آرتروز مفاصل از شایع ترین موارد بیماری آرتریت به شمار می آید و هر ساله تعداد مبتلایان به این بیماری در حال افزایش است. آرتروز در همه سنین و همه نژاد ها، در هردو جنس مرد و زن دیده می شود. یکی از دلایل اصلی ناتوانی جسمی در تمام نقاط دنیا، همین بیماری است. افزایش سن، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. این بیماری در میان زنان بیش تر از مردان مشاهده می شود. آرتروز با تاثیری که بر روی عملکرد صحیح مفاصل می گذارد، از کیفیت زندگی بیمار می کاهد. در ادامه این مقاله به بررسی دقیق تر تشخیص و درمان آرتروز مفاصل می پردازیم.

آرتروز مفاصل چیست؟

محل اتصال دو استخوان را مفصل می گوییم. انتهای استخوان ها درون مفصل های متحرک با غضروف پوشیده می شوند. در حقیقت، برای درک بهتر این وضعیت، لازم است بدانید آرتروز چیست؛ این بیماری سبب تخریب مفصل شده و در نتیجه استخوان ها با هم تماس پیدا کرده و ساییده می شوند. غضروف فاقد عروق خونی و اعصاب است؛ بنابراین ترمیم این بافت صورت نمی گیرد و به دنبال تخریب آن، دردی نیز احساس نمی شود. تخریب معمولاً به سرعت و بدون هیچ علامتی رخ می دهد.
آرتروز یک بیماری پیشرونده است که دارای ۵ مرحله از ۰ تا ۴ می باشد. مرحله اول نشان دهنده مفصل طبیعی است و منظور از مرحله ۴، آرتروز شدید است.

آرتروز چه علائمی دارد؟

برای درک بهتر و تشخیص به موقع، لازم است با علائم آرتروز آشنا شوید، زیرا شناخت این نشانه ها به مدیریت درد و پیشگیری از پیشرفت بیماری کمک می کند.

• درد: این درد می تواند ثابت و یا متغیر باشد. این درد ممکن است حین انجام فعالیت و یا در زمان استراحت احساس شود.
• التهاب: ممکن است پوست روی مفصلی که دچار تخریب شده قرمز، ملتهب و گرم شود. مایع سینوویال درون مفصل می تواند افزایش پیدا کند که به دنبال آن، مفصل متورم می شود.
• خشک شدن مفصل: این نشانه معمولا پس از بیدار شدن از خواب، نشستن طولانی مدت پشت میز، رانندگی طولانی مدت و ورزش دیده می شود.
• کاهش دامنه حرکت در مفصل: درد و سفتی مفاصل می تواند سبب کاهش دامنه حرکات شود.

عوامل زمینه ساز آرتروز کدامند؟

برای پیشگیری و مدیریت بهتر این بیماری، لازم است با علت آرتروز آشنا شوید، زیرا شناخت عوامل زمینه ساز به کاهش ریسک ابتلا و کنترل پیشرفت بیماری کمک می کند.

• وزن بالا: اضافه وزن باعث افزایش فشار روی مفاصل و تسریع ساییدگی غضروف می شود.
• عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی ابتلا به آرتروز احتمال ابتلا را افزایش می دهد.
• بالا رفتن سن: با افزایش سن، انعطاف و استحکام غضروف ها کاهش می یابد.
• رژیم غذایی نامناسب: کمبود مواد مغذی و مصرف بالای غذاهای التهاب زا می تواند خطر آرتروز را افزایش دهد.
• سایر بیماری های مفصلی: اختلالات التهابی یا آسیب های مفصلی قبلی ریسک ابتلا را بالا می برد.
• شکستگی ها یا آسیب های قبلی مفصل: صدمات گذشته می توانند باعث تحلیل غضروف و تغییر مکان مفصل شوند.
• بی حرکتی طولانی مدت مفاصل: کم تحرکی و ورزش نکردن مفاصل منجر به کاهش قدرت عضلات و افزایش سفتی مفاصل می شود.

