درد شدید عصب سیاتیک می تواند نفس شما را بند بیاورد. هنگامی که کمردرد از باسن به پایین ساق پا پخش می شود؛ به عنوان درد عصب سیاتیک شناخته می شود. سیاتیک عارضه شایعی است و تا 40٪ از بزرگسالان را درگیر نموده است. تصورات غلط زیادی در مورد اینکه سیاتیک چیست وجود دارد که با مطالعه این مطلب می توانید تعریف درست و دقیق سیاتیک همچنین علائم، روش تشخیص و درمان سیاتیک را بشناسید.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک به خودی خود یک اختلال نیست، بلکه یک اصطلاح کلی است که برای توصیف دردی است که زمانی رخ می دهد که ریشه های عصبی در ستون فقرات لومبوساکرال (کمر) فشرده، تحریک، یا ملتهب می شوند. سیاتیک اغلب به دلیل بیرون زدگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی ایجاد می شود و ممکن است با بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف عضلانی همراه باشد.

سیاتیک به معنای تحریک یا مشکلی در عصب سیاتیک است که معمولاً از کمر، از ریشه های عصبی در ستون فقرات منشأ می گیرد. تحریک یا فشردگی عصب، عصب سیاتیک را فعال می کند و باعث درد و سایر علائم پایین پا در مسیر عصب آسیب دیده می شود.

همه دردهای تشعشعی در ناحیه باسن یا پایین ساق سیاتیک نیستند. در بیشتر موارد سیاتیک، درد به سمت پایین زانو کشیده می شود. همچنین، سیاتیک واقعی در اثر برخورد (نیشگون گرفتن) یا التهاب عصب سیاتیک ایجاد می شود، در حالی که علائم سیاتیک می تواند ناشی از مشکلات مفصلی یا عضلانی باشد. همکاری با پزشک برای تعیین علت سیاتیک برای یافتن بهترین درمان برای تسکین درد بسیار مهم است.

عصب سیاتیک چیست؟

عصب سیاتیک طولانی ترین و بزرگترین عصب بدن است. قطر آن حدود سه چهارم اینچ است. منشأ آن از شبکه خاجی است. شبکه ای از اعصاب در قسمت تحتانی کمر (نفقه کمری ساکرال). ستون فقرات لومبوساکرال به ستون فقرات کمری (لومبو) و ساکروم (خاجی) در کنار هم اشاره دارد که در پایین ستون فقرات شما و بالای دنبالچه قرار دارند. عصب سیاتیک از طریق یک گذرگاه عصبی به نام سوراخ سیاتیک از ساکروم (ناحیه لگن) خارج می شود. در قسمت بالایی عصب سیاتیک، دو شاخه تشکیل می شود. شاخه های مفصلی و عضلانی؛ شاخه مفصلی به مفصل ران می رود و شاخه عضلانی در خدمت عضلات پا است.

عصب سیاتیک دارای چندین عصب کوچکتر است که از عصب اصلی منشعب می شود. این اعصاب، اعصاب پرونئال و تیبیا می باشند که امکان حرکت و احساس (عملکردهای حرکتی و حسی) را در ران ها، زانوها، ساق پا، مچ پا، پاها و انگشتان پا فراهم می کنند.

علائم رایج سیاتیک چیست؟

سیاتیک شایع ترین علامت رادیکولوپاتی کمری است، وضعیتی که به عنوان درد توصیف می شود، و احساساتی مانند بی حسی یا سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی یا رفلکس های ضعیف در طول مسیر عصب مشاهده می شود. رادیکولوپاتی به معنای تحریک یا آسیب به ریشه عصبی است که باعث درد و سایر علائمی می شود که از ریشه عصبی آسیب دیده خارج می شوند. در مورد سیاتیک، معمولاً درد به صورت کمردردی است که به پایین ساق پا سرایت می کند.

درد، علامت بارز سیاتیک است. اگرچه علائم سیاتیک ممکن است در هر نقطه از عصب سیاتیک احساس شود، سیاتیک کلاسیک از کمر به باسن، و از پائین تا زیر زانو احساس می شود. در واقع، در صورت داشتن کمردرد، پزشک معمولاً سیاتیک را بررسی می کند. کمتر رایج است، درد سیاتیک ممکن است از ناحیه باسن یا لگن شروع شود و به پایین ساق پا برسد ولی احساس درد به این شکل، کمتر رایج است.

