ضعف عضلات کمر؛ علت، علائم، تشخیص و درمان

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

ستون فقرات توسط تعداد زیادی عضله محافظت می شود که سلامت و تعادل آنها در سلامت و نرمال بودن حالت ستون فقرات نقش بسیار مهمی ایفا می کند. این در حالی است که عدم تعادل در عضلات نامبرده یعنی قوی بودن برخی و ضعف یا گرفتگی بعضی دیگر از آنها، موجب پدید آمدن ناهنجاری هایی در شکل کلی ستون فقرات خواهد شد. یکی از مشکلاتی که در کمر اتفاق می افتد و موجب ایجاد ناراحتی و اختلال در کمر فرد می گردد، ضعف عضلات کمر می باشد.

منظور از ضعف عضلات کمر، یعنی ضعیف شدن عضلات (عضلات سطحی و بزرگ و یا کوچک و عمقی) و ناتوانی آنها که موجب کند شدن حرکت کمر و کاهش دامنه حرکتی آن می شود. ضعف عضلانی پیشرونده یا به عبارت دیگر ضعف عضلانی که به مرور تشدید می شود باید تحت نظر پزشک بررسی شود.

علت ضعیف شدن عضلات کمر

این عارضه به دلایل مختلفی در کمر فرد ایجاد می شود. این دلایل عبارتند از:

• کمبود ویتامین های ضروری بدن: یکی از علل مهم در ایجاد ضعف های عضلانی بدن از جمله کمر، عادات اشتباه و تغذیه نامناسب می باشد. کسانی که از مواد غذایی با ویتامین های ضروری استفاده نمی کنند به شدت در معرض ابتلا به عارضه هایی از جمله ضعف عضلات کمر قرار می گیرند. کمبود ویتامین های بی، سی و همچنین پتاسیم موجب ضعف عضلانی در بدن و کمر می شود. لازم به ذکر است کسانی که به طور مستقیم در معرض نور خورشید قرار ندارند و بیشتر اوقات در مکان های سر پوشیده هستند نیز به دلیل کمبود ویتامین دی ممکن است دچار عارضه ضعف عضلانی شوند.
• کمبود آب: افرادی که سطح آب بدنشان کم است، به ضعف های عضلانی دچار می شوند.
• فشار و ضربه های مکرر به کمر: سوانح مختلفی که با فشار و ضربه همراه هستند، به مرور زمان و با آسیب دیدگی عضلات، رباط ها و تاندون ها (کشیدگی رباط ها، عضلات، فشرده شدن عصب) موجب ایجاد ضعف در عضلات کمر و ضعیف شدن آنها شده و در نهایت از دست دادن عملکرد سابق و کاهش دامنه حرکتی کمر می شوند.
• بیماری و عوارض مربوط به کمر: یکی دیگر از دلایل ضعف عضلات کمر، بیماری هایی از جمله آرتروز مفاصل ، پوکی استخوان ، ام اس ، فتق دیسک کمر و... می باشد. گاهی ضعف عضلانی یکی از علائم بیماری ها و آسیب های کمر بوده و به همراه این بیماری ها اتفاق می افتد و موجب ایجاد ناراحتی بیشتر در کمر فرد می شود.
• عدم انجام فعالیت های ورزشی: کسانی که تحرک ندارند و برای تقویت ماهیچه و عضلات خود ورزش نمی کنند، با افزایش سن و با کوچکترین مشکل در کمر دچار ضعف عضلانی می شوند.

ضعف عضلات کمر چه علائمی دارد؟

1. ضعف عضلانی اولیه یا واقعی

در شرایطی که نمی توانید کارهایی را حتی برای بار اول به کمک عضله انجام دهید، ضعف عضلات کمر نمود پیدا می کند. در این شرایط عضله نمی تواند با وجود تلاش های زیاد، نیروی مناسب را اعمال کند و ماهیچه نیز به خوبی کار نکرده و از حالت طبیعی خارج شده است. در چنین وضعیتی، ماهیچه ها از حد طبیعی خود دور می باشند و حجم آنها نیز کم می شود. به طور مثال زمانی که فرد دچار سکته مغزی می شود و یا دیستروفی عضلانی، این شرایط ایجاد می شود. شرایط گفته شده به طور زیادی در تحلیل عضلات و قدرت آنها تأثیر گذار است.

