مراقبت های قبل و بعد از جراحی باز پروستات

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

غده پروستات در لگن مردان و زیر مثانه قرار دارد. پروستات مجرای ادرار را که ادرار را از مثانه به آلت تناسلی منتقل می کند احاطه کرده است. بیماری های خفیف مربوط به پروستات معمولاً با استفاده از داروهای مخصوص قابل درمان هستند؛ اما برخی از بیماری های هایپرپلازی و سرطان پروستات نیاز به جراحی دارند. پزشک معالج با توجه به نوع بیماری و سرطان و عوامل مؤثر دیگر که می توانند برای بیمار خطرساز باشند، اقدام به انتخاب یک روش برای درمان می نماید.

پروستاتکتومی یک عمل جراحی برای برداشتن بخش یا کل غده پروستات است و معمولاً به عنوان درمانی برای سرطان پروستات استفاده می شود. این نوع جراحی با اهداف گوناگونی صورت می گیرد که معمولاً پزشک با توجه به وضعیت بیمار نحوه انجام آن را تشخیص می دهد. به عنوان مثال در صورت داشتن سرطان پروستات هدف اصلی، خارج کردن و از بین بردن بافت سرطانی است. همچنین در صورت حجیم شدن پروستات، هدف جراح بازگرداندن جریان نرمال ادراری و حذف بافت پروستات خواهد بود. پروستاتکتومی می تواند بسته به شرایط فرد از چند طریق انجام شود. به طورکلی جراحی پروستات باز، روشی کاملاً ایده آل برای جراحی پروستات دارای حجم خیلی بالا است. پروستاتکتومی باز معمولاً برای مردانی توصیه می شود که دارای علائم ادراری شدید بوده و غده ی پروستات آنها بسیار بزرگ شده است. بزرگی پروستات به نام بزرگی خوش خیم پروستات یا BPH شناخته می شود. این جراحی کل پروستات را برنمی دارد و با اینکه به صورت پروستاتکتومی رادیکال انجام می شود؛ اما تنها بخش مسدود کننده ی پروستات که موجب احتباس ادرار شده است را جدا می کند.

علت سرطان پروستات

علل سرطان پروستات به طور دقیق نامشخص است؛ اما پزشکان می دانند که سرطان هنگامی آغاز می شود که برخی از سلول های پروستات از حالت طبیعی خارج می شوند. این اختلال احتمالاً بر اثر جهش در DNA برخی سلول ها و در نتیجه آن رشد و تقسیم سریع تر آنها شروع می شود و سپس با مرگ سلول های طبیعی و تجمع سلول های غیرطبیعی نامیرا توده ای تشکیل می شود که به آن تومور می گوییم. این سلول های تومورال می توانند تا حدی رشد کنند که به بافت های اطراف تهاجم پیدا کنند. همچنین برخی از این سلول ها ممکن است جدا شده و به سایر نقاط بدن رفته و باعث متاستاز سرطان شوند.

عوامل خطر سرطان پروستات

عوامل خطر ایجاد سرطان پروستات هستند که احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می دهند:

• سن: با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان افزایش می یابد. با افزایش سن بیش از ۵۰ احتمال سرطان پروستات به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.
• نژاد: دیده شده است که به دلایل نامشخص احتمال ابتلا به این بیماری در مردان سیاه پوست بیش از سایر مردان است؛ بنابراین نژاد از دلایل ابتلا به سرطان پروستات است.
• سابقه خانوادگی: اگر در خانواده مردی مبتلا به سرطان پروستات شود، خطر ابتلا در سایر مردان خانواده افزایش می یابد. همچنین سابقه خانوادگی وجود ژن هایی که احتمال سرطان سینه را افزایش می دهند (BRCA1 یا BRCA2) یا سابقه خانوادگی نزدیک سرطان سینه ، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می دهد.
• رژیم غذایی: با وجودی که علت این ارتباط نامشخص است دیده شده است که سرطان در کشورهایی که مصرف گوشت و لبنیات پرچرب بالا است بیشتر دیده می شود. همچنین رژیم غذایی که میوه و سبزیجات کمی داشته باشد خطر ابتلا را افزایش می دهد.
• چاقی: مردان چاقی که سرطان پروستات در آنها تشخیص داده می شود با احتمال بیشتری دچار انواع پیشرفته هستند که به درمان به سختی پاسخ می دهند.
• برخی عوامل از جمله سیگار کشیدن، التهاب پروستات، بیماریهای منتقله جنسی ، وازکتومی و مواجهه با برخی مواد شیمیایی، نیز به عنوان عوامل خطر ابتلا به سرطان مطرح هستند؛ اما هنوز تأثیر آنها به طور دقیق مشخص نشده است.

