توانبخشی گرفتگی،خشکی و اسپاسم عضلات کمر

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

گرفتگی عضلات کمر غالباً در نزدیکی نخاع یا در مجاورت ریشه های عصبی منتهی به نخاع یا خارج شونده از آن رخ می دهد و به یکی از این عصب های حساس فشار می آورد و در نهایت منجر به بروز دردی شدید می شود. گرفتگی عضلات معمولاً هنگام تحت فشار قرار گرفتن یا وارد شدن انرژی زیاد به آنها بوجود می آید ، اسپاسم عضلات کمر در زمان بلند کردن اشیاء سنگین، ورزش کردن یا شرکت در فعالیت های ورزشی طاقت فرسا پیش می آیند. به علاوه چنانچه حین انجام هر یک از فعالیت های اشاره شده، از ابتدا آب بدنتان در حد مطلوب نباشد یا میزان ذخیره کلسیم و پتاسیم بدن پایین باشد، در آن صورت بیش از پیش مستعد ابتلا به گرفتگی عضلات کمر خواهید بود.

بعضی از مواقع گرفتگی و اسپاسم عضلات کمر پیامد دیگر اختلال ها یا تحریک خارجی عصب متصل به آن عضله خاص هستند. برای مثال، دیسک برجسته غالباً به عصب های ستون فقرات فشار می آورد و موجب درد و اسپاسم عضلانی می شود، حال آن که در عارضه تنگ شدن مجرای نخاع، نخاع به دلیل کاهش عرض مجرای نخاع یا دهانه هایی که عصب ها از آنجا خارج و در سراسر ستون فقرات گسترش می یابند فشرده می شود؛ به دلیل تنگ شدن این فضا های توخالی (فرایند استنوسیس) فشار در نزدیکی عصب ها بالا می رود. در ادامه به علت, علائم و درمان گرفتگی کمر می پردازیم.

علت

گرفتگی کمر معمولاً هنگام تحت فشار قرار گرفتن یا وارد شدن انرژی زیاد به آنها، مثلاً زمان بلند کردن اشیاء سنگین، ورزش کردن یا شرکت در فعالیت های ورزشی توان فرسا پیش می آیند. به علاوه چنانچه حین انجام هر یک از فعالیت های اشاره شده، از ابتدا آب بدنتان به میزان کافی نباشد، ذخیره کلسیم و پتاسیم بدن پایین باشد یا مبتلا به عارضه ای باشید که باعث تضعیف عضلات شده باشد، در آن صورت بیش از پیش مستعد ابتلا به اسپاسم عضلانی خواهید بود.
عدم تناسب، شرایط نا مساعد جسمی و گرفتگی عضلات کمر و پشت بدن نیز می تواند علت گرفتگی عضلات باشد، از جمله این شرایط که می تواند علت گرفتگی کمر باشد در زیر اشاره شده است:

• از دست دادن آب بدن
• کم بودن مواد معدنی خون نظیر پتاسیم و کلسیم
• سفتی تاندون های قرار گرفته در امتداد پشت پا ها یا همان عضله های همسترینگ
• پارگی یا کشیدگی عضلانی
• ضعیف بودن عضله های شکم

گرفتگی و اسپاسم عضلات کمر و پشت بدن گاهی واکنش به درد ناشی از بیماری دیگری است. بعضی از موارد گرفتگی و خشکی کمر پیامد اختلال هایی معین یا وارد شدن فشار به نخاع یا دیگر عصب های گسترش یافته در نخاع هستند. اختلال های مسبب گرفتگی عضله کمر و پشت بدن عبارت اند از:

• آرتروز ستون فقرات
• انحناء ستون فقرات مانند اسکولیوزیس (انحناء بیش از اندازه جانبی ستون فقرات) و لوردوز
• فتق دیسک کمر
• تنگی مجرای نخاع
• اسپوندیلولیزیس (نقص مهره ای یک طرفه بدون لغزش) یا اسپوندیلولیستزیس (لغزش مهره)

گرفتگی، خشکی و اسپاسم عضلات کمر و پشت بدن در بعضی از موارد علامت بیماری وخیم یا مرگباری است که باید بی درنگ در مرکز فوریت های پزشکی بررسی و درمان شود. این بیماری های کشنده و جدی عبارتند از:

• اسپوندیلیت انکیلوزان
• ورم چرکی اپیدورال (عفونت موضعی در امتداد مجرای نخاع)
• سنگ کیسه صفرا
• سنگ کلیه
• پیلونفریت (عفونت کلیه)
• تومور

درمان گرفتگی عضلات کمر

متوقف ساختن فعالیت ها: حتی اگر احساس می کنید که گرفتگی عضلات چندان شدید نیست، باید بی درنگ انجام فعالیت های دامن زننده به گرفتگی را متوقف سازید. ناحیه دردناک را جهت تسکین درد ماساژ دهید یا بمالید.