2. خستگی عضلانی

این وضعیت نوعی حس خستگی در زمان به کارگیری از عضله برای فرد ایجاد می نماید و فرد دچار مسائلی مانند خستگی کمر می شود. در مواقعی به این شرایط آستانه نیز می گویند. در این حالت ماهیچه ها ضعیف نشده اند و توانایی انجام کار خود را دارند؛ ولی برای آن باید تلاش مضاعفی را اعمال نمایند. این نوع ضعف در افرادی که دارای مشکلاتی از قبیل سندرم خستگی مزمن، اختلالات خواب، بیماری قلبی، ریوی، کلیوی و یا افسردگی هستند، مشاهده می شود.

3. چاق شدن عضلات

در مواقعی خستگی عضلات ناشی از چربی پذیری آنها می باشد. ماهیچه دچار خستگی شده و نیز در شرایطی غیر عادی مانند میاستنی گراویس و دیستروفی میوتونیک نمایان می شود. این سه نوع ضعف معمولاً دارای تفاوت های مبهمی می باشند و امکان داشتن بیش از یکی از آنها وجود دارد. علاوه بر این امکان پیشرفت از یکی از آنها به دیگری نیز وجود دارد.

روشهای تشخیص ضعیف بودن عضلات کمر

• تست ضعف عضلانی

پزشک راه رفتن فرد را مشاهده و بررسی می کند. چگونگی راه رفتن فرد دلیل و محل بروز علائم ضعف را نشان می دهد. برای مثال، اگر فردی هنگام راه رفتن یک دست یا هر دو دستش به طور معمول نوسان نداشته باشد یا پایش را بکشد این نشانه ای است که ضعف به دلیل سکته مغزی ایجاد شده است. پزشکان همچنین دیگر نشانه های عدم کارکرد صحیح سیستم عصبی مانند از دست دادن هماهنگی و یا احساس در عضلات را بررسی می کنند.
دیگر تست های ضعف عضلانی عبارتند از:

1. اختلال مغزی: ام آر آی یا سی تی اسکن
2. اختلال ستون فقرات: ام آر آی یا هنگامی که MRI ممکن نیست، سی تی اسکن و گاهی اوقات تست مایع نخاعی
3. اختلال اعصاب محیطی و یا یک اختلال اتصال عصب عضلانی: نوار عصب و عضله و بررسی جریان عصبی
4. اختلال عضلانی (میوپاتی): نوار عصب و عضله، بررسی جریان عصبی و احتمالاً ام آر آی، اندازه گیری آنزیم های عضلانی، بیوپسی عضلانی و یا تست ژنتیکی

چگونه عضلات کمر خود را تقویت کنیم؟

1. ورزش تقویت عضلات کمر

هدف از تمرینات ناحیه کمری، تقویت عضلات فیله کمر و ایجاد ثبات در ناحیه ستون فقرات کمری می باشد. بدنسازی و دیسک کمر بسیار به هم مرتبط می باشند. تمرینات تقویت عضلات کمر در بدنسازی برای افراد سالم ممکن است بدون محدودیت خاصی انجام شود؛ ولی این تمرینات در افراد با سابقه کمر درد، باید با رعایت احتیاط انجام شود. تمرینات تقویت عضلات در بدنسازی شامل ورزش های تقویت فیله کمر، تمرینات ثباتی ناحیه کمری و تمرینات کنترلی کمر می باشد. تقویت عضلات با دمبل تأثیری در افزایش ثبات ستون فقرات کمری ندارد. برای بهبود قدرت عضلات ثبات دهنده ستون فقرات، باید از تمرینات ثباتی که بر روی این عضلات تمرکز دارند کار شود. با انجام انواع حرکات فیله کمر می توان تأثیر قابل توجهی در بهبود درد های ستون فقرات و همچنین پیشگیری از آسیب های این ناحیه و همچنین آسیب های اندام تحتانی می شود. همچنین می توانید تقویت عضلات کمر در خانه را نیز انجام دهید. این تمرینات عبارتند از:

1. کشش زانو به قفسه سینه: این تمرین به کشش ناحیه پایینی کمر و افزایش انعطاف پذیری آن کمک می کند. برای انجام این تمرین ابتدا به پشت و روی زمین دراز بکشید. زانوهایتان را خم کرده و کف پاها را بر روی زمین قرار دهید. سپس به کمک دستان خود زانوها را به سمت قفسه سینه کشیده و بالا بیاورید. ۵ ثانیه در این حالت باقی مانده و عضلات شکم را سفت کنید. سپس با ستون فقرات خود به سمت پایین فشار وارد کرده و مجدداً به حالت اول خود برگردید. این تمرین را با هر دو پا و روزی ۲ الی ۳ مرتبه با هر پا انجام دهید.
2. کشش چرخشی پایین کمر: این تمرین به انعطاف پذیری کمر افزایش دامنه حرکتی کمر و همچنین کاهش درد و تنش در کمر کمک می کند. برای انجام این تمرین ابتدا زانو های خود را خم کنید و در حالی که کف پاها به صورت صاف قرار گرفته اند به پشت دراز بکشید. در حالی که شانه ها بر روی زمین قرار گرفته اند، کمی زانو های خود را خم کرده و به یک سمت بچرخانید. حدود ۵ الی ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به وضعیت سابق خود برگردید. خیلی آرام زانو های خود را در حالی که خم شده در جهت دیگر چرخانده و مجدداً ۵ الی ۱۰ ثانیه صبر کنید و به حالت اول خود برگردید. (۲ الی ۳ بار در روز این تمرین با هر دو سمت تکرار کنید.)
3. مانور کشش به داخل: این تمرین بر روی عضلات جلویی و جانبی شکم کار کرده و موجب ثبات ستون فقرات و همچنین ناحیه پایین کمر می شود. برای انجام این تمرین ابتدا در حالی که دراز کشیده اید زانو ها را خم کرده، کف پاها را صاف بر روی زمین قرار داده و دست ها را نیز در کنار بدن قرار دهید. نفس عمیقی بکشید و هنگام انجام عمل بازدم ناف خود را سمت ستون فقرات کشیده و ماهیچه های شکم را سفت و منقبض کنید. باسن خود را در همان حالت نگه داشته و ۵ ثانیه صبر کنید. سپس به حالت اول خود برگردید. این تمرین را چندین مرتبه انجام دهید.
4. رو به جلو نشستن: برای انجام این تمرین ابتدا روی زمین نشسته و پاهای خود را صاف و مستقیم به سمت جلو کشیده و دراز کنید. سر انگشتان را به سمت داخل کشیده و کف دستهایتان را بر روی زمین قرار دهید. سپس قفسه سینه را در جهت انگشتان پا کشیده و کمی مکث کنید. در این حالت باید در ناحیه پایینی کمر و پشت پا کمی کشیدگی احساس شود. این تمرین را چندین مرتبه انجام دهید.
5. کشش سر در حالت نشسته و به سمت زانو: این تمرین به تقویت و افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری ناحیه پایینی کمر و همچنین همسترینگ کمک می کند. برای انجام این تمرین نشسته و پاهای خود را رو به جلو کشیده و دراز کنید. پاها را به یکدیگر نزدیک کرده و زانوها را تقریباً به هم بچسبانید. سپس دست راست خود را بالای سر برده و بدن را به گونه ای بچرخانید که زانوی سمت چپ به سمت جلو خم شود. همانطور به سمت جلو می روید، ساق یا مچ پا را در جهت خارجی زانو حرکت دهید و به حالت طبیعی خود برگردید. ۱ دقیقه استراحت کرده و این تمرین را با جهت مخالف نیز انجام دهید.
6. پل: ماهیچه سرینی بزرگ از مهم ترین عضلات بدن بوده و با تقویت آن می توان از عضلات پایین کمر در برابر آسیب ها محافظت کرد. این تمرین به تقویت عضله بزرگ و ماهیچه سرینی می پردازد. برای انجام این تمرین ابتدا روی زمین دراز کشیده و زانوهای خود را خم کنید. کف پاهایتان را روی زمین قرار دهید و با آنها بر روی زمین فشار وارد کنید. با کمک دستان خود باسن را از روی زمین بلند کرده تا بدن از ناحیه زانو تا شانه در حالت صاف و مستقیم قرار بگیرد. بدون بلند کردن شانه از روی زمین باسن را سفت و منقبض کرده و سپس پایین بیاورید. چند ثانیه در این حالت بمانید و به حالت اول برگردید. (حدود ‍۱۵ مرتبه این تمرین را تکرار کنید و بعد از آن تا دور دوم ۱ دقیقه استراحت کنید. این تمرین را در ۳ ست ۱۵ تایی انجام دهید.)
7. حرکت گاو و گربه: ابتدا روی زمین نشسته و روی زانو و دستانتان قرار بگیرید. همانطور که در حال چرخاندن قسمت فوقانی کمر هستید به پشت سر خود فشار وارد کرده و چانه را به سمت قفسه سینه آورده و به آن نزدیک کنید. (این حالت حرکت گربه می باشد.) سپس در حالیکه شکم را به سمت زمین نزدیک می کنید، سر شانه های خود را به سمت عقب ببرید.(این حالت حرکت گاو می باشد.) ۴ الی ۱۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس به حالت عادی خود برگردید.
8. خم شدن رو به جلو بدون با حالت چهار زانو: برای انجام این تمرین، پاهای خود را جمع کنید و به حالت چهار زانو بنشینید. کمر را صاف کرده و دستان خود را بالای سرتان برده و تا جایی که دست ها روی زمین قرار بگیرند خم شوید. ۱ دقیقه در این وضعیت بمانید و دستانتان را بکشید. جای پاها را با یکدیگر عوض کرده و مجدداً این تمرین را انجام دهید.