روش های تشخیص آرتروز

برای تشخیص دقیق و به موقع آرتروز، پزشک با بررسی علائم، معاینه مفصل و استفاده از روش های تصویربرداری و آزمایشگاهی، شدت و مرحله بیماری را تعیین می کند. این روند به انتخاب بهترین روش درمان و پیشگیری از آرتروز در مراحل پیشرفت بیماری کمک کننده است.

• معاینه فیزیکی مفصل
• بررسی سابقه پزشکی و علائم بیمار
• رادیوگرافی (X-ray)
• MRI یا سی تی اسکن در موارد خاص
• آزمایش خون برای رد سایر بیماری های التهابی

آیا آرتروز قابل پیشگیری است؟

هرچند با افزایش سن ممانعت از ابتلا به این بیماری دشوار می شود؛ اما یک سری از رفتارها احتمال ابتلا به آرتروز را کاهش می دهند. برخی از این رفتارها عبارتند از:

1. کنترل وزن و پرهیز از اضافه وزن
2. عدم انجام فعالیت هایی که به حرکات تکراری و متداوم نیاز دارند
3. عدم استفاده بیش از اندازه از مفاصل
4. انجام تمرین های قدرتی برای تقویت عضلات قرار گرفته در اطراف مفاصل

روش های درمان آرتروز مفاصل

هدف از درمان آرتروز، کاهش درد، جلوگیری از پیشرفت تخریب مفصل، حفظ عملکرد حرکتی و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. گرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما با اقدام به موقع و پیگیری منظم می توان آن را به خوبی کنترل کرد. هرچه درمان زودتر آغاز شود، نتایج مؤثرتر خواهد بود. درمان آرتروز بسته به محل درگیری مفصل متفاوت است.

درمان های دارویی

نوع آرتروز تعیین می کند که چه دارویی تجویز شود. داروهای ضد درد، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای بیولوژیکی و داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری از رایج ترین گزینه ها هستند.

درمان های خانگی و سبک زندگی

• رژیم غذایی مناسب: تغذیه سالم شامل پروتئین های باکیفیت، میوه و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان و مواد غذایی ضدالتهاب، می تواند روند بهبود آرتروز را تسریع کند.
• خودمدیریتی: ترک سیگار و الکل، داشتن خواب کافی، کنترل وزن، انجام ورزش های اصولی و مدیریت استرس از عوامل کلیدی در بهبود آرتروز هستند.
• سرد و گرم کردن مفصل: استفاده متناوب از گرما و سرما برای کاهش التهاب و تسکین درد مؤثر است.

درمان های فیزیوتراپی و توانبخشی

• فیزیوتراپی و ماساژ درمانی: این دو روش با افزایش جریان خون، بهبود انعطاف عضلات و کاهش درد نقش مهمی در بازتوانی مفصل دارند.
• آب درمانی و کاردرمانی: این روش ها باعث تقویت عضلات اطراف مفصل و کاهش فشار روی ناحیه آسیب دیده می شوند.

درمان جراحی

جراحی تعویض مفصل: در موارد پیشرفته که درمان های غیرجراحی پاسخگو نیستند، جراحی به عنوان آخرین گزینه برای بازگرداندن عملکرد مفصل انجام می شود.

✅ ترکیب درمان های فوق، به ویژه در درمان آرتروز کمر ، می تواند تأثیر چشمگیری در کاهش علائم، جلوگیری از پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد.

انواع آرتروز مفاصل (بر اساس جای آرتروز)

آرتروز می تواند تقریباً هر مفصلی در بدن را درگیر کند. در ادامه، شایع ترین انواع آرتروز بر اساس محل درگیری مفصل را می خوانید 👇

