علل کمر درد مزمن و درمان با طب فیزیکی

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

کمر، شامل پنج مهره (L۱ تا L۵) است که بیشتر وزن تنه را تحمل می‌کند. در فضاهای بین مهره‌ها، پدهای لاستیکی گردی به نام دیسک‌های بین مهره‌ای وجود دارد. این دیسک‌ها مانند ضربه‌گیر، از استخوان‌ها در زمان حرکت محافظت می‌کنند. رباط‌ها، مهره‌ها را در جای خود نگه می‌دارند و تاندون‌ها، عضلات را به ستون فقرات متصل می‌کنند. اعصاب نخاعی پیام‌ها را از مغز به سایر قسمت‌های بدن و بالعکس، منتقل کرده و حرکات بدن را کنترل می‌کنند. بیشتر کمردردها حاد و کوتاه‌مدت هستند و اغلب چند روز و گاهی دو یا سه هفته بیشتر طول نمی‌کشند. این دردها در بیشتر مواقع، به مرور زمان بهبود می‌یابند و در عملکرد کمر تأثیری نمی‌گذارند. کمردرد مزمن به کمردردی گفته می‌شود که ۱۲ هفته یا بیشتر طول می‌کشد.

این درد ممکن است در اثر یک تصادف یا پس از یک کمردرد حاد بهبود یافته ایجاد شود. درد مزمن کمر ممکن است به علت های متفاوتی ایجاد شود. پزشک طب فیزیکی و توانبخشی با نگاه جامع به علت ایجاد درد، نحوه درمان صحیح، جلوگیری از بروز مجدد درد و بهبود کیفیت زندگی پرداخته و با درمانهای دارویی و غیر دارویی و روشهای غیر جراحی و آموزش حرکات اصلاحی، تمرین‌های کششی و تکنیک‌های خاص از تجهیزات تخصصی برای رفع مشکلاتی بهره می‌گیرد که نمی‌توان آنها را بدون استفاده از روش‌های تخصصی طب فیزیکی مدیریت کرد.

علل کمر درد

شایع‌ترین علل کمردرد عبارتند از:

• فشار عضلانی که غالباً در اثر آسیب به عضلات در قسمت تحتانی کمر ایجاد می‌شود، از جمله اینکه عضلات بیش از حد کشیده یا پاره شده‌اند. این اتفاق بیشتر اوقات به دلیل بلند کردن اجسام سنگین، چرخش، پیچ خوردگی یا آسیب‌های ناشی از ورزش رخ می‌دهد.
• بیماری دیسک هنگامی که دیسک‌های ستون فقرات شروع به انحطاط یا ضعف می‌کنند باعث ایجاد درد، ضعف و بی‌حسی در ستون فقرات می‌شود. بیماری دیسک ممکن است در اثر ژنتیک، چاقی یا آسیب جزئی که باعث ایجاد فتق دیسک می‌شود، ایجاد شود.
• استئوآرتریت شایع‌ترین نوع آرتروز مفاصل است و ممکن است در اثر ژنتیک، چاقی و یا آسیب و استفاده بیش از حد ایجاد شود. استئوآرتریت ستون فقرات نیز ممکن است توسط دیسک پاره شده ایجاد شود.
• قطع عصب یا در نتیجه فشار دیسک بر عصب نخاعی یا باریک شدن کانال عصب نخاعی (تنگی) ایجاد می‌شود. این اتفاق به نوبه خود می‌تواند باعث ایجاد درد در ستون فقرات و همچنین درد و بی‌حسی در پاها شود.
• تنگی که در اثر باریک شدن فضاهای باز در ستون فقرات ایجاد شده و باعث می شود فشاری روی اعصاب وارد شود که می‌تواند باعث درد پاها شود و راه رفتن را دشوار کند.

علائم کمر درد مزمن

• از دست دادن کنترل روده یا مثانه
• بی‌حسی، مور مور شدن یا ضعف در یک یا هر دو پا
• اصابت ضربه مانند افتادن و یا ضربه به کمر
• درد شدید و مداوم که در شب بدتر می‌شود.
• از دست دادن وزن بدون دلیل
• درد همراه با احساس حرکت و تکان خوردن در شکم
• تب داشتن
• درد پایدار یا سفتی در هر کجای ستون فقرات، از پایه گردن تا استخوان دنبالچه
• درد شدید و موضعی در گردن، بالای کمر یاپایین کمر، به ویژه پس از بلند کردن اجسام سنگین و یا مشغول شدن در دیگر فعالیت‌های سخت و دشوار، (درد در قسمت بالای کمر همچنین می‌تواند نشانه‌ای از حمله قلبی یا دیگر عارضه‌های تهدید کننده حیات باشد.)
• درد مزمن در وسط یا پایین کمر، به خصوص پس از نشستن یا ایستاده برای مدت زمان طولانی
• کمردردی که از پایین کمر به باسن، پایین پشت ران، ماهیچه‌ی ساق پا و انگشتان پا ساطع می‌شود.
• عدم توانایی در راست ایستادن بدون داشتن درد و یا اسپاسم عضلانی در پایین کمر

