دیسک کمر و فلج پا چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

دیسک کمر(waist disk) عارضه ای است که در اثر ضعیف شدن عضلات کمر و بالارفتن سن یا عوامل دیگر ممکن است به به وجود بیاید. مهمترین علامت آن درد می باشد. درد معمولا در قسمت پشت بدن و پا بروز می کند. هر انسان معمولا 26 مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره ها به وسیله صفحات دیسک که بین مهره ها قرار دارند از یکدیگر جدا می شوند. در واقع هر فرد در حالت طبیعی دارای چهار دیسک کمر می باشد و لذا وجود دیسک کمر بیماری محسوب نمی باشد. اگر بنا به دلایلی دیسک از قسمت عقبی خود دچار بیرون زدگی یا فتق شود، این قسمت بیرون زده روی نخاع یا رشته های نخاع فشار وارد می کند و سبب بروز درد در ناحیه کمر و پاها می شود. مردم به اصطلاح به این بیماری دیسک کمر می گویند که البته اصطلاح درست آن فتق دیسک کمری می باشد. به این بیماری، بیماری سیاتیک نیز گفته می شود. دیسک بین مهره ای با بالارفتن سن، مایع خود را از دست می دهد و خشک می شود

در نتیجه سبب فشردگی دیسک می شود که به نوبه خود می تواند به تخریب و متلاشی شدن حلقه های خارجی محکم دیسک بشود و به این ترتیب هسته یا داخل حلقه امکان بیرون زدن از جایگاه خود و برجسته شدن را می یابد؛ به این عارضه پارگی دیسک یا فتق دیسک می خوانند. سپس اجزای ماده دیسک به ریشه های عصبی قرار گرفته در پشت فضای دیسک فشار می آورند. این امر موجب درد، ضعف، کرختی یا تغییر حواس می انجامد. اکثر موارد بیرون زدگی دیسک کمر در مهره های پائین کمری، به ویژه در سطح های L4-5 و L5-S1 رخ می دهد.
بدین جهت گفته می شود بیماری دیسک کمر نیاز به اقدام فوری دارد زیرا یکی از اصلی ترین دلایل بروز فلج پا در اثر دیسک کمر ، عدم درمان به موقع است. یعنی درصورتی که این عارضه به موقع درمان نشود در این صورت فشردگی عصب ها بیشتر می شود و بیمار به مرور به ضعف در پا ها و فلج پا دچار می شود.

دیسک کمر چگونه باعث فلج پا می شود؟

نخاع به همراه هزاران ریشه عصبی که پیام مغز را به اندام های بدن می رساند؛ درون مهره های ستون فقرات قرار دارد. یعنی مهره های ستون فقرات با قرار گرفتن در کنار هم نه تنها باعث می شود ما به راحتی خم و راست شویم بلکه از عضو مهم بدن یعنی نخاع نیز محافظت می کنند.
البته محافظت از خود مهره ها برعهده عضو دیگری به نام دیسک است. این دیسک ها هستند که در میان مهره ها قرار گرفته اند و از وارد شدن ضربه احتمالی به مهره ها جلوگیری می کنند. پس در صورتی که دیسک ها آسیب ببیند نه تنها مهره ها آسیب می بینند بلکه نخاع هم در معرض آسیب دیدگی قرار می گیرد. روند تخریب دیسک ها با فرسایش و ساییدگی ایجاد می شود. فرسایش یا ساییدگی مهره های کمر یک روند طبیعی است که با افزایش سن مهره ها دیگر آن انعطاف پذیری و استقامت جوانی را ندارند. هنگامی که دیسک ها به ریشه های عصبی فشار می آورند. بیمار دچار علائم عصبی و حسی می شود. این علائم در شروع بیمار محدود شده و با گذشت زمان شدید می شوند. شایع ترین علائم حسی و حرکتی بیماری دیسک کمر که ممکن است باعث فلج شود عبارتند از:

• احساس سوزش و خارش در باسن و ران
• احساس خواب آلودگی و گزگز در اندام ها
• درد شدید در ناحیه باسن
• ضعف و بی حسی در حرکت دادن ران ها

علائم فتق دیسک کمر و فلج پا عبارتند از:

• بی حرکتی اندام تحتانی
• بی حسی در پاها و ران ها
• از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع

دیسک های بیرون زده درمان می شوند؟

درمان دیسک بیرون زده از درمان های محافظه کارانه تا جراحی را شامل می شوند. درمان به طور معمول به سطح ناراحتی ای که شما تجربه می کنید و اینکه چقدر از دیسک خارج می شود، متفاوت است.اکثر مردم می توانند با استفاده از یک برنامه تمرینی که کمر و اطراف آن را تقویت کند، درد دیسک کمر را از بین ببرند، از داروهای مسکن و جلوگیری از استفاده از وسایل سنگین و قرار گرفتن در پوزیشن های دردناک نیز می تواند کمک کند.
در حالی که شما درد و ناراحتی از بیرون را تجربه می کنید، ممکن است وسوسه شوید که از انجام تمام فعالیت های بدنی خودداری کنید، این کار می تواند باعث ضعف عضلانی و سفتی مفصلی شود. در عوض، با فعالیت های کششی یا فعالیت های کم -تاثیر مانند راه رفتن، تا حد امکان فعال ماندن بمانید.

اگر درد دیسک کمر شما به مسکن های بدون نسخه نمی دهد، پزشک ممکن است داروهای قوی تر را تجویز کند. این داروها شامل:

1. آرامش دهنده برای کاهش اسپاسم
2. درمان دارویی برای از بین بردن درد
3. داروهای ضد درد عصبی مانند گاباپنتین یا دولکستین
4. پزشک شما ممکن است اگر علائم شما در عرض شش هفته کاهش پیدا نکرد یا اگر دیسک بیرون زده بر عملکرد عضلانی شما تاثیر بگذارد، عمل جراحی را توصیه کند. جراح شما ممکن است قسمت آسیب دیده را بدون حذف کل دیسک بردارد. اینکار microdiskectomy نامیده می شود.
5. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است دیسک را با یک دستگاه مصنوعی جایگزین کند یا دیسک را حذف کند و بقیه مهره ها را روی هم قرار دهد. این روش همراه با لامینکتومی و همجوشی ستون فقرات، باعث ایجاد ثبات در ستون فقرات شما می شود.