علائم آسیب دیدگی ستون فقرات

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

ستون فقرات یا همان طناب نخاعی گروهی از اعصاب به هم تنیده است که مسئول انتقال پیام عصبی بین مغز و اندام ها و بخش های مختلف بدن است و نقش مهمی در ایجاد حواس پنج گانه و انتقال آن دارد. هر گونه آسیب به ستون فقرات که منجر به اختلال در جریان عصبی در ستون فقرات شود میتواند آسیب دیدگی های جدی ستون فقرات را منجر شود که معمولا تاثیرات دائمی دارند.

آسیب دیدگی ستون فقرات به آسیب هایی گفته می شود که در هر قسمت از ستون فقرات یا اعصاب انتهایی کانال ستون فقرات که به اصطلاح دم اسبی نامیده می شوند ایجاد شوند. ریشه های اعصاب کمری و خاجی در زیر طناب نخاعی، دم اسب (به انگلیسی: Cauda equina) را تشکیل می هند. آسیب دیدگی ستون فقرات معمولا منجر به ایجاد تغییرات دائمی در قدرت، احساس و عملکرد اعضای بدن می شود. در طی آسیب دیدگی ستون فقرات، اندام هایی که در ناحیه ای پایین تر از ناحیه آسیب نخاع قرار دارند دچار آسیب در عملکرد می شوند. علاوه بر آسیب های فیزیولوژیک و عملکردی، آسیب دیدگی ستون فقرات می تواند منجر به آسیب های روانی، احساسی و اجتماعی در افراد شود. اگرچه امروزه آسیب دیدگی ستون فقرات آسیب های دائمی ایجاد میکند اما با پیشرفت علم، امیدها برای یافتن روشهای درمانی مناسب که بتوانند آسیب دیدگی های ستون فقرات را ترمیم کنند تقویت شده است.

علائم آسیب دیدگی ستون فقرات

توانایی حرکت اعضای بدن پس از آسیب دیدگی ستون فقرات به دو عامل اصلی وابسته است:

1. شدت آسیب
2. محلی از ستون فقرات که آسیب دیده است

شدت آسیب ایجاد شده در ستون فقرات را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

1. آسیب کامل: در این حالت، هم تمام احساس (منظور از احساس، حواس پنج گانه است) و هم توانایی حرکت در اندام های پایین تر از ناحیه آسیب ستون فقرات از بین میرود.
2. آسیب جزئی: در این حالت بخشی از احساس و توانایی حرکت اندام های پایین تر از ناحیه آسیب ستون فقرات از بین میرود. آسیب های جزئی میتوانند درجات مختلفی داشته باشند.

آسیب دیدگی ستون فقرات ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:

• از دست رفتن توان حرکتی
• از دست دادن یا تغییر احساس در اندام؛ برای مثال تغییر یا کاهش توان احساس گرما، سرما، لامسه و ..
• از دست دادن کنترل دستگاه گوارش و یا مثانه
• اسپاسم عضلات یا رفلکس های شدید
• تغییر در فعالیت جنسی، احساس جنسی و باروری
• درد یا احساس شدید سوزش که در اثر آسیب فیبرهای عصبی ایجاد میشود
• مشکل در تنفس، سرفه و تمیز کردن محتویات ریه

برخی علائم آسیب دیدگی ستون فقرات که نیاز به بررسی اورژانسی دارند شامل موارد زیر هستند:

• درد شدید در پشت یا احساس فشار در گردن، سر و پشت
• ضعف، عدم هماهنگی یا فلج بخشی از بدن
• بی حسی، سوزش یا از دست دادن احساس در دست ها، انگشتان دست، پاها و انگشتان پا
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده
• دشواری در حفظ تعادل و راه رفتن
• مشکل در تنفس پس از ایجاد آسیب
• اگر گردن یا کمر به شکل عجیبی دچار پیچ خوردگی شده باشد

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

هر شخصی که دچار آسیب یا تروما به سر، گردن و پشت شده است نیاز به مراجعه اورژانسی به پزشک دارد. در حقیقت بهتر است فرض اولیه این باشد که ستون فقرات آسیب دیده است تا زمانی که خلاف آن را بتوان اثبات کرد. نکات زیر را باید در مورد علائم آسیب دیدگی ستون فقرات مورد توجه قرار داد:

• آسیب شدید ستون فقرات لزوما در همان لحظات اول آسیب خود را بروز نمیدهد. در صورت عدم توجه به این نکته ممکن است آسیب ستون فقرات تشدید شود.
• بی حسی یا فلج عضو ممکن است فوری باشد یا به تدریج ایجاد شود
• زمان بین ایجاد آسیب و شروع روند درمانی بسیار حیاتی است و نقش بسیار مهمی در تشخیص شدت آسیب و روش درمانی مناسب دارد.

اگر فردی مشکوک به آسیب دیدگی ستون فقرات بود چه کار باید کرد؟

در صورتی که احتمال دارد فردی دچار آسیب ستون فقرات در گردن یا پشت شده است:

• فرد آسیب دیده را تکان ندهید زیرا احتمال فلج دائمی و مشکلات جدی ثانویه وجود دارد
• با اورژانس تماس بگیرید
• فرد آسیب دیده را ساکن نگهدارید
• در دو طرف گردن حوله های ضخیم قرار دهید تا از حرکت گردن جلوگیری کند تا زمانی که اورژانس فرا برسد
• در صورت وجود خونریزی، بدون حرکت فرد سعی شود تا جلوی خون ریزی گرفته شود