2. ماساژ عضلات کمر

گرفتگی های عضلانی ممکن است به دلیل آسیب های عضلات کمر و یا بدون وجود آسیب عضلانی به علت آسیب ساختارهای عمقی همانند پارگی لیگامان ها، عفونت، بیماری های مزمن دیسک ها و مشکلات مفاصل مهره ای ایجاد شود. وضعیت بدنی شما نحوه راه رفتن و علائم اسپاسم کمر شما به همراه تست هایی که پزشک از شما می گیرد می تواند مشخص کند که علت اسپاسم عضلانی شما چیست و متعاقباً بهترین درمان برای درمان گرفتگی عضلانی شما مشخص خواهد شد. درمان گرفتگی عضلانی درمان علت ایجاد آن می باشد. بعد از علت درمان علت زمینه ای گرفتگی برای از بین بردن گرفتگی عضلانی می توان از ماساژ عضلات کمر، تکنیک های درمان دستی، استفاده از سوزن خشک و تیپینگ استفاده کرد. آب درمانی و پیاده روی نیز می تواند موجب بهبود گرفتگی های عضلانی کمر شود.

درمان ضعف عضلات کمر

علت ضعف کمر به دلیل کمبود ویتامین هایی مانند ویتامین سی، ویتامین بی و کمبود پتاسیم است که سبب می شوند تا احساس ضعف در کمر به وجود بیاید. استفاده از غذاهایی که سبب رساندن این مواد به بدن می شوند، جهت بهبود توان عضلانی بدن بسیار مؤثر می باشد. ضعف عضلات کمر و شکم از دلایل عمده ایجاد این مشکل می باشد که در بیشتر موارد به انجام نرمش های طبی ویژه ای می توان آنها را تقویت نمود. راه رفتن در آب و یا در حالت ایده آل تر، شنا کردن بسیار مؤثر است. تقویت عضلات به وسیله شنا کردن در آب به خوبی صورت می گیرد. همچنین راه رفتن در آب نیز تأثیر مثبتی در این زمینه خواهد داشت.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک ملاقات نمایید:

• هنگامی که از درمان های خانگی خشکی کمر استفاده کرده اید و نتایج این درمان ها برای شما مؤثر نبوده است.
• گرفتگی یا درد به صورت گاه و بی گاه در عضلات کمر احساس شود. این شرایط می تواند نشان دهنده ایجاد مشکلات جدی تر برای فرد باشد.
• درد به خاطر وارد شدن ضربه یا افتادن برای فرد ایجاد شده باشد.
• هنگامی که با ضعف، عرق کردن، درد شکم، تب، استفراغ یا حالت تهوع مواجه شدید.
• هنگامی که پا، ران، ناحیه مقعد یا نواحی اطراف آن دچار بی حسی یا درد شود.
• هنگامی که کاهش وزن غیر قابل توجیه داشته باشید.
• هنگامی که درد برای مدت بیش از دو هفته دوام داشته یا مقدار آن شدید یا یکنواخت باشد.
• هنگامی که سابقه پزشکی شما شامل ابتلا به بیماری هایی مانند اعتیاد به مواد مخدر، سرطان یا پوکی استخوان باشد.