آنچه باید درباره سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری بدانید

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

برخی اوقات درکلیه ها و مجاری ادراری شاهد مشکلاتی هستیم. از جمله وجود سنگ در کلیه ها یا بزرگ شدن آن که لازم است حتماً مورد بررسی قرار گیرد. سونوگرافی روشی است که با استفاده از امواج صوتی غیرقابل شناسایی توسط گوش انسان به بررسی مجاری ادرار و کلیه می پردازد و مشکل به وجود آمده را به راحتی به نمایش می گذارد.

یکی از بیشترین درخواست های سونوگرافی کلیه ها و مجاری ادراری به منظور تشخیص سنگ کلیه است . علی رغم تصور عمومی که سنگ های کلیوی به راحتی با سونوگرافی قابل تشخیص هستند، یکی از مشکل ترین بررسی های سونوگرافی تشخیص سنگ کلیوی است. به طور کلی سنگ های ۵ میلی متر یا بزرگتر با اکثر دستگاه های سونوگرافی درصورتی که بیمار، شرایط مناسب داشته باشد قابل تشخیص می باشند.

نحوه انجام سونوگرافی مجاری ادراری

این روش به صورت سرپایی قابل انجام می باشد. در این روش مقداری ژل بر روی ناحیه ای که قرار است پروب دستگاه سونوگرافی قرار بگیرد مالیده می شود و سپس با استفاده از یک پروب امواج صوتی به ناحیه مورد نظر منتقل گردیده و تصاویر لازم بر روی مانیتور به نمایش درمی آید. این آزمایش اغلب با مثانه خالی قابل انجام می باشد.

اجزای دستگاه ادراری

دستگاه ادراری از 5 بخش اصلی تشکیل شده است که عبارت اند از:

1- کلیه ها

کلیه ها که اصلی ترین جزء سیستم ادراری در هر فرد می باشند؛ وظیفه تولید ادرار را بر عهده دارند.

2- لگنچه

لگنچه که ادرار پس از تولید شدن وارد آن می شود و محل ایجاد اغلب سنگ های ادراری است. سنگ های لگنچه معمولاً باعث ایجاد درد نمی شوند مگر اینکه راه لگنچه را مسدود نمایند.

3- میزنای یا حالب

میزنای یا حالب که ادرار را از لگنچه به مثانه منتقل می کند. اگر سنگ از لگنچه وارد حالب شود، درد شدیدی در پهلو و شکم بیمار ایجاد می گردد که گاه همراه با تهوع، استفراغ، سوزش ادرار و در آقایان درد بیضه است

4- مثانه

مثانه که محل ذخیره ادرار پیش از دفع است. اگر بنا به دلایلی مثل بزرگ شدن پروستات، تنگی مجرای ادرار یا مثانه عصبی تخلیه مثانه دچار اشکال شود و یا به علت سوءتغذیه یا اختلالات سوخت وساز بدن (متابولیک) در کودکان ترکیب طبیعی ادرار تغییر کند، فرد مستعد سنگ مثانه می گردد.

5- مجرای ادرار

مجرای ادرارکه ادرار را از مثانه به خارج منتقل می کند. سنگ کلیه یا مثانه ممکن است در هنگام دفع در مجرای ادرار گیر کند و سبب بند آمدن ادرار شود. یکی از اصلی ترین محل های ایجاد سنگ در سیستم ادراری، کلیه ها هستند.سنگ کلیه عارضه شایعی است که بسیاری از افراد را درگیر می نماید و برای درمان آن نیاز به اقداماتی می باشد که تشخیص آن بر عهده پزشک است.

کاربرد سونوگرافی در بررسی مجاری ادراری

• بزرگ شدن کلیه ها به علت پس زدن ادرار ناشی از انسداد با سنگ یا دیگر توده ها
• بررسی تومورها، کیست ها و آبسه های کلیوی
• بررسی عفونت های مجاری ادراری و کلیه
• راهنمای قرار دادن سوزن برای بیوپسی ها
• ارزیابی سایز، اندازه و شکل ظاهری کلیه ها
• ارزیابی پروستات و مثانه
• بررسی سنگ های موجود کلیوی یا سنگ در حالبها
• بررسی نحوه عملکرد کلیه ها
• تخریب کیست ها یا آبسه ها
• قرار دادن یک نفروستومی یا یک لوله زهکشی در کلیه ها

عوامل ایجاد کننده ی سنگ مجاری ادراری

• کاهش مایعات بدن
• عفونت
• خارج نشدن ادرار
• بی حرکتی
• مصرف بیش ازحد ویتامین D
• کمبود ویتامین A
• مصرف بیش ازحد شیر در افراد مستعد ایجاد سنگ های کلسیمی

علائم سنگ کلیوی

• درد پهلو که به سمت جلو و پایین انتشار می یابد.
• وجود خون و چرک در ادرار
• ناراحتی شکم و اسهال

علائم سنگ حالب

• درد بسیار شدید که به سمت ران یا اندام تناسلی انتشار می یابد.
• بیمار تمایل زیادی به دفع ادرار دارد ولی ادرار بسیار کمی دفع می شود.
• در ادرار خون وجود دارد.

علائم سنگ مثانه

• درد زیر شکم
• در ادرار خون و چرک وجود دارد.
• اگر سنگ در گردن مثانه انسداد ایجاد کند، ادرار خارج نمی شود.

نقش سونوگرافی در تشخیص سنگ مجاری ادراری

سونوگرافی معمولاً در تشخیص سنگ های بـزرگ کاربرد دارد. علـت ایـن است که سنگ های کوچک تر معمولاً مـبـهـم و غیرواضح هستند یا با قرار گرفتن در موقعیت هایی در پشت دنده ها و مقاطع ستون فقرات از میدان دید خارج می شوند.

سنگ های کلیوی به شکل نقاط سفیدرنگ است که باید این نقاط سفیدرنگ از چربی موجود در مرکز کلیه ها (که آن هم در سونوگرافی سفید رنگ است) افتراق داده شوند. درصورتی که تشخیص سنگ کلیه در سونوگرافی دچار مشکل شود معمولاً جهت تشخیص از اقدامات تشخیص دیگری ازجمله گرافی با ماده حاجب وریدی و یا CT-Scan استفاده می شود.

آمادگی لازم قبل از سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری

برای دید بهتر متخصص سونوگرافی ، لازم است تا مثانه پر باشد. مثانه به شدت پر می تواند سبب پس زدن ادرار به حالب ها شود که این امر سبب تشخیص اشتباه در نتیجه سونوگرافی کلیه می شود. گاهی نیز پزشک متخصص این گونه تجویز می کند که مثانه هم در حالت پر و هم خالی ارزیابی شود، این مورد بیشتر برای بزرگی پروستات تجویز می گردد.

عوارض سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیهیک روش کاملاً ایمن و بی خطر برای دریافت تصاویری از بدن بیمار می باشد که کاملاً بدون عوارض است. تنها در موارد بسیار نادری دیده می شود که فرد دچار حساسیت های خفیف در محل موردبررسی شود که بعد از چند ساعت خود به خودی از بین می رود.