پورت گذاری و کاربرد آن در شیمی درمانی برای مبتلایان به سرطان پستان

دکتر سید محمد رضا حکیمیان [ بورد جراحی و فلوشیپ جراحی سرطان ]آدرس وب سایت : www.drhakimian.com
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان توحید میانی ، کوچه 23 تلفن مطب : 36294896 - 031

پورت گذاری ها دسترسی های وریدی هستند جهت تزریق داخل عروق مانند آنژیوکت ها که در هنگام اتصال سرم از آن ها استفاده می شود و احتمالا با آن ها آشنا هستید البته تفاوت های بسیاری بین این دو وجود دارد . پورت ورید مرکزی یا کاتتر ورید مرکزی (Central venous catheter, CVC)، که با نام های “خط مرکزی یا خط ورید مرکزی” نیز شناخته می شود، کاتتر قرار داده شده در یک ورید بزرگ است.

پورت می تواند در رگ گردن (ورید ژوگولار داخلی)، قفسه سینه (ورید ساب کلاوین یا ورید زیر بغل)، کشاله ران (ورید فمورال) و یا بازو (سفالیک، بازیلیک و براکیال که به آن Peripherally inserted central catheter, PICC می گویند) قرار داده شود.

کاربرد های پورت در شیمی درمانی در سرطان پستان

رگ های محیطی که در دست و پا وجود دارند رگ های باریکی هستند. همکاران پرستار معمولا رگ های سطحی که قطر کمی دارند را می توانند پیدا کنند. هنگام تزریق ماده با سوزن، رگ ها دچار التهاب می شوند و تا مدت ها دچار التهاب باقی می مانند و رگ ها قابل استفاده نیستند. به ندرت این التهاب ممکن است موجب بسته شدن رگ ها شود که به آن فلبیت گویند.

در افرادی که شیمی درمانی انجام می گیرد، به دلیل تزریقات مکرر، رگ ها التهاب پیدا می کنند. همچنین مصرف دارو های شیمی درمانی می توانند در طولانی مدت موجب آسیب و بسته شدن رگ ها شوند. در نتیجه بعد از مدتی این بیماران رگ مناسبی نخواهند داشت و در تزریقات دارو به دردسر می افتند. به همین علت از پورت گذاری در این بیماران استفاده می کنیم.

هدف از گذاشتن پورت چیست؟

هدف اصلی از تعبیه پورت ورید مرکزی، تزریق دارو و یا مایعاتی است که از طریق دهان امکان تجویز آن نباشد و یا به ورید های محیطی کوچک تر آسیب برساند. همچنین برای گرفتن نمونه خون (به طور خاص اندازه گیری اشباع اکسیژن ورید مرکزی) و اندازه گیری فشار ورید مرکزی نیز کاربرد دارد.

چرا از روش پورت گذاری در شیمی درمانی برای سرطان سینه استفاده می شود؟

اهداف یا دلایل مختلفی وجود دارد که باعث می شوند پزشکان بسیاری از روش قرار دادن پورت و کاتتر در روند درمان سرطان پستان استفاده کنند. دلیل اصلی استفاده از این روش تزریق ساده و سریع دارو یا مایعات به بدن بیمار است. بسیاری از دارو های شیمی درمانی خوراکی نیستند. اگر پزشک بخواهد برای هر بار تزریق، با سوزن یا آنژیوکت پوست بیمار را سوراخ کند، بعد از مدتی بدن بیمار پر از اسکار های کوچک خواهد شد. این موضوع در بیمارانی که پوست حساس تری دارند، بیشتر دیده می شود. نکته مهم تر خطری است که می تواند تزریق دارو های شیمی درمانی از عروق محیطی به همراه داشته باشد طبق تجربه چندین ساله متخصصین و گزارشات علمی در صورت پاره شدن عروق و یا نشت دارو های شیمی درمانی از دیواره عروق، این دارو ها می تواند باعث نکروز و مرگ سلولی و به نوعی آسیب های بافتی شدید در محل تزریق گردد. این آسیب ها حتی ممکن است در حدی شدید باشد که بیمار نیاز به جراحی داشته باشد