عوامل خطر کمردرد

• سن: اولین حمله کمر درد معمولاً بین 30 تا 50 سالگی اتفاق می افتد. کمردرد در افراد مسن بیشتر اتفاق می افتد و علت آن از دست دادن قدرت استخوانی به دلیل پوکی استخوان می باشد. از دست دادن مایع و انعطاف پذیری دیسک های بین مهره ای و تنگی کانال نخاعی با افزایش سن.
• تناسب اندام: افرادی که از نظر جسمانی در وضعیت مناسبی نیستند بیشتر در معرض کمردرد هستند. ضعف عضلات کمری و شکمی باعث می شود به درستی از ستون فقرات پشتیبانی نکند. طبق مطالعات انجام شده ورزش های هوازی برای حفظ یکپارچگی دیسک بین مهره ای مفید است.
• بارداری: معمولاً با کمر درد همراه است که منجر به تغییراتی در لگن و افزایش وزن می شود. کمردرد بارداری بعد از زایمان از بین می رود.
• افزایش وزن: اضافه وزن، بر روی کمر فشار وارد می کند و منجر به کمر درد شود.
• ژنتیک: بعضی از علل درد پشت، مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان ، یک نوع آرتروز است که شامل همجوشی مفاصل نخاعی که منجر به تحرک ستون فقرات می شود، یک مؤلفه ژنتیکی دارد.
• فاکتورهای خطرناک شغلی: شغلی که نیاز به کشیدن یا بلند کردن اجسام سنگین دارد، به ویژه هنگامی که چرخاندن یا ارتعاش ستون فقرات را شامل می شود، می تواند باعث آسیب و درد کمر شود.
• عوامل روحی: اضطراب و افسردگی می تواند باعث کمردرد شود. استرس باعث تنش عضلانی می شود.
• استفاده بیش از اندازه از کوله پشتی در کودکان: کمردرد در کودکان به ندرت اتفاق می افتد با این وجود یک کوله پشتی سنگین می تواند باعث درد و خستگی عضلانی شود.

انواع کمر درد

کمردرد مکانیکی

کمردرد مکانیکی یک نوع شایع از احساس درد در قسمت پایین کمر است و زمانی احساس می‌‌شود که عضلات، رباط‌ها و مفاصل دچار التهاب شوند یا آسیب ببینند. این نوع درد اغلب در قسمت پایین کمر، باسن و ران احساس می‌شود. درد به نوع حرکات شما بستگی دارد اگر شما نشسته باشید، دراز بکشید یا بچرخید درد به اشکال و شدت‌های مختلف احساس خواهد شد.

درد رادیکولر

این نوع درد زمانی به وجود می‌‌آید که یک عصب در ستون فقرات تحت فشار قرار بگیرد یا ملتهب شود. از این نوع درد اغلب تحت عنوان درد تیر کشنده، شدید و ناگهانی یاد می‌‌شود. درد سیاتیک یک نوع شایع از درد رادیکولر است. هنگامی ‌که از عصب دور می‌‌شویم درد رادیکولر به آن شدت که در کمر احساس می‌شود در پاها یا باسن احساس نخواهد شد. الگوی احساس درد برای هر عصب متفاوت است.

انواع کمر درد بر اساس شدت درد

درد کمر بر اساس شدتی که دارد تقسیم بندی می‌شود و به صورت زیر توصیف می‌گردد:

درد حاد کمر به علت آسیب دیدگی بافت (مانند دردی که به دنبال انجام یک فعالیت جسمانی و پس از تصادفات احساس می‌شود) به وجود می‌آید. این نوع درد به صورت ناگهانی به وجود می‌آید و حدود چند روز یا چند هفته باقی می‌ماند و با بهبود بدن از میزان درد نیز کاسته می‌‌شود.

از یک نوع دیگر درد تحت عنوان درد مکانیکی یاد می‌شود که به علت ضربه یا کشیدگی به وجود می‌آید و می‌تواند چند هفته تا چند ماه تداوم داشته باشد. برای تسکین این نوع درد باید به پزشک مراجعه کرد. این درد باعث بروز اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود و مدت زیادی طول می‌‌کشد تا بهبود پیدا کند؛ اما در نهایت به صورت خود به خود برطرف خواهد شد.

