کاربرد رادیوگرافی قفسه سینه (chest x-ray)

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

قفسه سینه یک محفظه استخوانی-غضروفی قابل ارتجاع است که به شکل مخروط ناقص بوده و جایگاه قرارگیری قلب، ریه‌ها، مری و نای است و از مهره‌ها، دنده‌ها و جناغ سینه، تشکیل شده‌است. قفسه سینه قسمتی از تنه است که بین ریشه گردن و شکم قرار دارد که ساختمان‌های مهمی مانند قلب و ریه‌ها درون آن جای گرفته‌اند. رادیوگرافی قفسه سینه یا CHEST X RAY یک آزمایش رادیولوژی غیر آسیب زننده رایج است که تصویری از قفسه سینه و اندام های داخلی نشان می دهد. برای انجام این آزمایش، قفسه سینه در معرض تابش اشعه X قرار می گیرد و تصویری بر روی فیلم یا در رایانه دیجیتال تشکیل می شود. بسته به تراکم اعضا، هر عضو در حفره قفسه سینه درجات مختلف تابش را جذب می کند و سایه های مختلفی روی فیلم ایجاد می کند. به طور کلی، آزمایش اشعه X قفسه سینه یک روش ساده، سریع، ارزان و نسبتاً بی ضرر است و حداقل خطر اشعه را دارد.

علت انجام رادیوگرافی قفسه سینه

عکسبرداری از قفسه سینه از رایج ترین عکس برداریها است. چنانچه پزشک مشکوک به بیماریهای قلبی یا ریوی شود، عکس برداری از قفسه سینه اولین مرحله ای است که تجویز می شود. عکسبرداری قفسه سینه میتواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

• وضعیت ریه: عکسبرداری با اشعه x می تواند سرطان و یا عفونت موجود در ریه ها، حالتهای مزمن مثل آمفیزیم، فیبروز سیستیک و همچنین عوارض مربوط به آن را مشخص کند.
• مشکلات ریه مرتبط با قلب: عکس برداری از سینه میتواند تغییر و یا اختلال در ریه را که ریشه آن مشکلات قلبی است را نشان دهد. در اثر نارسایی قلبی ممکن است مایع در ریه جمع شود. (ادم ریه)
• اندازه و شکل قلب: تغییر در اندازه و شکل قلب می تواند در نتیجه مشکلات مختلفی از جمله نارسایی قلبی، بیماریهای مادرزادی قلبی، وجود مایع درا طراف قلب افیوژن پریکارد، ونیز مشکلات یک یا چند دریچه قلب به وجود آید که با عکس برداری قابل تشخیص است.
• رگهای خونی: از آنجایی که شکل رگهای بزرگ در نزدیکی قلب، آئورت، شریان ها ی ریوی و سیاهرگ در عکسبرداری سینه قابل مشاهده است، عکسبرداری از آنها ممکن است آنوریسم آئورت و سایر مشکلات رگهای خون و همچنین بیماری مادرزادی قلب را نشان دهد.
• ذخایر کلسیم: عکسبرداری از قفسه سینه می تواند کلسیم موجود در قلب و یا رگهای خونی را نشان دهد. وجود کلسیم در این مکان ها می تواند نشان دهنده آسیب دریچه های قلب، عروق کرونر عضله قلبی اکیسه محافظ که قلب را احاطه کرده، باشد. ذخایر کلسیم موجود در ریه احتمال دارد به دلیل عفونت درگذشته و یا بیماری های جدی باشد.
• تغییرات پس از عمل: معمولا ًعکس برداری از سینه پس از عمل جراحی مفید می باشد؛ مانند جراحی قلب، ریه، مری تا از بهبودی شما اطمینان حاصل شود. پزشک به خطوط و لوله هایی که در طول جراحی کار گذاشته شده اند نگاه می کند تا مطمئن شود هوا خارج نشود و یا مایعی جمع نشده باشده باشد.
• دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب مصنوعی، دفیبریلاتور، کاتتر: باطری قلبی و دفیبریلاتور (الکتروشوک) به قلب شما متصل می شوند تا از ضربان قلب و ریتم آن طبیعی اطمینان حاصل شود و کاتتر لوله کوچکی است که برای رساندن دارو و یا دیالیز استفاده می شود. عکسبرداری از قفسه سینه معمولاً پس از قرار گرفتن دستگاه های فوق به قلب گرفته می شود تا مطمئن شوند همه چیز در جای درست قرار گرفته است.

