تشخیص حاملگی پوچ با سونوگرافی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

بارداری پوچ زمانی ایجاد می شود که تخمک زن با اسپرم مرد لقاح ایجاد می کند و تخم تشکیل و در رحم جایگزین می شود؛ اما جنین شکل نمی گیرد. به همین علت گاهی حاملگی پوچ را حاملگی بدون جنین نیز می نامند. به عبارت دیگر بارداری پوچ هنگامی اتفاق می افتد که یک تخمک بارور شده به دیواره رحمی کاشته می شود؛ اما جنین شکل نمی گیرد. سلول ها رشد می کنند تا کیسه و جفت جنینی را شکل دهند؛ اما نمی توانند جنین را رشد دهند. در یک حاملگی نرمال حدود هفته ی 6 باید جنین توسط سونوگرافی دیده شود و قطر ساک حاملگی نیز حدود 18 میلی متر باشد. در حاملگی پوچ در هفته ی 6 جنین دیده نمی شود؛ اما ساک حاملگی به رشد خود و بزرگ شدن ادامه می دهد. پزشک برای تشخیص بارداری پوچ از سونوگرافی استفاده می کند. در سونوگرافی به کمک امواج صوتی و صفحه نمایشگر، جنین داخل رحم مشاهده می گردد. هنگامی که در سونوگرافی درون کیسه حاملگی که دارای قطر ۴ میلی متر است هیچگونه نطفه یا جنینی وجود نداشته باشد، حاملگی پوچ است. برای اطمینان بیشتر سونوگرافی در ۲ هفته پس از اعلام بارداری نیز انجام می شود تا تشخیص به صورت کامل انجام گردد. اگر قطر کیسه بارداری افزایش پیدا نکرده بود و در همان اندازه اولیه که ۴ میلی متر است، باقی بماند، در نتیجه هیچ جنینی درون کیسه وجود ندارد و در واقع تخمک پوچ است. از دیگر ویژگی هایی که میتوان از طریق سونوگرافی در تشخیص بارداری پوچ کمک گرفت، شکل نامتعارف و نامنظم کیسه حاملگی است.

علت حاملگی پوچ

سقط جنین ناشی از حاملگی پوچ اغلب به دلیل مشکلات مربوط به کروموزوم ها یا ساختارهای حامل ژن ها می باشد. این مسئله ممکن است به دلیل اسپرم یا تخمک بی کیفیت ایجاد شود. همچنین ممکن است به دلیل تقسیم غیرطبیعی سلول ها نیز رخ دهد. هنگامی که تخمک بارور می شود سلول هایی که کیسه بارداری و جفت را تولید می کنند شروع به تکثیر می کنند؛ اما گاهی اوقات سلول هایی که قرار است به یک جنین تبدیل شوند، تکثیر نمی شوند. در اینگونه موارد بدن بارداری را متوقف می کند؛ زیرا این مشکلات را تشخیص می دهد. علت ایجاد این مشکل هنوز مشخص نیست و برای اکثر خانم ها ممکن است حاملگی پوچ اتفاق بیفتد.

علائم بارداری پوچ در هفته ششم

بارداری پوچ در ابتدا مانند بارداری طبیعی است؛ اما در ادامه موجب بروز علائم و نشانه های خاصی می شود که در زیر آمده است:

• خونریزی به رنگ قهوه ای تیره تا قرمز روشن از واژن در سه ماهه اول بارداری
• حالت تهوع و استفراغ شدید
• فشار یا درد لگن
• دفع کیست هایی به شکل خوشه های انگور مانند
• فشار خون بالا
• پرکاری تیروئید
• پره اکلامپسی که موجب افزایش فشار خون مادر و دفع پروتئین از ادرار بعد از هفته بیستم بارداری می شود.
• رشد نامتناسب رحم

انواع بارداری پوچ

به طور کلی دو نوع حاملگی، از نوع پوچ و تهی وجود دارد.

1. بارداری پوچ ناقص یا جزئی: جفت و جنین تشکیل شده، اما جنین به صورت ناچیز و ناهماهنگ رشد کرده و دوام نمی‌آورد.
2. بارداری پوچ کامل: در این نوع، هم جنین و هم جفت تشکیل نمی‌شوند.

اندازه ساک حاملگی در بارداری پوچ

در بارداری‌های پوچ، یکی از علائم اولیه عدم رشد مناسب جنین، اندازه ساک حاملگی است. معمولاً در هفته‌های اول بارداری، ساک حاملگی در حدود 5 میلی‌متر رشد دارد و تا هفته هشتم باید بزرگ‌تر از 20 میلی‌متر باشد. در بارداری پوچ، ساک حاملگی رشد می‌کند اما جنین تشکیل نمی‌شود. تشخیص بارداری پوچ معمولاً زمانی انجام می‌شود که ساک حاملگی به اندازه مشخصی می‌رسد ولی جنین یا ضربان قلب مشاهده نمی‌شود.