• آرتروز گردن : با ساییدگی غضروف بین مهره های گردنی ایجاد می شود و باعث درد، خشکی و محدودیت حرکت گردن می گردد.
• آرتروز زانو: شایع ترین نوع آرتروز است که موجب درد، التهاب، تورم و کاهش توان حرکتی در مفصل زانو می شود.
• آرتروز لگن: معمولاً در افراد مسن دیده می شود و با درد در کشاله ران و محدودیت حرکت لگن همراه است.
• آرتروز شانه: در اثر تخریب غضروف مفصل شانه ایجاد شده و باعث درد هنگام بالا بردن دست می شود.
• آرتروز آرنج : نسبتاً نادر است اما در نتیجه آسیب های مکرر یا استفاده بیش از حد از مفصل ایجاد می شود و با درد و خشکی مفصل همراه است.
• آرتروز مچ دست و انگشتان: اغلب در اثر فعالیت های تکراری ایجاد می شود و می تواند باعث تورم، درد و کاهش قدرت گرفتن شود.
• آرتروز کمر (مهره های کمری): یکی از دلایل شایع کمردرد مزمن است که با تخریب غضروف بین مهره ها رخ می دهد.
• آرتروز مچ پا: معمولاً به دنبال آسیب های قبلی یا فشار بیش از حد بر مفصل ایجاد شده و راه رفتن را دشوار می کند.
• آرتروز فک (مفصل گیجگاهی فکی): باعث درد هنگام جویدن یا باز کردن دهان و در مواردی ایجاد صدای کلیک در مفصل می شود.

با تغییر سبک زندگی از آرتروز مفصلی جلوگیری کنید

هرچند آرتروز مفصلی اغلب با افزایش سن بروز پیدا می کند، اما مطالعات نشان می دهد که با اصلاح سبک زندگی می توان خطر ابتلا به آن را تا حد زیادی کاهش داد. رعایت چند اصل ساده اما مؤثر، به حفظ سلامت مفاصل و پیشگیری از تحلیل غضروف کمک می کند:

• حفظ وزن مناسب: اضافه وزن فشار زیادی بر مفاصل زانو، لگن و ستون فقرات وارد می کند. کاهش حتی چند کیلوگرم از وزن بدن، می تواند احتمال بروز آرتروز را به شکل محسوسی کم کند.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش های کم فشار مانند پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا، موجب تقویت عضلات اطراف مفصل و بهبود انعطاف پذیری می شوند. ثابت شده است که ورزش منظم گردش خون در مفاصل را افزایش داده و به تغذیه بهتر غضروف کمک می کند.
• رعایت رژیم غذایی ضدالتهاب: مصرف غذاهای غنی از امگا ۳ مانند ماهی سالمون، گردو، سبزیجات برگ سبز و روغن زیتون، می تواند التهاب سیستمیک بدن را کاهش دهد و از تخریب زودرس مفاصل جلوگیری کند.
• پرهیز از حرکات تکراری و فشارهای ناگهانی: انجام مکرر یک حرکت، مانند تایپ یا بلند کردن اجسام سنگین، می تواند به مرور باعث ساییدگی مفصل شود. بهتر است بین فعالیت ها استراحت کوتاه داشته باشید.
• ترک سیگار و کنترل قند خون: سیگار و قند بالا هر دو باعث کاهش جریان خون و تضعیف بافت غضروف می شوند. مطالعات نشان داده اند افراد سیگاری بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو و لگن قرار دارند.
• حفظ وضعیت بدنی صحیح: صاف نشستن، اجتناب از خم شدن طولانی و استفاده از صندلی های ارگونومیک در محیط کار، از مفاصل محافظت می کند و فشار روی ستون فقرات را کاهش می دهد.

با رعایت این نکات ساده می توان از تحلیل زودرس مفاصل پیشگیری کرد و کیفیت زندگی را در طولانی مدت حفظ نمود.

به نقل از وبسایت hopkinsarthritis

Regular physical activity replenishes joint lubrication, strengthens the muscles around the joints, and reduces stiffness and pain — making it an essential part of arthritis management.

ترجمه فارسی:

فعالیت بدنی منظم باعث بازسازی مایع مفصلی، تقویت عضلات اطراف مفصل و کاهش خشکی و درد می شود؛ به همین دلیل، بخشی حیاتی از درمان آرتروز محسوب می شود

نسخه اصلی مطلب آرتروز چیست؟ علت، علائم، تشخیص و درمان آرتروز مفاصل را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---