سنگ های ادراری اسید اوریکی چه هستند؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

ادرار حاوی انواع مختلفی از مواد معدنی و نمک های محلول است. هنگامی که ادرار شما از مواد معدنی و نمک های زیادی برخوردار است، می تواند باعث ایجاد سنگ در مجاری ادراری و کلیه ها شود. انواع سنگ کلیه می توانند از سنگ های کوچک تا سنگ های بزرگ تر متفاوت باشند که حتی ساختارهای توخالی داخلی کلیه را نیز پر کنند. برخی از سنگ ها در کلیه می مانند و مشکلی ایجاد نمی کنند. بعضی اوقات، سنگ های کلیه می توانند در مجرای ادرار و لوله بین کلیه و مثانه حرکت کند. اگر سنگ به مثانه برسد، می تواند از طریق ادرار از بدن خارج شد.

اگر سنگ در مجرای ادرار گیر کند، جریان ادراری که از کلیه منشأ می گیرد را مسدود می کند و باعث درد می شود. سنگ کلیه اسید اوریک فقط 5٪ از سنگ های کلیه را تشکیل می دهد. اسید اوریک یک محصول اضافی است که ناشی از عملکرد طبیعی بدن است؛ اما وقتی این ماده در ادرار بیش از حد وجود داشته باشد می تواند باعث ایجاد سنگ اسید اوریک شود. افرادی که رژیم غذایی با پروتئین بالا می خورند ممکن است در معرض خطر ایجاد سنگ های اسید اوریکی قرار بگیرند.

علل تشکیل سنگهای اسید اوریک

بر خلاف سنگهای کلسیمی که در تعداد قابل توجهی از آنها با بررسی نمی توان علت خاصی را مشخص کرد، اگر در بیمارانی که دارای سنگهای اسید اوریکی هستند بررسی انجام دهیم، اکثراً علتی یافت خواهد شد. مهمترین علل تشکیل سنگهای اسید اوریکی به قرار زیر هستند:

• حجم ادرار اندک
• رژیم غذائی سرشار از پروتئین حیوانی
• اختلالات متابولیک که منجر به ورود مقادیر زیادی اسید اوریک به ادرار می شوند.

بعضی بیماریها که سبب تشکیل سنگهای اسید اوریکی می شوند، مهمترین آنها عبارتند از:

• بیماری نقرس که ناشی از وجود پروتئین بیش از حد در جریان خون می باشد.
• دیابت نوع ۲: این بیماران ادرار به شدت اسیدی دارند و در ادرار اسیدی، سنگهای اسید اوریکی به راحتی تشکیل می شوند.
• اسهال مزمن
• مصرف مشروبات الکلی که سبب تشکیل مقادیر زیادی اسید اوریک در ادرار می شوند.
• بعضی از انواع کم خونی ها
• سرطانها
• مسمومیت با سرب، مانند کارگرانی که در باطری سازی کار می کنند.
• عدم مصرف غذا به مدت زمان طولانی
• بعضی فاکتورهای ارثی
• کاهش سیترات ادرار

علائم سنگ کلیه اسید اوریک

• علائم و نشانه های سنگ کلیه اسید اوریکی به طور قابل توجهی از سایر انواع سنگ های کلیه متفاوت نیستند. آنها شامل:
• درد کمر و یا درد پشت
• درد هنگام ادرار کردن
• مشکل انتقال ادرار
• مداوم نیاز به ادرار کردن
• حجم ادرار غیرطبیعی به صورت ادرار مکرر یا خروجی ادرار کم
• خون در ادرار (هماچوری)
• تب، حالت تهوع و یا استفراغ ممکن است وجود داشته باشد.

همچنین افزایش خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری (UTIs) وجود دارد. بیشتر علائم و نشانه ها با علائم سنگ کلیه همپوشانی دارند. علاوه بر این، افراد مبتلا به سطوح بالای سطح اورات (hyperuricemia) همچنین ممکن است علائم نقرس داشته باشند.

روش های تشخیص وجود سنگ کلیه

برای تشخیص سنگ کلیه پزشک از روش های زیر استفاده می کند:

آزمایش خون

آزمایش خون نشان می دهد که میزان کلسیم یا اسیداوریک خون شما چقدر بوده و آیا بیش از اندازه است یا خیر. نتایج آزمایش خون، سلامت کلی کلیه ها را نشان داده و به پزشک کمک می کند دیگر مشکلات احتمالی را در شما بررسی کند.

