پیشگیری از افتادگی مثانه

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

افتادگی مثانه زمانی رخ می‌دهد که بافت حمایتی بین مثانه و دیواره واژن، تضعیف و دچار کشش شود. کشیدگی عضلاتی که اندامهای لگنی را پشتیبانی می‌کنند ممکن است منجر به بروز افتادگی مثانه شود. این نوع کشیدگی عضلانی در هنگام زایمان از طریق واژن یا با یبوست مزمن، سرفه خشن و سخت یا بلند کردن اجسام سنگین اتفاق می افتد.

افتادگی مثانه همچنین باعث ایجاد مشکلاتی بعد از یائسگی می‌شود، زمانی که سطح استروژن کاهش می‌یابد. برای یک افتادگی ملایم یا متوسط، درمان غیر جراحی اغلب مؤثر است. در موارد شدیدتر، ممکن است عمل جراحی برای نگهداری واژن و سایر اندام‌های لگنی در موقعیت مناسب آنها ضروری باشد.

علل افتادگی مثانه

کف لگن شامل عضلات، رباط‌ها و بافت‌های اتصالی است که از مثانه و سایر اعضای لگن حمایت می‌کنند. ارتباط بین عضلات کف لگن و رباط‌ها، به‌عنوان نتیجه‌ای از آسیب‌های زایمان یا فشار مزمن بر عضلات کف لگن، می‌تواند در طول زمان ضعیف شود. هنگامی‌که این اتفاق می‌افتد مثانه پایین‌تر از حد نرمال می‌افتد و به سمت مهبل کشیده می‌شود. علل احتمالی افتادگی مثانه عبارتند از:

• بارداری و زایمان طبیعی
• اضافه‌وزن یا چاقی
• بلند کردن مکرر اجسام سنگین
• فشار هنگام دفع
• سرفه مزمن یا برونشیت

علائم افتادگی مثانه

در موارد خفیف افتادگی مثانه، ممکن است فرد متوجه علائم نشود؛ اما وقتی علائم و نشانه‌ها رخ می‌دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• احساس فشار در لگن و واژن
• افزایش ناراحتی هنگام سرفه، کشش یا بلند کردن اجسام
• احساس خالی نشدن کامل مثانه بعد از ادرار کردن
• تکرر عفونت مثانه
• درد یا ریزش ادرار در طول مقاربت جنسی
• علائم و نشانه‌ها اغلب پس از مدت زمان طولانی ایستادن ظاهر می‌شوند و ممکن است هنگامی‌که شما دراز می‌کشید از بین بروند.

انواع افتادگی مثانه

افتادگی مثانه درجات مختلفی دارد که با توجه به شدت عارضه، پزشک برای بیمار روش درمانی مناسب را اتخاذ خواهد کرد.

1. درجه 1: در این حالت مثانه به میزان کمی در نزدیکی واژن قرار دارد. افرادی که مبتلا به درجه یک افتادگی مثانه هستند در واقع در مراحل ابتدایی بیماری قرار دارند.
2. درجه 2: مثانه به سمت پایین حرکت زیادی داشته است و در ورودی مجرای واژن قرار گرفته است.
3. درجه 3: درجه سه یا حالت شدید زمانی است که مثانه از مجرای واژن کاملاً بیرون زده باشد.

تشخیص افتادگی مثانه

افتادگی مثانه با بررسی سابقه‌ی پزشکی و معاینه‌ی لگن قابل تشخیص است. پزشک می‌تواند تشخیص بدهد افتادگی مثانه‌ تا چه حد جدی است و چه قسمت‌هایی از واژن‌ دچار افتادگی شده است. سایر تست‌های تشخیصی برای بررسی کف لگن نیز وجود دارند:

• سیستوسکوپی
• ارودینامیک یا نوار مثانه
• عکس با اشعه X
• سونوگرافی
• ام آر آی

درمان افتادگی مثانه

موارد خفیف (افرادی که علائم واضح کم یا بدون علائم واضح هستند) به طور معمول نیازی به درمان ندارند. بیمار می‌تواند مدتی صبر کند و با مراجعه به پزشک به طور منظم، تشخیص دهد که آیا افتادگی مثانه او بدتر می‌شود یا خیر. در عین حال، بیمار می‌تواند اقدامات مراقبتی از خود، مانند تمریناتی که عضلات کف لگن را تقویت می‌کند، انجام دهد. اگر اقدامات مراقبتی مؤثر نباشد، درمان اولیه افتادگی مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