درد سیاتیک اغلب به صورت الکتریکی، سوزش یا تیز توصیف می شود. درد عصبی می تواند از خفیف تا طاقت فرسا متغیر باشد و زمانی که خم می شوید یا سرفه می کنید بدتر می شود. اگرچه شما دو عصب سیاتیک دارید (یکی در هر طرف بدن)، علائم سیاتیک معمولاً فقط در یک طرف بدن ظاهر می شود. اگر درد در هر دو پای خود دارید، کمتر احتمال دارد که درد ناشی از فشار عصب سیاتیک باشد. علاوه بر درد، اگر عصب سیاتیک فشرده شود، ممکن است ماهیچه هایی که به آن خدمت می کند ضعیف شوند. ممکن است خم کردن زانو، نزدیک کردن ران ها به هم وحرکت دادن انگشتان پا به سمت بالا یا پایین سخت باشد.

چه چیزی باعث سیاتیک می شود؟

به طور خلاصه، هر چیزی که عصب سیاتیک را تحت فشار قراردهد (به ویژه در جایی که از ستون فقرات خارج می شود) می تواند باعث سیاتیک شود. برخی از رایج ترین این عوامل عبارتند از:

فتق دیسک:

دیسک بین مهره های کمر ممکن است برآمدگی یا فتق داشته باشد و باعث تحریک و یا فشرده شدن ریشه های عصب سیاتیک شود. فتق یا برآمدگی دیسک شایع ترین علت سیاتیک است.

بیماری دژنراتیو دیسک:

با افزایش سن، دیسک های بین مهره ای ممکن است شروع به فرسودگی کنند. اگر دیسک ها بیش از حد نازک شوند، فضای بین هر مهره فشرده می شود و به ریشه عصب سیاتیک فشار وارد می کند. اگر پوشش بیرونی دیسک ها فرسوده شود، مایع از دیسک ممکن است نشت کند و عصب سیاتیک را تحریک کند.

خارهای استخوانی:

رشد بیش از حد استخوان (استئوفیت) روی مهره ها می تواند به ریشه های عصب سیاتیک فشار وارد کند. این خارهای استخوانی اغلب در نزدیکی مهره های تحت تاثیر آرتروز تشکیل می شوند.

تنگی کانال نخاعی:

تنگی نخاع به باریک شدن فضایی گفته می شود که نخاع و ریشه های عصب سیاتیک از آن عبور می کنند و باعث فشرده شدن می شود. این باریک شدن ممکن است ناشی از آرتریت یا افزایش سن باشد.

اسپوندیلولیستزیس:

مهره ها طوری طراحی شده اند که برای پایداری، روی هم قرار گیرند. اگر یکی از مهره های پایین کمر روی مهره زیر آن به جلو بلغزد (اسپوندیلولیستزیس) می تواند به عصب سیاتیک فشار بیاورد.

شکستگی مهره:

اگر قسمتی از مهره که مفصل را تشکیل می دهد ترک خورده یا شکسته شود نیز، عصب سیاتیک تحت فشار قرار می گیرد.

سندرم پیریفورمیس:

عضله پیریفورمیس معمولاً در بالای عصب سیاتیک در باسن قرار دارد و در صورت سفت شدن بیش از حد عضله می تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار دهد. علائم ممکن است پس از نشستن طولانی مدت، بالا رفتن از پله ها، راه رفتن یا دویدن بدتر شوند. عضله پیریفورمیس یک عضله نواری صاف است که از ساکروم شما (استخوان مثلثی شکل زیر ستون فقرات شما) تا بالای استخوان ران در مفصل ران کشیده شده است.

سیاتیک چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشکان معمولا هنگام جستجوی علت سیاتیک، «معمولاً با ستون فقرات شروع می کنند، فقط به این دلیل که شایع ترین علت سیاتیک، فشرده شدن ریشه های عصب سیاتیک در ستون فقرات است، که معمولاً ناشی از فتق دیسک می باشد». پزشک شما یک تاریخچه پزشکی از شما می گیرد و سوالاتی از جمله اینکه چه چیزی باعث بهتر یا بدتر شدن علائم می شود و اینکه علائم در کجا احساس می شود را از شما می پرسد. سپس، در طول معاینه فیزیکی، پزشک متوجه می شود که چه حرکاتی علائم شما را بدتر می کند و قدرت عضلانی، کاهش حس و رفلکس ها را آزمایش می کند.

