چه کار کنیم شپش سراغ ما نیاید؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

مادر بزرگ ها می گویند با شنیدن نام شپش ترسی عجیب در وجودمان حس می کردیم چون در قدیم تنها راه خلاص شدن از شپش ها تراشیدن موها بود . باید از موهای زیبا و بلندمان دل می کندیم و این یعنی ترسی توصیف نشدنی برای یک دختر .هر چند امروزه با ورود شامپو های ضد شپش دیگر این تراشیدن موها غیر ضروری شده اما هنوز ابتلا به شپش یکی از بیماریهای شایع در همه سنین بویژه در سنین مدرسه است.بنابراین آگاهی از علائم و نشانه های این بیماری در مدارس ، گامی مثبت در جهت کنترل بیماری محسوب می شود.چون وقتی یک مورد شپش در کلاس کشف شد تمام دانش آموزان همان کلاس باید بررسی شوند.برادران و خواهران و اولیاء دانش آموزان مبتلا نیز باید مورد بررسی قرار گیرند. به بهانه بازگشایی مدارس و شیوع شپش گفتگویی ترتیب داده ایم با دکتر محمد علی نیلفروش زاده رییس مرکز تحقیقات پوست و سلولهای بنیادی که می خوانید

آقای دکتر چه کسانی در معرض ابتلا به شپش هستند.
شپش سر يك مشكل شايع است. شپش ها حشرات انگلي كوچك و خاكستري رنگي هستند كه روي پوست سر انسان زندگي مي كنند. طول بدن يك شپش بالغ حدود 3-1 ميلي متر است. اين حشرات توانايي پرواز يا جهيدن يا نفوذ به درون پوست سر را ندارند ولي شش پاي آنها كاملاً براي چسبيدن به موها تكامل يافته است. وجود شپش سر دليل بر عدم نظافت نيست. هر كسي ممكن است به شپش سر مبتلا شود، فقير يا غني. تميز يا كثيف ولي در بچه هاي بين 4 تا 11 سال بيشترين شيوع ديده مي شود و در دختران بيش از پسران است همچنين در سن شروع مدرسه نير شايع تر است.شپش سر معمولاً به شكل فرد به فرد و با تماس سر افراد سرايت پيدا مي كند. حدود 30 ثانيه طول مي كشد كه يك شپش از يك سر به سر ديگر انتقال پيدا كند. سرايت از طرق ديگر شيوع كمتري دارد مثل كلاه، شانه يا بالش.نکته اینکه شپش سر از حيوانات قابل سرايت نيست. علامت اين عارضه، خارش شديد و بدون علت سر است كه بر اثر خارش شديد گاهي اوقات ممكن است عفونت پوستي و زرد زخم ناحيه پشت سر و پشت گوش هم ايجاد شود.

این مشکل چقدر شایع است؟
متاسفانه در این سال های اخير شپش سر شايع شده است، همین چند ماه قبل بود که هشداری برای شیوع شپش در مهد کودک ها دادیم .به ویزه مهد کودک هایی که مخصوص متمولین و خانواده های پولدار بود.در واقع شپش را نبايد يك مشكل بهداشتي دانست، بلكه بيشتر يك مشكل فرهنگي است، زيرا فرد مبتلا اگر به موقع به پزشک مراجعه و خود را درمان كند و از اقدامات پيشگيرانه بهره ببرد، از انتقال آن به ديگران جلوگيري مي شود. ولي متاسفانه به علت كم توجهي، وقتي فردي مبتلا مي شود، در محيط مدرسه يا كار، به راحتي اين حشره را به ديگري منتقل مي كند و زماني فرد متوجه شپش سر مي شود كه دچار خارش هاي شديد شده است و چند ماه از بيماري اش گذشته و ده ها نفر را مبتلا كرده است. لذا مشكلي كه الان در تهران مشاهده مي كنيم، به همين علت است.وگر نه شپش ها به راحتي درمان مي شوند، . اين درمان ساده مي تواند از انتقال بيماري جلوگيري كند و براي اين کار، همه اعضاي خانواده بايد درمان شوند.