دستگاه پشتیبانی (پساری)

پساری واژینال یک حلقه پلاستیکی یا لاستیکی است که در واژن بیمار جهت حمایت از مثانه وارد می‌شود. پزشک یا سایر متخصصان چگونگی مراقبت از دستگاه را برای بیمار توضیح داده و طریقه تمیز کردن و وارد کردن مجدداً آن را نیز آموزش می‌دهند. بسیاری از زنان از پساری به عنوان یک جایگزین موقت برای عمل جراحی استفاده می‌کنند و برخی از بیماران زمانی از پساری استفاده می‌کنند که عمل جراحی بیش از حد خطرناک است.

استروژن درمانی

پزشک ممکن است استفاده از استروژن را توصیه کند که معمولاً به صورت کرم واژینال، قرص یا حلقه است، به خصوص اگر بیمار یائسه باشد. استروژن درمانی به این علت است که استروژن که به حفظ عضلات لگن کمک می‌کند، پس از دوران یائسگی کاهش می‌یابد.

عمل جراحی افتادگی مثانه

اگر بیمار علائم قابل توجه و ناراحت کننده‌ای داشته باشد، درمان افتادگی مثانه ممکن است به انجام عمل جراحی مثانه نیاز داشته باشد. معمولاً عمل جراحی به صورت واژینال انجام می‌شود و شامل جابجایی مثانه دچار افتادگی به محل خود، از بین بردن بافت اضافی و سفت کردن ماهیچه‌ها و رباط‌های کف لگن است. پزشک ممکن است از نوع خاصی از پیوند بافت برای بازسازی بافت واژن استفاده کند، به طوری که اگر بافت واژن بسیار نازک باشد، آن را تقویت خواهد کرد. برای رفع سیستوسل همراه با پرولاپس رحم، پزشک ممکن است برداشتن رحم (هیسترکتومی) را علاوه بر ترمیم عضلات آسیب دیده ی کف لگن، رباط‌ها و سایر بافت‌ها توصیه کند. اگر بیمار تصمیم به باردار شدن دارد، پزشک ممکن است توصیه کند تا عمل جراحی را تا زمانی که فرد زایمان کند، به تعویق بیاندازد. با استفاده از پساری ممکن است علائم افتادگی مثانه به تدریج کاهش یابد. مزایای عمل جراحی می‌تواند برای سال‌های زیادی ادامه داشته باشد؛ اما در برخی از موارد خطر عود بیماری وجود دارد که در این صورت ممکن است نیاز به عمل جراحی مجدد باشد.

درمان بی اختیاری ادرار

اگر افتادگی مثانه همراه با بی اختیاری استرسی ادرار همراه باشد ( بی اختیاری ادرار در طول فعالیت شدید) پزشک می‌تواند یکی از چند روش برای حمایت از مجرای ادرار (تعلیق مجرای ادراری) را توصیه کند و علائم بی اختیاری ادراری فرد را کاهش دهد.

پیشگیری از افتادگی مثانه

• رژیم غذایی پر فیبر و مصرف روزانه مایعات می تواند به کاهش ریسک ابتلا به یبوست کمک کند که خود یکی از عوامل افتادگی مثانه است.
• در صورت ابتلا به یبوست مزمن باید به پزشک مراجعه کرد تا احتمال افتادگی مثانه کاهش یابد.
• وزنه برداری سنگین نیز با افتادگی مثانه مرتبط است و باید از آن دوری کرد.
• اضافه وزن نیز یکی عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به افتادگی مثانه است. کاهش وزن می تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.

عوارض افتادگی مثانه

اگر این وضعیت وخیم شود اختلالات ادراری، ناراحتی‌ها و بی اختیاری های فشاری، نشت ادرار، خروج ادرار با عطسه و سرفه و زور زدن و… اتفاق خواهد افتاد.