• استراحت: استراحت برای التیام سریع تر عضله آسیب دیده و رفع گرفتگی عضلات حیاتی است. چنانچه گرفتگی عضلات ناشی از ضربه و آسیب دیدن آن باشد، باید دو یا سه روز استراحت کنید. البته حتماً قابلیت حرکتی عضله را از طریق فعالیت های سبکی چون پیاده روی آهسته و ملایم در زمان استراحت حفظ کنید. اگر کاملاً بی حرکت باشید، عضله ها ممکن است سفت یا محکم شوند. با این وجود به خاطر داشته باشید که زمان حرکت کردن، به هیچ وجه خم نشوید یا بالا تنه را نچرخانید چون گرفتگی تشدید خواهد شد.
• کمپرس سرد: جریان خون یا تورم در نتیجه آسیب و ضربه دیدن افزایش می یابد و موجب بروز درد می گردد. استفاده از کمپرس سرد در نخستین بار گرفتگی عضلانی باعث تسکین درد می شود، اما بهتر است در صورت تکرار گرفتگی در عوض کمپرس سرد از کمپرس گرم استفاده کنید. یخ را در نخستین روز آسیب دیدگی هر دو ساعت یک بار حدود ۱۵ دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید.
• کمپرس گرم: هر گونه گرم کردن موجب کاهش درد می شود، اما بهترین نتیجه با استفاده از گرم کردن مرطوب به دست می آید. گرما عضلات منقبض را شل می کند. بهتر است پس از کمپرس سرد، از کمپرس گرم استفاده کنید. اگر نمی خواهید پد گرم کننده مرطوب الکتریکی را از داروخانه تهیه کنید، می توانید از حوله خیس خورده در آب گرم استفاده کنید؛ حمام یا دوش آب گرم نیز مفید است. بهتر است کمپرس مرطوب گرم را هر ۴ ساعت یک بار به مدت ۱۵ دقیقه در حالت خوابیده روی ناحیه دردناک ناشی از گرفتگی عضلات قرار دهید. لازم به ذکر است که درد برخی افراد با کمپرس گرم افزایش می یابد، در صورت رویارویی با چنین حالتی، این روش را بلافاصله متوقف و تنها از کمپرس سرد استفاده کنید.
• بالا بردن پا: بسیاری از افرادی که از گرفتگی، خشکی و اسپاسم عضلات کمر و پشت بدن رنج می برند، اکثر اوقات احساس ناراحتی می کنند. بیمار معمولاً در وضعیت های خاصی بیشتر احساس راحتی می کند؛ وجه مشترک تمامی این حالت ها بالا بردن پا است:

1. زانو ها را بالا تر از سطح مفصل ران قرار دهید.
2. سعی کنید در حالت نشسته قسمت پایین پا یا قوزک را روی زیر پایی یا چهار پایه قرار دهید.
3. بالش های بیشتری را زیر پا بگذارید.
4. روی کف زمین یا تخت سفت دراز بکشید و قسمت پایین پا را روی صندلی به گونه ای قرار دهید که زانو ها با زاویه ای ۹۰ درجه خم شوند.

تکنیک های آرام سازی: اکثر افراد مبتلا به گرفتگی، خشکی و اسپاسم عضلات کمر و پشت بدن معمولاً احساس راحتی نمی کنند، اما تکنیک های خاصی برای مقابله مؤثر با درد همراه با گرفتگی عضلات وجود دارد. اگر بتوانید به موضوعی دیگر فکر کنید (یا درد را از خاطر ببرید)، احساس راحتی بیشتری خواهید کرد و بهتر نفس خواهید کشید و به این ترتیب سفتی عضلات کمتر شده و درد تسکین خواهد یافت. صحبت کردن با عزیزان، تماشای برنامه تلویزیونی، مطالعه و مدیتیشن از روش های پرت کردن حواس از درد به شمار می روند.

• دارو: در صورت نتیجه بخش نبودن روش های مراقبت از خود با پزشک معالج در مورد مصرف داروی کمر درد مانند دارو های غیر تجویزی غیر استروئیدی ضد التهاب (NSAIDS) نظیر قرص ایبوپروفن یا ناپروکسین مشورت کنید و نظر تخصصی وی را در خصوص افزایش میزان این دارو ها جویا شوید. دارو های تجویزی از داروهایی که فروش بدون نسخه شان مجاز است در بهبود گرفتگی عضلات کمر سریع تر عمل می کنند و قوی تر هستند. شل کننده های عضلات تجویز شده از سوی پزشک نیز می توانند مفید باشند اما اثرات جانبی چون خواب آلودگی به دنبال دارند؛ بنابراین پس از مصرف آنها لطفاً رانندگی نکنید.
• نرمش های مؤثر در درمان گرفتگی عضلات کمر و پشت بدن: نرمش هایی که برای درمان گرفتگی عضلات کمر مناسب هستند بصورت زیر می باشند