درد مزمن کمر می‌تواند بیش از سه ماه طول بکشد. این نوع درد شدید است و به خوبی به روش‌های درمانی پاسخ نمی‌دهد همچنین مشخص کردن منبع اصلی درد کمر می‌تواند دشوار باشد.

تشخیص کمر درد مزمن

برای تشخیص کمر درد معمولاً معاینه فیزیکی مورد نیاز است. در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است موارد زیر را بررسی کند:

• توانایی ایستادن و راه رفتن
• محدوده حرکت ستون فقرات
• عکس العمل‌ها
• قدرت پا
• توانایی تشخیص حس‌ها در پاها

اگر مشکوک به بیمار جدی باشید، ممکن است پزشک شما آزمایشات دیگری را نیز انجام دهد، از جمله:

• آزمایش خون و ادرار برای بررسی عارضه‌های زمینه‌ای
• اشعه‌ی ایکس ستون فقرات برای نشان دادن هم‌ترازی و توازن استخوان‌ها و بررسی شکستگی‌ها
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی) تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای ارزیابی و بررسی دیسک‌ها، عضلات، رباط‌ها، اعصاب و رگ‌های خونی
• اسکن استخوان برای جستجوی ناهنجاری‌های بافت استخوانی
• الکترومیوگرافی (EMG) برای تست هدایت عصبی

روشهای طب فیزیکی درمان کمر درد مزمن

گرما و سرما درمانی

گرما و یا یخ به راحتی در دسترس می‌باشند و رایج‌ترین نوع درمان هستند. هر کدام از این درمان‌ها به کاهش اسپاسم عضلانی و التهاب کمک می‌کند. برخی از بیماران با گرما درمانی و استفاده از بسته‌های حرارتی و برخی دیگر با سرما درمانی مانند ماساژ یخ تسکین بیشتری می‌یابند. این دو روش نیز می‌توانند به صورت متناوب استفاده شوند و در این صورت معمولاً هر دو ساعت یک بار به مدت ۱۰-۲۰ دقیقه استفاده می‌شوند و در چند روز اول دوره درمان درد مفیدتر می‌باشند.

دارو درمانی

اکثر بخش‌های کمر درد بدون داروهای ضد التهابی استروئیدی درمان می‌شوند مانند:

• برای مثال، ایبوپروفن
• ناپروکسن (به عنوان مثال، الیو)
• داروهای مسکن یا ضد درد مانند استامینوفن (تایلنول) نیز یک گزینه هستند، هرچند که خواص ضد التهابی زیادی ندارند.

تزریق استروئید

بخشی از درمان کمردرد ممکن است شامل تزریقات برای کاهش کمردرد و التهاب باشد. این تزریقات معمولاً شامل یک استروئید و یک دارو بی‌حسی است.

پی آر پی

پلاسمای غنی از پلاکت که معمولاً با نام PRP شناخته می‌شود، خون انسان است که گرفته شده و جدا شده است و غلظت پلاکت‌ها را بالاتر از مقادیر طبیعی تولید می‌کند. پلاکت‌ها سلول‌های انعقادی خون هستند؛ اما همچنین دارای پتانسیل بالایی در افزایش بهبود و درمان عضلات، تاندون‌ و رباط‌ها هستند. عوامل رشد آزاد شده توسط پلاکت‌ها سلول‌های ترمیم کننده را به کار می‌گیرند که می‌تواند باعث افزایش ترمیم بافت شده و بهبود بافت نرم را تسریع بخشد و می‌تواند در تسکین کمردرد نیز مؤثر باشد.

اوزون تراپی

اوزون گازی است که به طور معمول در هوا وجود دارد و از طریق اثر اشعه‌های ماوراء بنفش نور خورشید بر اکسیژن تولید می‌شود. اوزون پزشکی مخلوطی از اکسیژن و اوزون است و با توجه به نحوه کاربرد آن از نظر غلظت متغیر است. اوزون تراپی یک فرآیند برای کاهش درد ناشی از کمردرد است که از طریق تزریق اوزون در داخل و اطراف دیسک صورت می‌گیرد. این فرآیند یک جایگزین بسیار مؤثر برای جراحی به منظور درمان کمردرد، پا درد و دست درد ناشی از فتق دیسک یا لومبار پرولاپس یا دیسک گردنی است.