علائم سرطان پروستات

متأسفانه سرطان پروستات علائم زودرسی ندارد که به وسیله آنها بتوانیم به سرطان پروستات مشکوک شویم و در مراحل اولیه، آن را تشخیص دهیم. اطراف توده ی سرطانی هیچ عضو حساسی از بدن وجود ندارد که با بزرگ شدن توده ی سرطانی به آن فشار بیاید و باعث درد شود، به همین دلیل ممکن است بیماری حتی سال ها بدون علامت باقی بماند. در برخی از بیماران ممکن است سرطان پروستات با علائم زیر همراه باشد. در صورت مشاهده آنها بهتر است به پزشک مراجعه کنیم:

1. تکرر ادرار، به خصوص در شب
2. سختی آغاز یا قطع دفع ادرار
3. جریان ضعیف یا قطره قطره ادرار
4. احساس فشار یا درد در مقعد
5. درد یا سفتی در پایین کمر، لگن یا ران
6. دفع دردناک یا سوزناک ادرار
7. وجود خون در ادرار یا خون در منی
8. انزال دردناک

دلایل انجام جراحی پروستات

جراحی برای برداشتن کامل یا قسمتی از پروستات پروستاتکتومی نیز نام دارد. یکی از دلایل عمده ی انجام جراحی پروستات سرطان و یا بزرگی پروستات است. در ادامه دلایل دیگر انجام جراحی پروستات را با هم مرور می کنیم:

1. درمان بیماری
2. حفظ جریان ادراری بیمار
3. به حداقل رساندن عوارض بیماری

روش انجام جراحی باز پروستات

پیش از جراحی، تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد یعنی در طول عمل هوشیار نخواهید بود و یا ممکن است که از بیهوشی نخاعی استفاده شود بطوری که در حین جراحی هوشیار هستید؛ اما دردی را احساس نمی کنید.

جراحی رادیکال پروستاتکتومی باز

جراح، برشی را در پایین شکم از زیر ناف تا بالای استخوان شرمگاهی ایجاد می کند. در موارد نادر این برش بین مقعد و کیسه بیضه (جراحی پرینه آل) ایجاد می شود. پس از برش با دقت غده پروستات از رشته های عصبی و رگ های خونی اطراف، جراح پروستات را همراه با بافت های مجاور جدا می کند. در نهایت محل برش بخیه زده می شود.

جراحی پروستاتکتومی باز ساده

پس از بیهوشی، پزشک سیستوسکوپی را انجام می دهد. یک اسکوپ انعطاف پذیر (سیستوسکوپ) از طریق آلت تناسلی به داخل هدایت می شود تا بتوان درون مجرای ادرار، مثانه و ناحیه ی پروستات را مشاهده کرد. سپس پزشک یک لوله (کاتتر فولی) را در داخل آلت تناسلی قرار می دهد که تا مثانه امتداد پیدا می کند. این لوله ادرار را در حین عمل تخلیه می کند. پزشک برشی را در پایین ناف ایجاد می کند و بسته به روش مورد استفاده توسط پزشک، ممکن است نیاز به ایجاد برشی در مثانه برای رسیدن به پروستات باشد. اگر مبتلا به فتق یا مشکلات مثانه باشید، ممکن است پزشک از این جراحی برای درمان این مشکلات نیز استفاده کند. بعد از اینکه پزشک بخشی از پروستات که موجب بروز علائم شده است را برداشت، ممکن است یک یا دو لوله ی تخلیه موقت در داخل سوراخ هایی در پوست نزدیک به محل جراحی قرار داده شود. یک لوله مستقیماً وارد مثانه می شود (لوله سوپراپوبیک) و لوله ی دیگر وارد ناحیه ای می شود که پروستات از آنجا برداشته شده است.

مراقبت های قبل از جراحی باز پروستات

جراحی پروستات در بیمارستان انجام می شود و نیاز به چند روز بستری دارد. قبل از عمل توسط متخصصین بیهوشی ویزیت شده و توصیه های لازم به بیمار داده می شود. جراحی پروستات همراه با قدری خونریزی است. احتمال خونریزی در افرادی که آسپرین مصرف می کنند یا برای پا درد یا درد مفاصل دارو دریافت می کنند، بیشتر است. مصرف این داروها را بایستی ده روز قبل از جراحی پروستات از طریق مجرا متوقف شود. توجه داشته باشید که هرگونه داروی خاص مصرفی را به پزشک خود اطلاع دهید.