1. پشت بدن را صاف نگه دارید، زانو را بیشتر از حد طبیعی بلند کنید و راه بروید. این نوع راه رفتن زمانی تأثیر بیشتری دارد که از ناراحتی یا گرفتگی عضلات کمر رنج می برید.
2. با بالا بردن بازو ها و قرار دادن آنها روی سر، تمرین های کششی ملایم را روی عضله های پشت بدن اجرا کنید. این حرکت را می توانید ۱۰ بار، هر بار به مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه، ۳ تا ۴ نوبت در روز تکرار کنید.
3. روی کف زمین با زانو های خم شده دراز بکشید و کف پا ها را روی زمین قرار دهید، سپس یک زانو را به آهستگی به طرف قفسه سینه ببرید، ۱۰ ثانیه صبر کنید و سپس پا را به پایین برگردانید و همین حرکت را با زانوی دیگر انجام دهید. این نرمش را ۵ تا ۱۰ بار و ۲ تا ۳ نوبت در روز برای هر پا تکرار کنید، البته به شرطی که موجب تشدید درد نشود. این نرمش را در صورت تشدید علائم گرفتگی عضلات کمر انجام ندهید.
4. این تمرین ها را در شروع گرفتگی عضلات انجام ندهید. اجازه دهید تا درد کاهش یابد یا گرفتگی به حداقل برسد.

• فیزیوتراپی ( طب فیزیکی ): مراجعه به دکتر فیزیوتراپی یا کایروپراکتیک نیز مفید است. این متخصصین از روش های تسکین دهنده عضلات، اولتراسوند و گرما برای درمان خشکی کمر بهره می گیرند و در ادمه روند درمان، نرمش های بی خطر و ایمن افزایش دهنده انعطاف پذیری و استقامت عضلات را آموزش می دهند.
• ٫ تزریق: تزریق آمپول کورتیزون باعث می شود که بیمار تا چند ماه از چنگال درد گرفتگی عضلات رهایی یابد. تزریق به ویژه برای بیمارانی مفید است که به دلیل گرفتگی عضلات از پا درد شدید رنج می برند.
• برای درمان گرفتگی، خشکی و اسپاسم عضلات کمر روش های دیگری همچون تزریق بوتاکس، ماساژدرمانی و … نیز وجود دارد.

گرفتگی عضلات کمر یا گرفتگی کمر بیماری نسبتا شایعی می باشد که می تواند در بارداری نیز رخ دهد، در صورتی که در دوران بارداری دچار گرفتگی عضلات شدید در مورد انجام هر کدام از روش های درمانی فوق با پزشک معالج خود مشورت کنید. بارز ترین علائم گرفتگی عضلات، درد می باشد که این درد ممکن است خفیف یا شدید باشد، در هر صورت اگر بعد از استراحت هیچ تغییری در گرفتگی عضلات کمر بوجود نیامد بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

توانبخشی گرفتگی

گرما درمانی

گرم کردن عضلات کمر به گردش خون کمک می کند و عضلات را شل می کند؛ در نتیجه گرفتگی عضلات تا حدی برطرف می شود. پد های گرم کننده و موارد مشابه کمک موثری برای بیماران دچار کمر درد است.

سرما درمانی

سرما درمانی به روشی کاملاً متفاوت با گرما درمانی به رفع گرفتگی عضلات کمر کمک می کند. عضلات به این روش سرد می شود و فرایند التیام شتاب می گیرد. به این ترتیب عضلات بهبود می یابد و خشکی و گرفتگی عضلات کمر برطرف می شود.

ماساژ

ممکن است آن قدر خوش شانس باشید که بتوانید مشکل خشکی و گرفتگی عضلات کمر را به راحتی با ماساژ برطرف کنید. گاهی ماساژ شانه برای تسکین درد کفایت می کند و گاهی لازم است که کل پشت بدن ماساژ داده شود. ماساژ عضلات خشک و گرفته را شل می کند.

درمان دستی

درمان دستی شاخه ای از پزشکی است که بر منظم کردن ستون فقرات استوار است. متخصصین درمان دستی معتقد اند که یکی از دلایل اصلی درد، به هم خوردن هم ترازی مهره های ستون فقرات است. این گروه از متخصصین از روش هایی چون لمس، فشار، ماساژ، دستکاری ستون فقرات با دست، برنامه های ورزش درمانی و مشاوره سبک زندگی بهره می گیرند. این تکنیک ها التهاب، ورم، درد و گرفتگی عضلات کمر را کاهش می دهد.

الکتروتراپی به روش TENS

اسپاسم عضله ای که هنوز بهبود نیافته است باید با تحریک الکتریکی عصب آن به روش تنس تحت درمان قرار گیرد. دستگاه تحریک الکتریکی عصب (TENS) از محرک های الکتریکی برای تعدیل احساس درد پایین کمر با ارسال سیگنال های درد به مغز کار می کند. معمولاً برای بار اول الکتروتراپی با دستگاه تنس به صورت آزمایشی انجام می شود و در صورتی که بیمار کاهش درد را احساس کند می توان از دستگاه تنس در منزل برای درمان های بلند مدت درد کمر استفاده کرد.

اولتراسوند تراپی

اولتراسوند یک شکل از گرما دادن عمیق است که در آن گرمایی که به وسیله امواج صوتی تولید می شود از طریق پوست به درون بافت نرم نفوذ می کند. اولتراسوند برای کاهش درد های حاد مفید است و باعث بهبودی بافت ها می شود.