آزمایش ادرار

آزمایش ادرار ۲۴ ساعته، وجود بیش از حد مواد معدنی سنگ ساز یا کم بودن مواد پیشگیری از سنگ سازی را نشان می دهد. برای انجام این آزمایش، پزشک از شما می خواهد نمونه ادرار خود را در دو روز متوالی جمع آوری کنید.

تصویربرداری

عکسبرداری معمولاً سنگ کلیه داخل مجرای ادرار را نشان می دهد. انواع عکسبرداری شامل عکس ساده از زیر شکم (که احتمال نشان ندادن سنگ های بسیار ریز را دارد) و CT ها یا پرتونگاری کامپیوتری پر سرعت بوده که سنگ های ریز را هم نشان می دهند.
روش های دیگر شامل سونوگرافی، اوروگرافی درون وریدی (یک آزمایش غیر تهاجمی که طی آن رنگ به رگ های دست تزریق شده و سپس تصویربرداری می شود) و CT گرفتن (رنگ در طول کلیه ها و مثانه حرکت می کند) است.

رژیم غذایی سنگ کلیه اسید اوریک

برای پیشگیری از تشکیل سنگ های اسید اوریکی، مصرف غذاهای سرشار از پورین مانند گوشت قرمز، سایر فراورده های گوشتی (کله پاچه، سیرابی، …)، خرچنگ و صدف را قطع کرده و از یک رژیم غذایی سالم که بیشتر حاوی میوه ها و سبزیجات، غلات سبوس دار و فراورده های لبنی کم چرب می باشد، پیروی کنید. مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین شده با شکر به ویژه آنهایی که حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالایی هستند را محدود نمایید. از مصرف رژیم غذایی لاغری چند روزه پرهیز کنید؛ زیرا می تواند موجب افزایش میزان اسید اوریک در خون شود. مصرف کمتر پروتئین های حیوانی و خوردن میوه ها و سبزیجات بیشتر به کاهش اسیدیته ادرار کمک می کند و این امر منجر به کاهش احتمال تشکیل سنگ کلیه می گردد.

همچنین باید روزانه حداقل سه لیتر (۱۲ فنجان) آب بنوشید تا خطر تشکیل سنگ کلیه کاهش پیدا کند. ایجاد این تغییرات سالم در شیوه ی زندگی همچنین خطر ابتلا به نقرس را نیز کاهش می دهد؛ زیرا اسید اوریک عامل خطر اصلی بیماری نقرس می باشد.

از بین بردن سنگ کلیه اسید اوریک

اولین قدم از بین بردن این سنگ ها قلیایی کردن ادرار و رقیق نمودن ادرار (توسط مصرف زیاد آب) می باشد. اورات سدیم 15 بار بیشتر از اسید اوریک در ادرار قابل حل است. اگر pH ادرار 8/6 باشد، اورات سدیم ادرار 10 بار بیشتر از اسید اوریک ادرار می شود و اگر pH ادرار به 8/7 افزایش یابد، اورات سدیم ادرار 100 برابر اسید اوریک ادرار می شود.

باید حداکثر تلاش را کرد که سنگ در داخل کلیه تشخیص داده شود؛ زیرا آنجا می توان به راحتی سنگ شکن انجام داد. بخصوص در سنگهای اسید اوریکی می توان با تجویز داروهای بخصوصی، سنگ را در داخل کلیه حل کرد. اگر سنگ از کلیه خارج و وارد حالب شود، هم درد فوق العاده شدید ایجاد می کند و هم اینکه سبب آسیب کلیه شده و باید خارج گردد. سنگهای کوچکتر از 6 میلیمتر معمولاً خود به خود و یا به کمک دارو دفع می شوند؛ ولی سنگهای بزرگتر معمولاً نیازمند مداخله جراحی هستند.

پیشگیری از سنگ کلیه اسید اوریکی

از تشکیل سنگهای اسید اوریکی به راحتی می توان جلوگیری کرد. برای جلوگیری از عود سنگهای اسید اوریکی سه اقدام زیر اساسی می باشند:

1. بیماران مبتلا به سنگ های اسید اوریکی باید آب زیادی مصرف کنند و رژیم غذایی آنها طوری باشد که PH ادرارشان را کمی افزایش دهد و از اسیدی شدن ادرار پیشگیری شود.
2. قلیایی کردن ادرار با مصرف مواد بخصوص
3. باید از اسیدی شدن ادرار جلوگیری کنید و از مصرف غذاهایی که محیط ادرار را اسیدی می کنند مثل منابع پروتئین حیوانی اجتناب کنید.
4. افزایش حجم ادرار به حداقل سه لیتر در روز