدت افزایش یافته و باعث ایجاد خستگی سریع هنگام انجام فعالیت می شود.
• زایمان زودرس: علائم درد زایمان، زودتر از موعد ظاهر می شود.

انواع سونوگرافی بارداری

به طور کلی 2 سونوگرافی مهم غربالگری در بارداری وجود دارد و همه ی مادران باید انجام دهند:

1. غربالگری سندروم داون
2. سونوگرافی بررسی سلامت جنین

سونوگرافی معمولی در دو زمان در طول بارداری انجام می شود:

1. اوایل بارداری جهت رؤیت قلب و تخمین سن جنین
2. در طی بارداری برای بررسی کلی جنین

سونوگرافی داپلر برای ارزیابی گردش خون جفت و جنین انجام می شود. داپلر شریانی می تواند در غربالگری اول برای بررسی پره اکلامپسی یا فشار خون بارداری نیز انجام شود.در موارد خاصی نوع دیگری از سونوگرافی به نام اکوکاردیوگرافی قلب جنین انجام می شود که در این نوع، صرفاً قلب جنین بررسی می شود.

علل انجام سونوگرافی های بارداری

متخصصین، عموماً سونوگرافی را بین هفته های ششم تا نهم بارداری تجویز می کنند تا بتوانند به وسیله آن تاریخ بارداری را تعیین کنند. البته دلایل دیگری نیز وجود دارد که به کمک سونوگرافی می توان به پاسخ خیلی از سؤال ها در مورد جنین دست یافت. در زیر چند دلیل انجام سونوگرافی ذکر می شود:

سقط شدن جنین

در برخی خانم ها در ماه های اول، خونریزی واژینال اتفاق می افتد که این ممکن است باعث سقط جنین شود. برای روشن شدن این قضیه، متخصص، سونوگرافی را تجویز میکند. در افرادی که چرخه آنها ۲۸ روزه باشد ضربان قلب جنین تا هفته ششم بارداری کاملاً تشخیص داده می شود. اگر ضربان قلب جنین بعد از هفته هفتم نیز شنیده شود، احتمال موفقیت آمیز بودن بارداری تا ۹۷% بیشتر خواهد شد.

بارداری خارج از رحم (اکتوپیک)

اگر رحمی خونریزی داشته باشد می تواند دلیل بر بارداری خارج از رحم (اکتوپیک) نیز باشد. در این نوع بارداری متخصص سعی دارد متوجه شود که جنین در کجا قرار گرفته است. در این نوع بارداری جنین وجود ندارد و جفت به صورت غیر طبیعی است و در سونوگرافی شکلی مانند خوشه انگور دیده می شود.

نا معین بودن سن بارداری

اگر مادر در مورد آخرین تاریخ پریودی یا مدت زمان چرخه خود اطلاع نداشته باشد، پزشک با انجام سونوگرافی در هفته های ششم یا هفتم به این اطلاعات دست می یابد. سن احتمالی جنین به وسیله عکس سونوگرافی توسط پزشک متخصص قابل تشخیص است؛ چراکه اغلب جنین ها در هفته های اول بارداری مشابه یکدیگرند.

بارداری چند قلویی

اگر از روش های باروری استفاده شده باشد یا اندازه گیری های مادر، بزرگ باشد، احتمال دو قلو یا چند قلویی وجود دارد که تعداد جنین ها نیز با سونوگرافی قابل تشخیص است.

