چگونگی انجام پرتونگاری پانورامیک

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

پرتونگاری پانورامیک به صورت عامیانه و غیررسمی، با اسامی دیگری چون پرتونگاری پانورامیک دندانپزشکی و پانتونوگرام نیز خوانده می‌شود. البته عناوینی تجاری هم برای آن وجود دارد که عبارت است از پانورکس و اورتوپانتوموگراف (سایر ورژن‌های عامیانه‌ی آن، اورتوپانتوموگرافی و اورتوپانتوموگرام، کمترین کاربرد را در بین سایر اسامی غیررسمی دارند) و به اختصار نیز PAN, DPR, OPT یا OPG نامیده می‌شوند. هرچند که معمولاً از کاربرد DPR در محافل پزشکی، به دلیل برگرفته شدن از یک عنوان تجاری، خودداری می‌شود.

چگونگی انجام پرتونگاری پانورامیک

دستگاه تصویربرداری دارای دو بخش است. پس از آنکه مراجعه‌کننده بر روی یک صندلی بنشیند، یک بازوی افقی متحرک بر دور سر وی می‌چرخد و اشعه ایکس را تابش می‌کند تا تصویر مورد نظر به ثبت برسد. بخش دوم، یک ستون عمودی است که تکنسین، تجهیزات مورد نیاز را در آن قسمت قرار می‌دهد. پس با چرخش دستگاه به دور سر بیمار، تصویر به ثبت می‌رسد.

تفاوت تصویربرداری آنالوگ و دیجیتال

برای تصویربرداری به روش آنالوگ می‌بایست از فیلم‌های رادیولوژی یا کلیشه استفاده شود و پس از ثبت تصویر، این فیلم باید برای چاپ به تاریک‌خانه می‌رفت؛ اما به کمک تصویربرداری دیجیتال ، بیمار، پرتوهای کمی دریافت می‌کند. از طرفی می‌توان، تمامی عکس‌های گرفته‌شده را به مدت نامحدود و به راحتی آرشیو کرد. همچنین امکان چاپ مجدد و ارسال سریع به پزشک نیز در روش دیجیتال ممکن است. هر زمان که نیاز به عکس فیزیکی داشتید، امکان چاپ عکس‌های دیجیتال موجود است و می‌توانید عکس مورد نظر را بر روی فیلم‌ها و یا کلیشه چاپ نمایید.

مزایای پرتونگاری پانورامیک

• در برگیری گسترده‌ی استخوان‌های صورت و دندان‌ها
• کاهش میزان جذب تشعشعات، توسط بیمار
• راحتی بیشتر برای بیمار (لزومی به قرار دادن فیلم‌ها در دهان وجود ندارد)
• وجود امکان استفاده برای بیمارانی که نمی‌توانند دهانشان را باز کنند یا به دلایلی مثل تریسموس، امکان باز کردن آن به‌طور کامل را ندارند.
• کاهش زمان مورد نیاز جهت تهیه‌ی عکس
• قابل فهم بودن فیلم‌های پانورامیک برای بیمار که سبب می‌شود مورد بصری خوبی برای مطالعات بیمار محور و بررسی باشد.
• سهولت نگهداری و انبار کردن در مقایسه با مجموعه‌ی متعلقات دستگاه‌های اشعه ایکس درون دهانی

کاربرد پرتونگاری پانورامیک

• پرتونگاری پانورامیک در موارد زیر مورد استفاده است:
• تشخیص دندان عقل نهفته یا پنهان
• تشخیص علت درد دندان‌ها
• بررسی وضعیت ایمپلنت‌ها
• بررسی و تشخیص بهتر آسیب استخوان‌های دهانی و دندان در تصادفات
• تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی فک و دندان
• تشخیص پوسیدگی دندان‌ها
• تشخیص اختلالات مفاصل مخصوصاً مفصل گیجگاهی- فکی
• تشخیص اختلالات متابولیک مؤثر بر استخوان فک
• تشخیص توده‌ها و سرطان‌های مربوط به فک
• تشخیص سنگ‌های غدد بزاقی
• تشخیص عفونت و انواع کیست‌ها در فک

مزایای پرتونگاری پانورامیک

• نکات قبل از تصویربرداری پانورامیک
• نکات لازم قبل از انجام پرتونگاری پانورامیک شامل موارد زیر است:
• برای انجام پرتونگاری پانورامیک نیاز به ناشتا بودن نیست و می‌توانید همه وعده‌ها را میل کنید.
• بهتر است تمامی اشیا فلزی از شما دور باشد. قبل از انجام تصویربرداری، وسایل زینتی خود را دربیاورید. اگر درون بدنتان فلزاتی وجود دارد حتماً به تکنسین اطلاع دهید.
• در تمام مدت تصویربرداری، بیمار باید ساکن و بدون تحرک باشد.
• خانم‌های باردار باید قبل از انجام تصویربرداری با پزشک خود مشورت کنند.
• مدت‌زمان انجام پرتونگاری پانورامیک
• به طور کلی تنها ۲۰ ثانیه برای تصویربرداری پانورامیک نیاز است؛ اما پیش از تصویربرداری، آماده‌سازی بیمار و همچنین آماده کردن دستگاه، تقریباً ۵ دقیقه زمان می‌برد.
• مدت زمان آنالیز و ویرایش تصاویر حدود ۲۰ دقیقه زمان می‌برد.

عوارض پرتونگاری پانورامیک

همانند تمامی تشعشعات یونی تجهیزات عکس‌ برداری مورد استفاده در پزشکی، همواره حد معینی از آسیب مستقیم (آسیب‌رسانی بر اثر یونیزه شدن) و غیرمستقیم (رادیکال‌های آزاد ایجاد شده در اثر یونیزه شدن مولکول آب موجود در سلول‌ها) وجود دارد؛ ولی تخمین زده می‌شود که در بدترین حالت، احتمال ابتلا به سرطان براثر پرتونگاری پانورامیک، چیزی حدود یک در بیست میلیون است. البته سن افراد یکی از عواملی تأثیرگذار بر ریسک آن است به‌ طوری‌ که هرچقدر سن بیمار کمتر باشد، احتمال ابتلا به سرطان، اندکی بالاتر می‌رود. به‌عنوان‌مثال این میزان در افراد بازه‌ی سنی یک تا ده سال، به یک در ده میلیون افزایش پیدا می‌کند.