مزیت های روش پورت گذاری در شیمی درمانی چیست؟

• استفاده از این روش کم ترین ریسک در ایجاد آلودگی یا عفونت در محل را دارد.
• بعد از پورت گذاری بیمار می تواند طی چند روز بعد از استراحت کامل، به زندگی روزمره خود برگردد.
• در این روش بیمار بعد از چند روز محدودیتی در شستشوی بدن نخواهد داشت.
• می توان گفت مهم ترین مزیت این روش رهایی از رگ گرفتن های مکرر و ایجاد زخم و رگ های آسیب دیده است.
• پورت ها و کاتتر ها می توانند مدت مشخصی در بدن باقی بمانند. در این مدت کلیه دارو های مورد نیاز به راحتی تزریق می شود.
• این روش برای کودکان بیمار و حتی نوزادان بسیار مفید است. بیماری های آن ها با این روش جدید به خوبی درمان می شود. رگ گرفتن های مکرر و خون ریزی تأثیر منفی در روحیات بچه ها دارد و باعث استرس آن ها می شود. با استفاده از پورت و کاتتر این مشکل حل می شود و کودک دیگر با درد زیادی مواجه نخواهد بود.
• زنانی که مبتلا به سرطان سینه از هر دو طرف هستند، دیگر به رگ گیری نیازی نخواهند داشت. این یک مزیت مهم برای آن هاست؛ زیرا رگ گیری در این زنان بسیار سخت انجام می شود و حذف این روش تأثیر بسزایی در کاهش رنج درمان برای آن ها دارد.
• توجه کنید که شیوه درمان سرطان پستان رابطه مستقیمی با نوع سرطان بیمار دارد. مثلا در سرطان پستان سه گانه منفی، معمولا مجموعه ای از روش ها را باید برای درمان سرطان به کار گرفت.

پورت چگونه کار گذاشته می شود؟

در اتاق عمل، متخصص با بی حسی موضعی و یا بیهوشی، معمولا جهت کاهش عوارض احتمالی، با سونوگرافی داپلر این کار را انجام می دهند. بهتر است پیش از کارگذاری، عکس قفسه سینه و آزمایشات خونی انجام شود. ابتدا پوست با محلول کلرهگزیدین 2% ضدعفونی و با پوشش استریل محل عمل آماده می شود. با تزریق داروی آرام بخش توسط پزشک بیهوشی و سپس داروی بی حسی موضعی توسط متخصص، قسمت های کوچکی روی قفسه سینه و گردن بی حس می شوند. ابتدا برشی در محل جای گذاری پورت (معمولا بالای قفسه سینه) به طول ۲-۳ سانتی متر داده می شود و پورت در آن محل در زیر پوست قرار می گیرد. سپس از طریق سرنگ مخصوص با راهنمای سونوگرافی ابتدا محل ورید شناسایی شده و سپس کاتتر درآن قرار می گیرد. در نهایت از زیر پوست، کاتتر به پورت وصل می شود و محل برش با بخیه های قابل جذب سوچور زده و برای چند روز پانسمان می گردد.

تا چند روز پس از گذاشتن پورت، بیمار ممکن است احساس کبودی و درد خفیفی داشته باشد که با مسکن برطرف می شود. پس از پورت گذاری به مدت 5 روز آنتی بیوتیک خوراکی برای پیشگیری از عفونت تجویز می شود. به بیمار آموزش داده می شود که تا چند روز محل عمل را از نظر قرمزی، تورم، خونریزی، کبودی و درد تحت نظر قرار دهد و با مشاهده هر کدام از این علایم، به کلینیک مراجعه نماید.
در صورت نیاز می توان بلافاصله پس از گذاشتن پورت از آن استفاده کرد. وارد کردن سوزن های مخصوص از پوست به داخل پورت دردناک نخواهد بود، اما ممکن است بیمار اندکی احساس فشار کند. در درمان کوتاه مدت، بلافاصله سوزن خارج می شود، ولی در موارد طوالانی تر، تا پایان درمان، پانسمان روی سوزن گذاشته می شود.