چاقی و تناسب اندام

پروانه کاظمی [ کارشناس ارشد تغذیه ]آدرس وب سایت : www.dietkazemi.ir
آدرس مطب : تهران بلوار همیلا خیابان پارک میدان پارک ساختمان پزشکان پاسارگاد طبقه سوم واحد 5 تلفن مطب : 44495410 - 021

به طور کلى چاقى عبارت است از عدم تعادل بین انرژى دریافتى و انرژى مصرفى، که با ذخیره بیش از حد چربى نمایان مى شود. در حقیقت براى تجمع چربى در بدن هیچ ظرفیت محدود و معینى وجود ندارد و وقتى که ذخایر سلول هاى چربى اشباع مى شود بدن شروع به افزایش تعداد سلول هاى چربى مى کند و تعداد سلول ها هیچ گاه کم نخواهد شد، بلکه فقط پُر و خالى مى شوند.

به همین دلیل لاغر شدن فردى که فقط ظرفیت سلول هایش افزایش یافته است، یعنى از چربى اشباع شده است خیلى ساده تر است از کسى که تعداد سلول هاى چربى در بدن او اضافه شده است .جالب است بدانید که نه تنها مقدار چاقى بلکه محل توزیع و تجمع چربى در بدن نیز مى تواند در مشخص کردن خطر ابتلا به بیمارى هاى وابسته به چاقى مؤثر باشد.

چاقی مردانه (android ) یا به شکل سیب که قسمت عمده چربی در شکم ( ناحیه مرکزی بدن) تجمع می یابد.این افراد بیشتر از دسته دیگر در معرض خطر عوارض بیماری ها بالاخص بیماری های قلبی عروقی هستند.
چاقی زنانه (gynoid ) به شکل گلابی که قسمت عمده چربی در قسمت های محیطی (عمدتا” در باسن وران) تجمع می یابد. این نوع توزیع چربی ،نسبت به نوع مردانه خطر کمتری را به همراه دارد.

پیامدهای عوارض اضافه وزن و چاقی
اغلب افراد دچار اضافه وزن از اعتماد به نفس پایین و ترس های بیهوده و بی دلیل رنج می برند. تحمل آن ها در برابر گرمای محیط کمتر است، در انجام فعالیت های فیزیکی دچار مشکل بوده و به دلایل فیزیکی و یا روان شناختی، مشکلات جنسی دارند. به نظر می رسد این مشکلات اجتماعی و روان شناختی حتی بیش از مشکلات جسمی مربوط به چاقی، افراد مبتلا به این عارضه را آزار می دهند.

علل چاقی
الف) علل ژنتیکی : بین ۷۰-۲۵ درصد از تغییرات غیر طبیعی در وزن بدن ناشی از مسائل مربوط به ژن می باشد علت بالابودن طیف حداقل و حداکثر ذکر شده تفاوت منابع علمی و کتب مرجع چاقی است ولی در کل بایستی اذعان داشت که نقش عوامل ژنتیکی درچاقی ثابت شده است و با توجه به مطالعات خانوادگی که هم خوانی نمایه توده بدنی BMI را در منسوبین درجه اول نشان داده است این موضوع به اثبات رسیده است که نقش اختلالات ژنتیکی چیزی غیر قابل انکار است. طبق تحقیقات انجام گرفته مشخص شده است که عواملی چون سوخت و ساز پائین درحال استراحت ، اثر حرارت کم مواد غذایی و یا عدم سوخت و ساز کامل چربی به همراه تمایل زیاد بدن برای استفاده از کربوهیدراتها (مواد قندی) به عنوان سوخت می توانند زمینه ژنتیکی چاقی را نشان دهند.

ب) عوامل محیطی : اختراعات و ابداعات مختلف در جهت راحتی انسان به طور غیر مستقیم سبب افزایش چشمگیر چاقی در دنیا شده است. اتومبیل ،آسانسور، پله برقی، ماشین های لباسشوئی و ظرفشویی، دستگاه های کنترل از راه دور، مایکروویو و هزاران مورد دیگر همگی انسان را از تحرک واداشته و از طرف دیگر غذاهای آماده، رستوران ها و تولید موادغذایی در بسته بندی های بزرگ مثل سس مایونز خانواده، چیپس خانواده و… عوامل مساعدی برای حرکت کمتر و مصرف بیشتر کالری را فراهم آورده است .

ج) بیماریها : بسیاری از بیماری ها با توجه به مکانیسم آنها باعث چاقی می شود کم کاری غده تیروئید سبب کاهش هورمونهای تیروئیدی می شود که این هورمونها نقش بسیار مهمی در سوخت و ساز مواد غذایی در بدن دارند و کم شدن آنها باعث ذخیره سازی چربی و در نتیجه چاقی می شوند .بیماریهای دیگری چون اختلالات عصبی- عضلانی، بیماری های استخوان و مفاصل بصورت غیر مستقیم و از طریق کاهش فعالیت باعث چاقی می شوند. اختلال در هورمونهای جنسی چه در زنان و چه در مردان ممکن است تعادل متابولیکی بدن را بهم زده و یکی از عوارض خود را با چاقی نشان دهند.

د) داروها : بسیاری از داروها در افزایش وزن نقش دارند این اثرات ممکن است مستقیم باشد مثل داروهای ضدبارداری یا کورتون ها و یا در اثر پیامدهای ناشی از دارو باشد مثل داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب که با ایجاد خواب آلودگی و بی تحرکی سبب کاهش در مصرف انرژی می شوند.

ه) اختلالات عصبی و مشکلات روانی : افرادی که از مشکلات روحی روانی رنج می برند معمولا کم تحرک هستند واین موضوع خو موجب اضافه وزن و چاقی می شود. مصرف داروهای مختلف این اثرات را دو چندان می نماید