مراقبت های بعد از جراحی باز پروستات

بعد از پایان جراحی پروستات معمولاً شما ١ الی ٢ ساعت در اتاق ریکاوری خواهید ماند. پس از به هوش آمدن کامل و مساعد شدن حال عمومی به بخش بستری منتقل می شوید. سوندی که در داخل مجرای شما قرار داده شده است ١ یا ٢ روز باقی می ماند. ممکن است در طول این دو روز مثانه شما مرتباً توسط محلولی شست وشو داده می شود. این کار برای شستن خونریزی های محل عمل می باشد و در اکثر اوقات ۴٨ ساعت پس از جراحی پروستات ادرار شما کاملاً شفاف خواهد بود.تا موقعی که سوند در مجرای شما قرار دارد، قدری احساس ناراحتی خواهید داشت و گاهی مثانه شما منقبض شده و در زیر شکم احساس درد خفیف خواهید کرد. در موارد درد شدید، داروهای مسکن برای شما تجویز خواهد شد. معمولاً روز سوم بعد از جراحی پروستات، سوند مجرا بیرون آورده شده و در صورت ادرار رضایت بخش، بیمار مرخص خواهد شد. گاهی بیمار احساس می کند که کنترل کامل ادرار خود را ندارد و مقداری سوزش، احساس فوریت برای دفع ادرار و چند قطره خون در داخل ادرار دارد. این مشکلات معمول پس از چند هفته برطرف می شود. این مدت زمان برای برطرف شدن التهاب و ترمیم حفره پروستات بریده شده است.

مراقبت در منزل بعد از جراحی پروستات

پزشک احتمالاً توصیه می کند تا چند هفته پس از عمل جراحی بزرگی پروستات تا حد امکان استراحت کنید. برای بازگشت به روال قبلی صبور بوده و این نکات را به خاطر داشته باشید:

• در منزل به طور مرتب راه بروید، تحرک بدنی داشته باشید و از نشستن طولانی مدت (بیش از دو ساعت) خودداری کنید.
• هنگام دفع زور نزنید و با رعایت رژیم غذایی نظیر سبزیجات و میوه جات و یا با مصرف ملین طبق نظر پزشک، از بروز یبوست جلوگیری کنید. رژیم غذایی شما معمولی خواهد بود، مگر اینکه پزشک تان نظر دیگری داشته باشد.
• مایعات زیادی بنوشید (8 تا 10 لیوان) تا ادرار رقیق شود. از آب، چای کمرنگ، آب کمپوت (سیب، گلابی، آناناس) استفاده کنید و برای مدتی از آبمیوه های خام استفاده نکنید. از مصرف غذاها و نوشابه های محرک سیستم عصبی مثل کافئین (قهوه و نوشابه سیاه) و الکل خودداری کنید.
• 4 تا 6 هفته از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید و فعالیت های خود را به مرور افزایش دهید.
• مرتب با ورزش هاش پرینه مثل جمع کردن و شل کردن عضلات باسن و ایستادن و نشستن، عضلات ناحیه باسن را تقویت کنید (10 بار در ساعت). هر روز دوش بگیرید و برای تسکین ناراحتی ناحیه پرینه، از لگن آب گرم طبق نظر پزشک استفاده کنید.
• هنگام ادرار کردن جریان ادرار را قطع و وصل کنید. این کار به تقویت اسفنکترها و کنترل ادرار کمک می کند.
• تا مدتی ممکن است بی اختیاری ادرار داشته باشید. این امری طبیعی است، بنابراین نگران نباشید. این نوع بی اختیاری مدتی طول می کشد و به مرور برطرف خواهد شد.
• هشت هفته بعد از جراحی مجاز به فعالیت جنسی هستید.
• تعویض پانسمان در منزل یا درمانگاه باید با روش استریل انجام شود.
• داروهای تجویز شده را به موقع استفاده کنید و مقدار آن را کم و زیاد نکنید. چنانچه مصرف دارویی را فراموش کردید، اگر نزدیک به ساعت بعدی است آن را نخورید و داروی ساعت بعدی را مصرف کنید.
• اندازه گیری دمای بدن از راه مقعد، تنقیه، رکتال تیوب (لوله مخصوص دفع گاز از روده) و شیاف ممنوع می باشد.
• در صورت پیدایش نشانه هایی مثل بسته شدن راه ادرار، احساس پری در مثانه، احساس نیاز به دفع ادرار، اسپاسم (گرفتگی عضلات) مثانه، نشت ادرار اطراف سوند، کاهش ادرار یا قطع ادرار در کیسه به مدت 4 ساعت و علائم عفونت ادراری شامل تب، لرز، گیجی و بی قراری فوراً به جراح خود گزارش دهید.
• از رانندگی در جاده های پر دست انداز خودداری کنید و حد مجاز رانندگی حداکثر 2 ساعت می باشد.

عوارض جراحی پروستات

• خونریزی شدید
• عفونت مجرای ادرار
• بی اختیاری ادرار
• ارگاسم خشک
• اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)
• تنگی مجرای ادرار یا گردن مثانه