تریگر یا ماشه درمانی

درمان تریگر پوینت یا نقاط ماشه‌ای یک روش بسیار موفق برای درمان درد در درجه‌ها‌ای مختلف در سراسر بدن بیمار است. یک پزشک یا درمانگر آموزش دیده قادر خواهد بود مکان‌های ماشه‌ای را در عضلات آسیب دیده از طریق دستکاری فیزیکی معلوم کند. هنگامی که نقاط ماشه تعیین شدند، پزشک می‌تواند به آرامی با فشار اعمال شده‌ی ویژه‌ای نقاط را ماساژ داده تا کشیدگی در فیبرهای عضله‌ی اطراف آزاد شده و در پایان نقطه‌ی ماشه را آزاد می‌کند. ممکن است بیمار برای دستیابی به راحتی و تسکین کامل نیاز به چندین جلسه درمان نقاط ماشه‌ای داشته باشد؛ اما برخی ممکن است نتایج را بعد از جلسه اول مشاهده کنند.

مگنت تراپی (مغناطیس درمانی)

مغناطیس درمانی یک شکل از طب جایگزین با استفاده از میدان مغناطیسی برای درمان عارضه‌های پزشکی است. آهن رباهای ثابت در نزدیک بدن قرار داده می‌شوند تا باعث بهبود سریع‌تر استخوان‌ها شوند و درد را کاهش دهند و باعث ایجاد اثرات دیگر درمانی نیز می‌شوند. این روش اغلب به عنوان یک درمان برای اختلالات مفصلی و مشکلات کمر، توسط پزشکان، بسیار توصیه می‌شود.

طب سوزنی

نظریه طب سوزنی این است که بیش از 2000 نقطه در بدن انسان وجود دارد که با 20 مسیر (مریدین) ارتباط دارد. این مسیرها کای (انرژی حیاتی یا نیروی حیاتی بدن) را به سراسر بدن می‌رسانند. با طب سوزنی، سوزن‌های ‌فلزی به نازکی قطر یک مو، به منظور تلاش برای اصلاح و یا حفظ جریان طبیعی کای، در ترکیب خاصی از این 2000 نقطه وارد می‌شوند. چشمگیرترین اثر این درمان این است که طب سوزنی سیستم عصبی مرکزی مغز و طناب نخاعی را تحریک و فعال می‌کند و برای درمان کمردرد مؤثر و کارآمد است.

ماساژ

ماساژ درمانی در جامعه پزشکی به طور گسترده‌تری به عنوان یک درمان قابل اعتماد برای بسیاری از انواع کمر درد و یا به عنوان کمک فرعی در دیگر درمان‌های پزشکی در حال پذیرفته شدن است.

درمان دستی

برنامه درمان کمردرد ممکن است شامل یک یا چند تنظیم دستی باشد که در آن پزشک با استفاده از نیروی ناگهانی کنترل شده به منظور بهبود دامنه و کیفیت حرکت مفاصل را دست کاری می‌کند. دستکاری مهره‌ای و مراقبت کایروپراکتیک به طور کلی یک درمان بی‌خطر و مؤثر برای کمردرد حاد، نوع آسیب ناگهانی ناشی از حرکت دادن و جابه جایی وسایل خانه و یا گلاویز شدن است.

ورزش

ورزش برای بهبود حالت و تقویت عضلات کمر و عضلات شکمی، به نام عضلات مرکزی یا درونی، یک گزینه درمان کمردرد است که باید شدیداً در نظر گرفته شود.

یونتوفورزیس

یونتوفورزیس به منظور انتقال استروئیدها از طریق پوست استفاده می‌شود. استروئید روی پوست قرار می‌گیرد و سپس یک جریان الکتریکی ایجاد می‌شود که باعث حرک استروئید به زیر پوست می‌گردد. سپس استروئیدها یک اثر ضد التهابی در تمام ناحیه‌ای که باعث درد را می‌شود، ایجاد می‌کند. این روش به ویژه برای تسکین دردهای حاد مؤثر است.

واحدهای TENS برای الکتروتراپی

یک واحد محرک عصبی الکتریکی منتقله از طریق پوست (TENS) است که این تحریک الکتریکی با مسدود کردن سیگنال‌های دردناکی که به مغز ارسال می‌شود، برای تعدیل احساس کمردرد استفاده می‌گردد. معمولاً در ابتدا آزمایش الکتروتراپی با واحد TENS انجام می‌شود و اگر درد بیمار به طور قابل توجهی کاهش یافت، ممکن است واحد TENS برای تسکین کمردرد به صورت طولانی مدت در خانه نیز استفاده شود.