یک معاینه تست بلند کردن پای مستقیم نامیده می شود، که در آن شما روی میز رو به بالا دراز می کشید و پزشک به آرامی یکی از پاها را بالا می برد تا ببیند آیا علائم شما تشدید می شود و علائم شما از چه زمانی شروع خواهد شد. این آزمایش باعث کشیدگی عصب سیاتیک می شود، بنابراین در صورت وجود هر گونه فشردگی عصب، آزمایش باعث علائم سیاتیک می شود. همچنین، اگر علائم هنگام خم شدن به روش خاصی و یا تغییر موقعیت ستون فقرات افزایش یابد، این نشانه آن است که علائم سیاتیک ممکن است از ستون فقرات شما نشات گرفته باشد.

برای تأیید تشخیص، پزشک احتمالاً یک بررسی تصویربرداری را تجویز می کند. اشعه ایکس مشکلات استخوانی را پیدا می کند و MRI محل فشرده سازی عصب را مشخص می کند.

برخی از درمان های غیر جراحی سیاتیک چیست؟

اکثر بیماران مبتلا به علائم سیاتیک یا رادیکولوپاتی کمری با گذشت زمان بهبود می یابند و به درمان های غیر جراحی مانند دارو، ورزش و حرکات کششی خاص سیاتیک و فیزیوتراپی (PT) به خوبی پاسخ می دهند. دستکاری ستون فقرات، مانند مراقبت های کایروپراکتیک، نیز می تواند به کاهش علائم سیاتیک کمک کند. در بیشتر موارد، سیاتیک در عرض 4 تا 6 هفته بهبود می یابد. درمان های استاندارد برای سیاتیک شامل PT، ورزش، اجتناب از فعالیت هایی که علائم را تشدید می کنند، و همچنین داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی OTC (NSAIDs) است. اگر این کارها موثر نبود و درد حاد بود، مرحله بعدی معمولاً تزریق استروئید اپیدورال یا بلوک ریشه عصبی است.

در برخی موارد، یک دوره کوتاه از استروئیدهای خوراکی ممکن است قبل از آزمایش تزریق استروئید در نظر گرفته شود. تحت نظر متخصص درد، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه (OTC) ممکن است به کاهش تورم و درد سیاتیک کمک کند. انواع زیادی از داروهای OTC وجود دارد، مانند استامینوفن (به عنوان مثال، تیلنول)، ایبوپروفن (به عنوان مثال، Advil)، یا ناپروکسن (به عنوان مثال، Aleve).

آیا به جراحی سیاتیک نیاز دارید؟

اکثر بیماران مبتلا به علائم سیاتیک یا رادیکولوپاتی کمری به درمان های غیرجراحی مانند دارو، ورزش و کشش های خاص سیاتیک و فیزیوتراپی به خوبی پاسخ می دهند. اگر کیفیت زندگی شما خوب است، و هنوز هم قادر به کار و انجام اموری که می خواهید هستید، دلیلی برای انجام عمل جراحی وجود ندارد. با این حال، اگر فردی به سختی بتواند بنشیند، نتواند کار کند و نتواند از خانواده خود مراقبت کند، جراحی ممکن است بهترین گزینه باشد. اگر درمان های محافظه کارانه را امتحان کنید و درد بهتر نشود، اگر ضعف عصبی پیشرونده ای دارید که بهبود نمی یابد یا درد ناتوان کننده دارید، ممکن است زودتر عمل جراحی در نظر گرفته شود. ضمن اینکه اغلب پزشکان همیشه جراحی را به عنوان آخرین مرحله در نظر می گیرند.