آیا وجود کیسه زرده حاملگی پوچ را رد می‌کند؟

کیسه زرده (yolk sac) یکی از ساختارهای اولیه در رشد جنین است که نقش تغذیه‌ای برای جنین دارد. در برخی موارد، حتی در بارداری پوچ، کیسه زرده ممکن است تشکیل شود. اما وجود کیسه زرده به تنهایی نشان‌دهنده بارداری سالم نیست. اگر کیسه زرده دیده شود ولی جنین و ضربان قلب پس از هفته هفتم مشاهده نشود، احتمال بارداری پوچ همچنان وجود دارد و باید سونوگرافی‌های پیگیری انجام شود.

علائم بارداری پوچ از کی شروع می شود؟

معمولاً اگر سن بارداری کم و در حدود 5 هفته باشد، پزشکان تشخیص بارداری پوچ را قطعی نمی کنند و از مادر می خواهند که یک تا دو هفته بعد مجدداً سونوگرافی انجام دهد. اگر در هفته هشتم که انتظار داریم حتماً ضربان قلب جنین شنیده شود، اثری از جنین در ساک بارداری نباشد، تشخیص بارداری پوچ قطعی خواهد شد.

سونوگرافی حاملگی پوچ

سونوگرافی شکمی یا ابدومینال:

سونوگرافی (Abdomen) از روی شکم انجام می‌شود. برای بهتر شدن کیفیت تصاویر از مقداری ژل مخصوص سونوگرافی در سطح پوست استفاده می‌شود.

سونوگرافی واژینال:

سونوگرافی ترانس واژینال یا داخلی از راه واژن و با مثانه خالی انجام می‌شود. در این روش پروب سونوگرافی مخصوص با یک پوشش محافظ یک‌بار مصرف پوشیده می‌شود. در این روش برای بهبود کیفیت تصاویر مقدار کمی ژل سونوگرافی روی انتهای پروب استفاده می‌شود.

تشخیص حاملگی پوچ با سونوگرافی

معیارهای تشخیص حاملگی پوچ از طریق سونوگرافی عبارتند از:

• عدم شناسایی جنین در یک کیسه حاملگی (20 میلی متر) توسط سونوگرافی ترانس شکمی .
• عدم شناسایی جنین در یک کیسه حاملگی (18 میلی متر) توسط سونوگرافی خارج واژینال.
• عدم شناسایی کیسه زرده در کیسه حاملگی (13 میلی متر).
• این احتمال وجود دارد که طرح کلی کیسه نامنظم یا ناقص باشد.
• موقعیت غیر طبیعی و پایین بودن کیسه حاملگی.

عوارض سونوگرافی

سونوگرافی روش ایمن برای بررسی بیمار و دریافت تصاویر حیاتی بدون خطر ابتلا به اشعه است.

درمان حاملگی پوچ

زمانی که یک بارداری پوچ اتفاق می افتد، متخصص زنان و زایمان با صلاحدید خود، به اقداماتی برای سقط می‌پردازد.

1. سقط طبیعی: حدود 2 هفته زمان به خانم مبتلا به حاملگی پوچ داده شده تا به طور طبیعی دفع یا سقط انجام شود؛ زیرا با پایین بودن نمونه بارداری، به صورت یکباره خونریزی شروع می‌شود.
2. دارو: در مرحله بعد اگر در زمان معین به صورت طبیعی سقط نشد، از داروهای خوراکی نظیر میزوپروستول و غیر خوراکی از طریق واژن برای سقط جنین وجود دارد. در روش سقط با دارو، حدوداً 2 الی 3 روز زمان برده که سقط انجام شود و ممکن است خونریزی همراه با حالت تهوع ایجاد ‌شود.
3. کورتاژ: روش جراحی برای تمیزکردن داخل رحم و حذف بافت‌ جنین می‌باشد. در کورتاژ، انبساط دهانه رحمی ایجاد شده و بافت داخل رحم را با ابزار کورت رحمی تراشیده و بعد تخلیه مکشی انجام می‌دهند. میزان اندکی از بافت را مورد بررسی‌های پاتولوژیک قرار می‌دهند تا دلیل سقط مشخص شود. بعد از جراحی ممکن است، فرد تا چند روز خونریزی داشته باشد.