سونوگرافی های ضروری دوران بارداری دوقلویی

برای اطمینان از کاشت صحیح تخمک بارور شده بر دیواره داخلی رحم و تشکیل جفت جنین نیاز به سونوگرافی است. سایر دلایل انجام سونوگرافی در دوران بارداری عبارتند از:

سه ماهه اول:

• تأیید بارداری
• تأیید ضربان قلب
• اندازه گیری طول قد نشسته جنین (crl) یا سن بارداری
• تأیید بارداری مولار (پوچ) یا خارج از رحم
• ارزیابی بارداری غیرطبیعی

سه ماهه دوم:

• تشخیص ناهنجاری های جنین
• هفته ۱۳ تا ۱۴ برای تشخیص سندرم داون
• هفته ۱۸ تا ۲۰ برای تشخیص ناهنجاری های مادرزادی
• ناهنجاری های ساختاری
• بررسی دوقلو بودن
• بررسی سن و رشد جنین
• بررسی مرگ داخل رحمی
• تشخیص هیدرآمنیوس (افزایش مایع دور جنین) یا الیگوهیدرآمنیوس (کاهش سطح مایع آمنیوتیک )
• ارزیابی سلامت جنین

سه ماهه سوم:

• تشخیص محل قرار گرفتن جفت
• تأیید مرگ داخل رحم
• مشاهده نحوه قرار گرفتن جنین داخل رحم
• مشاهده حرکات جنین
• تشخیص ناهنجاری های رحم و لگن مادر

نحوه انجام سونوگرافی در بارداری

دو نوع سونوگرافی اصلی وجود دارد که عبارتند از: سونوگرافی ترانس واژینال و ترانس ابدومینال. نوع سونوگرافی که انجام می دهید بستگی به طول دوره بارداری شما دارد و پزشک شما تعیین می کند که کدام نوع را انجام دهید. در ادامه نحوه انجام هر یک از این سونوگرافی ها را بررسی می کنیم:

سونوگرافی ترانس واژینال

اگر بخواهید قبل از هفته ۶ یا ۷ بارداری خود اقدام به انجام اولین سونوگرافی خود کنید، پزشک شما احتمالاً سونوگرافی ترانس واژینال را تجویز می کند. در سونوگرافی ترانس واژینال، یک پروب کوچک در پوششی شبیه کاندوم استریل، به داخل واژن وارد می شود. سپس پزشک، پروب را درون واژن حرکت می دهد تا با ساطع شدن امواج صوتی، رحم شما را اسکن کرده و نتایج آن را روی صفحه نمایش مشاهده کند. در این حالت کمی احساس فشار خواهید کرد؛ اما دردی حس نمی کنید.

سونوگرافی ترانس ابدومینال

برای انجام سونوگرافی ترانس ابدومینال، لازم است که مثانه شما کاملاً پر باشد تا بتوان تصویر واضحی از جنین و اندام های تولید مثل شما به دست آورد، بنابراین یک ساعت قبل از سونوگرافی باید حدود سه لیوان آب بنوشید و با مثانه پر معاینه شوید. در حین انجام سونوگرافی ترانس ابدومینال، باید روی میز معاینه یا تخت دراز بکشید. سپس پزشک، ژل مخصوصی را روی شکم و ناحیه لگن شما استعمال می کند. این ژل بر پایه آب است، بنابراین کاملاً پاک می شود و اثری روی لباس یا پوست شما بر جای نمی گذارد. این ژل به حرکت صحیح امواج صوتی کمک می کند. در مرحله بعدی، پزشک دستگاه پروب را روی شکم شما قرار می دهد و آن را برای گرفتن تصاویر سیاه و سفید بر روی صفحه اولتراسوند (صفحه نمایشگری که تصاویر درون شکم را نشان می دهد) حرکت می دهد.

عوارض جانبی سونوگرافی بارداری

از بین انواع سونوگرافی بارداری، برخی برای جنین خطر دارد، همانند سونوگرافی سه و چهار بعدی که فقط در موارد ضروری باید مورد استفاده قرار بگیرد. به طورکلی سونوگرافی روشی غیرتهاجمی است که اگر به درستی از آن استفاده شود عوارضی برای جنین نخواهد داشت. اثرات طولانی مدت قرار گرفتن در معرض امواج فراصوتی هنوز کاملاً مشخص نشده است.

---