گاهی اوقات سیاتیک و کمردرد می تواند جدی باشد و نیاز به جراحی داشته باشد. درمان جراحی سیاتیک برای بیماران مبتلا به موارد زیر توصیه می شود:

• از دست دادن عملکرد روده یا مثانه (این یکی از علائم بیماری نادر سندرم دم اسب است)
• ضعف شدید پا
• درمان های غیر جراحی سیاتیک بی اثر است یا دیگر درد سیاتیک را کاهش نمی دهد.
• بدتر شدن تدریجی درد

برای افرادی که کاندیدای مناسبی هستند؛ جراحی می تواند بسیار موثر باشد. در یک مطالعه کوچک در سال 2020 در مجله پزشکی نیوانگلند، بیماران مبتلا به سیاتیک به دلیل فتق دیسک که تحت عمل جراحی قرار گرفتند، سطح درد بسیار کمتری را نسبت به افرادی که فقط تحت PT قرار گرفتند، گزارش کردند. مطالعات نشان داده اند که جراحی می تواند برای سیاتیک بسیار موفقیت آمیز باشد، به ویژه زمانی که فشردگی عصب واقعی وجود داشته باشد، خواه ناشی از فتق دیسک، تنگی نخاع ، دژنراسیون دیسک، خار استخوان، یا اسپوندیلولیستزیس باشد». نوع جراحی انتخاب شده بستگی به علت سیاتیک دارد.

به چه نوع جراحی سیاتیک نیاز دارید؟

بیشتر جراحی ها برای تسکین سیاتیک، جراحی های کاهش فشار ستون فقرات نامیده می شوند، این عمل هایی است که جراح ستون فقرات برای برداشتن هر چیزی که به عصب سیاتیک فشار می آورد مانند فتق دیسک انجام می دهد. برخی از بیماران برای تسکین علائم سیاتیک به ترکیبی از این جراحی ها نیاز دارند.

بسیاری از بیماران بدون اینکه در بیمارستان بستری شوند تحت عمل جراحی رفع فشار در یک کلینیک درد به صورت سرپایی قرار می گیرند. همچنین، بسیاری از این روش ها را می توان با استفاده از جراحی کم تهاجمی ستون فقرات (MISS) انجام داد. در MISS، جراحان از ابزارهای بصری ویژه (مانند دوربین های کوچک) استفاده می کنند که به آنها اجازه می دهد با برش های بسیار کوچک عمل کنند.

جراحی سیاتیک با حداقل تهاجم

در جراحی کم تهاجمی ستون فقرات از برش های کوچک، ابزارهای کوچک و دوربین انعطاف پذیر استفاده می شود. این روش خطر کمتری دارد و نسبت به جراحی باز راحت تر بهبود می یابد.

مزایای روش کم تهاجمی شامل درد کمتر و بهبودی سریع تر پس از جراحی است که بخشی از آن به این دلیل است که برش کمتری از طریق بافت های نرم (مانند رباط ها، ماهیچه ها) وجود دارد. این رویکرد همچنین با خطر کمتر عفونت و از دست دادن خون کمتر ناشی از جراحی مرتبط است.

جراحی کم تهاجمی گزینه خوبی برای بیمارانی است که فتق دیسک یا تنگی ستون فقرات تنها در یک مهره دارند. برای بیمارانی که نیاز به جراحی در چندین مهره یا جراحی پیچیده تر دارند، جراحی باز ممکن است گزینه بهتری باشد. اگر سیاتیک ناشی از فتق دیسک در ستون فقرات کمری است، که یکی از شایع ترین دلایل سیاتیک می باشد، در این صورت از یک میکرودیسککتومی ساده با حداقل تهاجم استفاده می شود. نتایج میکرودیسککتومی معمولاً بسیار خوب است. میکرودیسککتومی شامل یک برش کوچک است. این روش یک جراحی کوتاه است و معمولاً در محیط سرپایی انجام می شود.

کلام آخر

خبر خوب این است که سیاتیک در بسیاری از افراد با درمان های محافظه کارانه به مرور زمان از بین می رود و گزینه های جراحی نیز نرخ موفقیت بالایی دارند. مهمترین قدم این است که به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که هیچ مشکل فوری وجود ندارد و علت اصلی سیاتیک را پیدا کنید. وقت آن است که یک بار برای همیشه از شر سیاتیک خلاص شوید. مرحله اول پیدا کردن علت خاص سیاتیک است، بنابراین می توانید موثرترین درمان را برای شرایط خاص خود دریافت کنید. علل رایج سیاتیک را بیشتر بررسی کنید. و هنگامی که برای تشخیص قطعی آماده هستید یا نیاز به درمان دارید، یک متخصص درد را در نزدیکی خود پیدا کنید.

---