مزایای رادیوگرافی قفسه سینه

• هیچگونه پرتویی در بدن بیمار پس از معاینه با اشعه X باقی نمی ماند.
• اشعه X معمولاً هیچ عارضه جانبی در محدوده تشخیصی معمولی ندارد.
• از آنجا که تصویربرداری با اشعه X سریع و آسان است. به ویژه در تشخیص و درمان اضطراری، مفید می باشد.
• تجهیزات اشعه X نسبتاً ارزان است و در اتاق های اورژانس، مطب پزشک، مراکز مراقبت سرپایی، آسایشگاه ها و سایر مناطق وجود دارد، و این موضوع کار را برای بیماران و پزشکان راحت می کند.

نحوه انجام رادیوگرافی قفسه سینه

تکنسین از فرد میخواهد جلوی سطحی که در مجاورت فیلم تصاویر را ثبت می کند بایستد. قسمت جلوی قفسه سینه نزدیک به سطح است. بخش دیگری از دستگاه که تابش اشعه را آزاد می کند، در پشت بیمار قرار می گیرد. در صورت مناسب بودن موقعیت، تکنسین ممکن است به بیمار توصیه کند نفس عمیقی بکشد و آن را نگه دارد و سپس با فعال کردن دستگاه (مشابه گرفتن عکس معمولی) تصویر گرفته شود. تصویر پس از چند ثانیه روی فیلم ضبط می شود. فیلم می تواند در عرض چند دقیقه آماده شود تا توسط پزشک بررسی شود.

نماهای عکس رادیوگرافی قفسه سینه

ناحیه قفسه سینه معمولاً از چند زاویه و نمای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد.

نمای خلفی- قدامی (PA)

در این مورد، بیمار در حالت ایستاده قرار دارد. اشعه از پشت به سمت جلو می‌تابد. تصاویر این نما، بسیار شفاف و دقیق می‌باشد.

نمای قدامی- خلفی (AP)

در این نما برعکس حالت قبلی، اشعه از سمت جلو به پشت تابانده شده و بیمار در حالت نیمه نشسته قرار می‌گیرد. از این حالت بیشتر برای افرادی که دچار آسیب شده اند و نمی‌توانند حرکت زیاد داشته باشند، استفاده می‌شود.

نمای جانبی (LAT)

در این حالت از تصویربرداری، اعضای پشت ستون فقرات مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد. در این نوع نما، بیمار به سمت پهلو ایستاده و دست ها را به سمت بالا نگه می‌دارد و دستگاه در قسمت کناری بدن نیز قرار می‌گیرد.

آمادگی قبل از رادیوگرافی قفسه سینه

معمولاً پیش از رادیولوژی قفسه سینه، باید لباس را تا کمر در بیاورید و روپوش مخصوص را بپوشید. همچنین باید وسایل زینتی را از کمر به بالا در بیاورید. چون هم لباس و هم زیورآلات می توانند در تصاویر رادیولوژی اشکال ایجاد کنند.

قبل از آزمایش با اشعه ایکس، با پزشک خود درباره احتمال بارداری صحبت کنید. به دلیل خطر تابش اشعه ایکس به نوزاد (جنین)، عکسبرداری با رادیوگرافی معمولاً در طی دوران بارداری توصیه نمی شود. البته احتمال آسیب به جنین بسیار اندک است. در بسیاری از موارد معمولاً به جای عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی شکمی به کار گرفته می شود. در صورت نیاز به رادیوگرافی قفسه سینه می توانید از پیشبندی سربی برای محافظت از جنین بهره ببرید.

تفسیر رادیوگرافی قفسه سینه

تفسیر این تصاویر کاری تخصصی است که بر عهده رادیولوژیست و پزشک است. سایه‌های سیاه و سفید در این گرافی، بستگی به میزان اشعه جذب شده توسط هر عضو بر اساس ترکیب آن دارد. بخش‌های استخوانی اشعه X بیشتری را جذب می‌کنند و بر روی فیلم، سفید ظاهر می‌شوند. اندام‌های توخالی حاوی هوا، مانند ریه‌ها، معمولاً تاریک به نظر می‌رسند.

عوارض رادیوگرافی قفسه سینه

بسیاری از افرادی که ناچار به انجام رادیولوژی قفسه سینه هستند، از رسیدن آسیب به بدن به دلایل تابش اشعه ایکس نگران هستند؛ اما باید این نکته را بدانید میزان تابش اشعه ایکس بسیار پایین بوده و خطری برای سلامتی به وجود نمی‌آورد.