در قدیم موی مبتلایان را می تراشیدند .آیا الان هم مواردی را داریم که نیازی به این کار باشد؟
خیر.براي درمان شپش سر نيازي به تراشيدن مو نيست و به راحتي با يك شامپو مي توان آن رابرطرف کرد. . این شامپوها به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایى بخصوص باعث مرگ شپشها میشوند و به مرور زمان با حل کردن کپسول تخمها آنها را از مو جدا میکنند. شامپوهاى ضد شپش از شویندههاى قوى به شمار میآیند و بدون تجویز نباید مصرف شود.
اغلب بیماران توسط شامپوهاى مخصوص و بندرت داروهاى خوراکى درمان مى شوند. نکته مهم این است که باید تمام افرادى که ساعات زیادى را در کنار هم سپرى مى کنند مثل اعضا یک خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند که علامتى وجود نداشته باشد وحتى در معاینه توسط پزشک نیز علامتى دال بر دیگرى در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد. بنابراین اگر یک فرد در یک خانواده مبتلاست تمامى اعضا باید درمان گردند. معمولاً علت شکست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نکته است. برخى موارد درمان نیاز به تکرار پس از یک هفته دارند که ضرورتاً باید انجام گیرد. روسرى، شانه، برس، کلاه، شال و روبالشى و ملحفه بایددر آب داغ شسته شوند. ضدعفونى و شست و شوى فرش و موکت ومبلمان ضرورتى نداشته و نیازى به ضدعفونى کردن کل خانه وجود ندارد .

آیا می توان قبل از اینکه فرزندمان مبتلا شود پیشگیر ی کنیم؟
اگر کودک شما مبتلا به شپش شدباید بدانید که بدترین اتفاق عالم برای او رخ نداده است و مهم ترین نکته آن است که در این خصوص والدین ترس بخود راه ندهند و برای در مان اقدام کنند. البته شپش اگر برای مدتی بدون درمان بماند می تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد و دیگران ایجاد کند.
.پیشگیرى معمولاً با ارتقا بهداشت کل جامعه میسر است، با آگاهى دادن به والدین، آموزگاران و افراد دیگر جامعه مى توان با کنترل هرچه سریعتر موارد مبتلا به کاهش ابتلا سایرین کمک کرد. و در آخر لازم به ذکر مجدد است که شپش سر در هر طبقه اجتماعى و اقتصادى مى تواند دیده شود و رعایت دقیق موازین بهداشتى هرچند بسیار مفید و کمک کننده ولى احتمال ابتلا را منتفى نمى سازد.والدین نباید خود را سرزنش کنند .
گر چه بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی به شپش داشته است، اما همچنان این انگل گستردگی جهانی دارد. شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی نیست.
طول مو، جنس ، سن و رنک مو تاثیری در انتقال شپش نداشته ، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود

پس کافیست در موارد مشکوک به پزشک مراجعه کنیم .آیا خارش سر هم جزئ موارد شک است؟
شک به بیمارى اولین قدم تشخیص شپش سر است.. خارش سر بخصوص خارش بدون علت در یک کودک در سنین مدرسه باید از این جهت مورد بررسى قرار گیرد..
. معمولاً خارش در ناحیه پشت سر و اطراف گوش ها بوده و یا دراین نقاط از شدت بیشترى برخوردار است.اولین علائم بالینی در سر، موقعی اتفاق می افتد که شپش شروع به حرکت می کند که معمولاً از حاشیه دو طرف سر شروع می شود و بعد به طرف مرکز سر گسترش می یابد
اما از آنجا که تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند! بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده ، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی نمایید.
شپش سر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می کند، ضمن آنکه از نور و گرما هم گریزان بوده ، غالبا دور از تاج سر قرار می گیرد لذا بیشتر مشاهده رشک های چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می انگیزد.

چگونه می توان مطمئن شد که رشک وجود دارد ؟
آنچه مهم است آن است که رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه افتراق دهیم، شوره سر در واقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما معاینه کامل ما در تشخیص رشک کمک می کند

درمان را هم توضیح می دهید؟
براي درمان شپش سر، شامپويي به نام ليندان استفاده مي شود كه 5 تا 10 دقيقه روي سر مي ماند و بعد شسته مي شود و 7 تا 10 روز پس از مصرف، نياز به مصرف دوباره دارد. مصرف اين شامپو در كودكان زير 6 سال و مادران بادار ممنوع است و براي آن ها با تجويز پزشك، بايد از شامپو هاي جديدتري استفاده كرد.
بعد از يك بار استفاده از شامپو قدرت انتقال شپش از بين مي رودپس از مصرف شامپو، رفتن افراد به مدرسه و مهد كودك بلامانع است و نيازي نيست از رفتن فرد به مدرسه و مهد كودك جلوگيري کرد. تكرار مصرف شامپو پس از يك هفته براي از بين بردن تخم هاي چسبيده به مو لازم است در صورت وجود عفونت ثانویهباکتریال باید هر چه سریعتر درمانآنتیبیوتیک را برای حداقل ۱۰ روزشروع کرد.

مصاحبه هفته نامه سلامت با آقای دکتر نیلفروش زاده